بیشتر اشیا و آثاری که در موزه‌ها قرار می‌گیرند، حکم آثار هنری دارند و در واقع حاصل دست هنرمندانی در طول تاریخ هستند، که ارزش نگهداری در موزه را داشته‌اند؛ بنابراین نگاه دقیق به این آثار هنری، ما را از دریچه روح هنرمند عبور داده و با دنیاهای دیگری آشنا می‌کند و همین باعث می‌شود که هر چه آثار بیشتری را ببینیم، دنیایمان بزرگتر شده و در مدت زمان کوتاهی، وسعت دید غیرقابل باوری نسبت به یک دوره تاریخی و یا جامعه پیدا کنیم.
در دنیای کنونی با وسعت دیدگاهها نسبت به موزه و جایگاه و اهمیت این مجموعه‌ها در ساخت و پرداخت فرهنگ جامعه به واسطه یادآوری تاریخ ارزشمند گذشته و همچنین نقش آن در هویت بخشی نسل جوان، شاهد آن هستیم که مقوله جدیدی با عنوان "گردشگری فرهنگی" برای معرفی این هویت و ارزشمندی به مردمان دیگر کشورها و البته علاقه مندان داخلی مورد توجه قرار گرفته است.
گردشگری فرهنگی به مطالعه جاذبه‌های فرهنگی به قصد جمع آوری اطلاعات جدید و تجربیات به منظور برآوردن نیازهای فرهنگی اطلاق می شود و گردشگر فرهنگی کسی است که به دنبال جستار هویت، فرهنگ و تاریخ یک کشور یا منطقه در آثار تاریخی و اشیای قدیمی بر جای مانده از قرون گذشته آن ملت و مردم کنکاش می‌کند.
گردشگری فرهنگی یکی از انواع متنوع گردشگری است که گروه وسیعی از گردشگران را دربرمی‌گیرد و به دلیل نقش مهمی که در حفظ فرهنگ و تاریخ اجتماعات دارد، شایسته توجه ویژه‌ای است.
در دنیای نابسامان کنونی و عصر سرگشتگی فرهنگی ناشی از اختلاط عناصر فرهنگ خارجی با فرهنگ بومی، گپ ایجاد شده ناشی از گذر جوامع از سنت به مردنیته و البته توسعه روزافزون شبکه‌های اجتماعی و بازشدن دنیای جدیدی از اطلاعات موجب شده تا فاصله گرفتن هویت جوانان از خویشتن خویش و فرهنگ آبا و اجدادی روز به روز بیشتر شود.
غلبه بر این بحران مستلزم آن است تا فرهنگ، تمدن و تاریخ قرنهای گذشته به گونه‌ای پیوسته یادآوری شده و مورد تذکر برای همگان قرار گیرد و در این مسیر هیچ مکان و ظرفیتی موثرتر و کارآتر از موزه و تمدن غنی پنهان در تک تک آثار موجود در آن نمی تواند ما را کمک حال باشد.
توسعه فرهنگی، جامعه امروز را با میراث گذشته پیوند می‌دهد و این پیوند و وحدت موجب اعتماد به نفس، قدرت و احترام نسبت به زبان، هنر و سایر عناصر فرهنگی جامعه می شود و حرکت به سوی آینده را قدرتمندتر و پربارتر می‌کند.
توسعه فرهنگی به تنهایی اتفاق نمی‌افتد بلکه وجود ساختاری مستحکم برای معرفی و نشان دادن نشانه‌های گذشته با تدبیر و ظرافت در برابر نسل جوان را می‌طلبد.
موزه‌ها به دلیل تنوع و تعددی که در برخورداری از اشیا، آثار و اسناد تاریخی بر جای مانده از دوران‌های کهن، آن هم در فضایی به مراتب محدودتر نسبت به آثار و بناهای تاریخی در گستره یک منطقه دارند، بیشتر مورد توجه تاریخ دوستان و جویندگان فرهنگ هستند.
موزه به عنوان قویترین بخش و نشانه حامل فرهنگ گذشته در نزدیکی دو مفهوم گردشگری فرهنگی و توسعه فرهنگی، قدرت نقش آفرینی بالایی دارد زیرا گردشگرانی هستند که تاریخ را از دریچه فرهنگ مورد توجه قرار می‌دهند و این گروه همان گردشگران فرهنگی نام دارند.
به عقیده کارشناسان و صاحبنظران، گردشگری فرهنگی می‌تواند دریچه‌های نوینی از شناخت و توسعه پایدار را برای جوامع به همراه داشته باشد. اگر فرهنگ را دستاورد انسان در گذر زمان و میراث هر جامعه بدانیم توسعه فرهنگی را می‌توان درک ریشه‌ها، کشف هویت و دریافت استمرار تاریخی تعریف کرد.
خراسان رضوی، دارنده رتبه دوم موزه‌داری کشور
رییس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی اظهار داشت: این استان با ۹۶ موزه تخصصی، مردم شناسی، سایت موزه و غیره، پس از استان تهران، رتبه دوم کشور را در برخورداری از شمار موزه ها داراست.
