فرصت برای حل مشکل کاغذ تمام شده/تصمیم‌گیری در وقت اضافه

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، با پایان یافتن تعطیلات نوروزی، بازار کاغذ با مشکلاتی مواجه شده و ناشران توانایی تهیه کردن کاغذ مازاد بر دریافت دولتی خود را ندارند. قیمت هر بند کاغذ، به شکلی مبهم افزایش پیدا کرده و طی روزهای اخیر درباره مساله واردات کاغذ واکنش‌هایی از سوی مدیران وزارت فرهنگ و ارشاد صورت گرفته است. هومان حسن پور، رییس اتحادیه ناشران، با روشن شدن زوایای این اتفاق ناگوار که رو به فاجعه شدن می‌رود، درباره مشکلات واردات کاغذ توضیحات مفصلی به خبرنگار ایرنا داد.

وی در گفت‌وگو با ایرنا گفت: قیمت همه مواد اولیه کتاب به شکل سرسام‌آور بالا رفته است، در سال گذشته میانگین تا ۸۰۰ درصد، هزینه‌های چسب، سلفون، چاپ و گلاسه و... بالا رفت. تنها راهی که توانستیم قیمت کتاب را حفظ کنیم و دولت تدبیر خوبی برای آن به کار برد، کنترل کاغذ بود که دست کم یک بخش از هزینه ها را به عنوان کالای فرهنگی تهیه کرد و اجازه نداد ناشران به سمت کاغذ آزاد بروند.

حسن‌پور ادامه داد: محصولی که همه نهادهای مرتبط با آن از ۶ تا ۸ برابر، افزایش قیمت تجربه کرده‌اند، قیمت‌ محصول نهایی هم باید ۸ برابر می‌شده و کتابی که قبلا ۲۰ هزار تومان قیمت داشت، باید ۱۶۰ هزار تومان می‌شد ولی اکنون با کاغذهایی که دولت داده است به حدود ۴۵ هزار تومان رسیده، یعنی افزایش قیمت، حتی به۱۰۰ درصد هم نرسیده است. ناشران از همه هزینه‌ها کاسته‌اند، اگر ناشرانی کتاب خود را دو بار ویرایش می‌کردند یا چند بار نمونه‌خوانی می شد، برای جبران هزینه‌ها آن را کاهش دادند، در نتیجه می‌بینید که کیفیت کار هم پایین آمده است.

اگر کاغذ دولتی تمام شود هیچ ناشری نمی تواند کتاب چاپ کند

وی کاغذ را مشکل اصلی بازار نشر دانست و گفت: اکنون مشکل ما این است که سهمیه کاغذ دولتی رو به اتمام است و اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است تهیه کاغذ برای انتخابات هم با مشکل مواجه شود. قیمت کاغذ آزاد به شدت بالا رفته است و در صورت پایان یافتن کاغذ دولتی برای هیچ ناشری امکان تهیه کاغذ و انتشار کتاب وجود ندارد.

این ناشر اضافه کرد: کتابی را در نظر بگیرید که ۵۰۰ صفحه است، اگر بخواهد ۳ هزار نسخه منتشر شود، حدود ۱۱۰ بند کاغذ نیاز دارد که با قیمت آزاد، فقط هزینه کاغذ حدود ۸۰ میلیون تومان می‌شود! اگر ناشر ۱۰ عنوان کتاب منتشر کند، یک میلیارد تومان فقط هزینه کاغذ آن می‌شود که اصلا این حجم نقدینگی در بازار نشر نیست. 

رییس اتحادیه ناشران با اشاره به این که از سال گذشته رایزنی‌ها را آغاز کرده است، اظهار داشت: بحث کاغذ با مبلغ اندکی قابل تامین است و نیاز به مبالغ هنگفت نیست اما اگر امروز اقدام نشود، کاغذ هم به سرنوشت دیگر کالاها دچار می‌شود، آن زمان نباید بگویند که ما خبر نداشتیم، چون اطلاع‌رسانی شده است و همه نهادهای مرتبط از وضعیت اطلاع دارند.

ارز لازم برای واردات کاغذ بسیار ناچیز است 

حسن‌پور در پاسخ به این سوال که آیا وزارت صنعت، معدن و تجارت باید در این زمینه اقدامی کند، گفت: این موضوع ارتباطی با وزارت صنعت ندارد، حتی شخص رییس‌جمهوری و معاون اول وارد موضوع شده‌اند. مقداری ارز باید به این کار اختصاص داده شود که حتی نسبت به مبلغی که اکنون اختصاص داده می‌شود، بسیار کم است. حتی خود مدیران نیز می‌گویند که این رقم چیز زیادی نیست. اگر مبلغ زیادی بود با توجه به شرایط سختی که کشور دارد، باید احتیاط می‌شد. این رقم به قدری جزیی است که دیده نمی‌شود اما در عمل به قدری تاثیرگذار است که یک صنف را دگرگون می‌کند، دست کم ۵۰ تا ۶۰ هزار نفر از کنار صنعت نشر ارتزاق می‌کنند.

وی با بیان این که «تعطیلی ناشران کمترین نتیجه نبود کاغذ خواهد بود»، افزود: اگر نشر ما به خاطر کاغذ گران قیمت تعطیل شود، انعکاس جهانی آن چه خواهد بود؟ کاغذ را نمی‌توان به آسانی از یک فروشگاه تهیه کرد که مشکل حل شود، از امروز باید برای تهیه آن اقدامی انجام شود که دو ماه دیگر بتوانیم کاغذ وارد کنیم اما درباره این موضوع کسی پاسخگو نیست. انقلاب ما انقلاب فرهنگی بوده است اما امروز ناشران دیگر زورشان به تهیه کاغذ مورد نیاز نمی‌رسد و این مساله عجیبی است. در این شرایط کتاب‌ها چه قیمتی می‌خورند؟ اگر ناشر به جای ۷۰۰ عنوان، ۷۰ عنوان منتشر کند و تیراژ اگر ۵۰۰ نسخه شده  به ۱۰۰ نسخه می‌رسد، قیمت تمام شده کالا به قدری بالا می‌رود که هیچ مخاطبی توان خرید آن را ندارد.

حسن‌پور درباره عملکرد کارگروه تخصیص کاغذ گفت: این نهاد هم در وزارت فرهنگ کار خود را می‌کند اما باید کاغذ وارد شود که کارگروه بتواند آن را به کاری تخصیص بدهد. نکته دیگر این است که کتاب مرغ نیست که بتوان برای آن صف ایستاد، اگر قیمت هر جلد کتاب ۴۰۰ هزار تومان باشد، دیگر صفی هم تشکیل نمی‌شود و باید با کتاب  خداحافظی کرد! کسی کتاب نمی‌خرد و ناشر هم دیگر چاپ نمی‌کند و بنیان کار منهدم می‌شود.

وی درباره قیمت سال گذشته کاغذ در بازار آزاد گفت: سال گذشته قیمت هر بند کاغذ آزاد تا ۲۹۰ هزار تومان هم رفت اما ما مصرف ناشران را از طریق کارگروه فراهم می‌کردیم و تا بندی ۱۵۰ هزار تومان به آن‌ها کاغذ می‌دادیم، ناشر نیاز مازاد خود را از بازار آزاد می‌خرید اما اکنون باید همه را از بازار آزاد تهیه کند. 

حسن‌پور افزود: ناشر به من می‌گوید با رقم ۷۲۰ هزار تومان یک بند کاغذ خریده است، یک بند کاغذ ۹ تا ۱۰ بسته کاغذ آ۴ به ما می‌دهد، تازه همین کاغذ هزینه ایاب و ذهاب دارد و فقط جلدی ۶۰ هزار تومان صحافی می‌شود، برای چاپ هم حدود ۳۰۰ هزار تومان باید هزینه کند. 

کتاب گنجایش افزایش قیمت ندارد

وی با بیان این که قیمت کاغذ قابل کنترل نیست، افزود: مراحل قانونی لازم برای واردات و ترخیص کاغذ که مجوز آن هم دریافت شده، انجام نمی‌شود، مبلغی که می‌تواند نشر کشور را نجات بدهد، بسیار کم است، اگر کاغذ با ارز نیمایی وارد شود، با همین قیمت سرسام‌آور در بازار است اما اگر ارز به آن تخصیص داده شود می‌توانیم بخشی از بازار را کنترل کنیم، کتاب مثل محصولات دیگر نیست و کشش افزایش قیمت چند برابری را ندارد.

این ناشر درباره افزایش قیمت‌ها گفت: وقتی به کاغذ گلاسه، ارز ۴۲۰۰ تعلق نگرفت، همین موضوع باعث شد که کاغذ گلاسه از کیلویی ۱۱۰۰ تومان که یک بند کاغذ مقوا ۶۰ هزار تومان بود امروز به ۶۰۰ هزار تومان برسد، بندی که ۱۰۰ ورق مقوا دارد، یعنی هر یک ورق آن ۶ هزار تومان است که از هر برگ آن ۸ جلد برای کتاب درمی‌ِآید، یعنی هر جلد مقوای خام بدون چاپ حدود ۷۵۰ تومان است.

وی ادامه داد: کتاب گنجایش افزایش قیمت ندارد، ناشران از سود خود تا نقطه صفر گذشته‌اند، ادامه این کار فقط برای زنده نگه داشتن است، تنها امید است که بازار نشر را زنده نگه داشته است. ناشر تاکنون از هر هزینه‌ای کاسته است که کتاب منتشر شود، اما مساله کاغذ تیر خلاص است! افزایش قیمت کاغذ، نشر را از ریشه ساقط می‌کند! ناشر کتابفروش، توزیع کننده همه تعطیل می‌شوند و دیگر نمی‌توان هیچ فردایی برای چاپ کتاب متصور شد.

حسن‌پور در پاسخ به این سوال که آیا کاغذ داخلی، برای مصرف ناشران کافی نیست گفت: تولید داخلی برای همه ما افتخار است اما کاغذ تولید داخل، حتی جوابگوی نیاز کتاب‌های آموزش و پرورش هم نیست. ما مسائل فنی هم داریم، ایران کشور خشکی است و کاغذ صنعت آب بری است و مواد اولیه مثل خمیر کاغذ که به آن باگات می‌گویند را ما از چغندر و امثال آن تولید می‌کنیم که الیاف آن کوتاه است و کیفیت کاغذی که از آن به دست می‌آید خوب نیست.

وی با بیان این که ما مونتاژ کننده کاغذ هستیم، اضافه کرد: ما تولید کننده کاغذ نیستیم، چون خمیر کاغذ وارداتی است. ده‌ها بار در سال‌های مختلف این موضوع بررسی شده است، حتی خود روزنامه دولتی ایران هم با کاغذ ایرانی، کتاب چاپ نمی‌کند، چون ممکن است به دستگاه‌های چاپ آسیب بزند. دستگاه‌های تولید کاغذ ما هم قدیمی است، اگر امروز اقدام کنیم ۱۰ سال دیگر می‌توانیم، کاغذ تولید کنیم اما برای این کار اول باید ناشر را حفظ کنیم که آن روز به فکر تولید ناشر نیفتیم!

حسن‌پور زمان را مساله مهمی در حل مشکل کاغذ دانست و اظهار داشت: اگر اکنون مقداری ارز به واردات کاغذ تعلق بگیرد، موضوع کنترل می‌شود، اما اگر اتفاقی نیفتد، سنگ روی سنگ بند نخواهد شد. پارسال کاغذ، به اندازه قابل توجهی وارد شد و ناشران با خیال راحت آنچه نیاز داشتند را تهیه کردند اما امروز وضعیت خوب نیست. همین امروز با ارز نیمایی، کاغذ، بندی ۶۰۰ هزار تومان است آن هم در حالی که سود تاجر را اندک حساب کنید اما همین ارقام وقتی به بازار عرضه و تقاضا برسد، چنان آشوبی به پا خواهد کرد که همه می‌دانیم.

بودن یا نبودن مسأله این است

وی اقدامات اتحادیه ناشران و کتابفروشان، را در این موضوع چنین برشمرد: از سال گذشته به دنبال حل مشکل هستیم اما هنوز هیچ اتفاقی نیفتاده است. از اسفند ۱۳۹۸ این موضوعات را مطرح کرده‌ام و اکنون در وقت اضافه هستیم. اینجا تصمیم گرفتن بر سر حیات و ممات نشر کشور است، مسئله چگونه بودن نیست، مسئله بودن یا نبودن است. 

رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان گفت: اینگونه ناشر نمی‌تواند بماند، ناشری که هزار و ۲۰۰ نفر پرسنل دارد، اگر سالی ۲۰ کتاب منتشر نکند، رسما تعطیل شده است، حتی اگر بخواهیم وامی بدهیم، باید پولی به صنعت نشر برگردد که بتوانیم بازپرداخت کنیم اما مردم کتاب ۴۰۰ هزار تومانی نمی‌خرند! ناشران سود خود را هر روز به قدری کم می‌کنند که دیگر با اضمحلال رو به رو می‌شوند، توانایی تحمل ضربه، تا حدی است و نامحدود نیست، آن زمان فریادها بلند می شود که ناشران تعطیل شدند.