محمدرضا پهلوان با بیان اینکه موزه های استان بیش از ۲۰ هزار قطعه از اشیای تاریخی مربوط به ادوار پیش از اسلام، اسلامی و معاصر را در خود جای داده اند، افزود: از کل موزه های استان ۲۳ موزه زیر پوشش و نظر اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار دارند.
وی ادامه داد: این موزه‌ها به بهترین شکل ممکن، سبک زندگی و فعالیت مردم بومی را در جای جای استان نشان می‌دهند که این ویژگی‌ها موجب جذابیت فراوان برای گردشگران و نیز نسل جوان شده است.
وی گفت: پنج موزه تخصصی شامل آرامگاه فردوسی، آرامگاه نادری، موزه بزرگ خراسان، موزه باستان شناسی گناباد و موزه نجوم نیشابور، که هر کدام در جایگاه خود و با توجه به خدمات، اطلاعات و آگاهی هایی که به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهند، دارای جذابیت فراوانی هستند.
وی بیان کرد: هم اینک سه سایت موزه شامل بندیان، شادیاخ و توس در خراسان رضوی نیز به جد مورد توجه علاقه‌مندان و گردشگران داخلی و خارجی هستند که در زمان مناسب و با عبور از بحران ناشی از شیوع کرونا، شاهد رونق دوباره این سایت‌موزه‌ها خواهیم بود.
هر شهر یک موزه
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه موزه‌ها، شناسنامه شهرها محسوب می‌شوند و هویت شهرها را می‌توان در موزه‌ها دید، گفت: شعار ما «هر شهر، یک موزه» است و تلاش کرده‌ایم هر شهر استان دست‌کم یک موزه داشته باشد که در حال حاضر خراسان رضوی با ۹۶ موزه بعد از استان تهران جایگاه دوم را دارد.
ابوالفضل مکرمی‌فر افزود: در حال حاضر نیز سه موزه در استان آماده افتتاح و هشت موزه دیگر در حال راه‌اندازی است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: ۲۳ موزه استان متعلق به میراث فرهنگی و ۶۳ موزه دیگر متعلق به ادارات و نهادهایی مانند آستان قدس رضوی، اوقاف و امور خیریه، دانشگاه فردوسی مشهد، حفاظت محیط زیست و دیگر ادارات است.
وی با اشاره به تعداد موزه‌های کشورهایی مانند آمریکا، چین و استرالیا، افزود: آمریکا ۶ هزار موزه، چین سه هزار و استرالیا ۲ هزار موزه دارد، اما ایران با بیش از هفت هزار سال تاریخ و تمدن تنها ۷۱۱ موزه دارد که ۱۴ درصد از موزه‌های کشور در خراسان رضوی است.
مکرمی فر به افزایش مجموعه داران خصوصی اشیای تاریخی در استان اشاره کرد و ادامه داد: تاکنون ۱۴ مجموعه‌دار در استان پروانه فعالیت برای ۱۶ مجموعه دریافت کرده‌اند که همواره مورد حمایت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قرار دارند تا با کمک این افراد دغدغه‌مند رسالت خود را در انتقال فرهنگ و هویت به نسل‌های آینده انجام دهیم.
موزه، حرکت در مسیر نهادینه کردن فرهنگ
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به جایگاه موزه‌ها در تثبیت و تقویت فرهنگ در جامعه اظهار کرد: موزه‌ها به دلیل اهمیتی که دارند و برخورداری از نمادها و اسناد قطعی تاریخی می توانند تضمینی برای اثبات فرهنگ گذشتگان و ترغیبی برای نهادینه کردن این فرهنگ غنی در جامعه کنونی باشند.
مکرمی‌فر با اشاره به تاریخچه موزه‌ها اظهار کرد: اگرچه از زمان قاجار، که موزه‌ها در ایران راه‌اندازی شد این مراکز اشیامحور بودند، اما امروز علاوه بر موزه‌های اشیامحور موزه‌های پژوهش‌محور، فرهنگ، هنر و هویت را به نمایش می‌گذارند.
وی ادامه داد: با توجه به بیگانگی و فاصله گرفتن فرزندان با نسل‌های گذشته، باید هویت، فرهنگ، معماری و تمام داشته‌های فرهنگی را به آن‌ها منتقل کنیم که موزه‌ها یکی از این بسترهای انتقال هستند.
وی با اشاره به اینکه خراسان رضوی با توجه به سابقه بلند تاریخی و فرهنگی که دارد، در حوزه فرهنگ ایران زمین بسیار غنی و ثروتمند است، افزود: اگرچه شیوع کرونا و محدویت های ناشی از آن در موزه‌ها نیز همچون سایر اماکن تاریخی و فرهنگی موجب کمرنگی حضور علاقه مندان شد اما همچنان قوت و اهمیت این بخش پابرجاست.
وی ادامه داد: بدون شک با قوت گرفتن حوزه گردشگری و رشد دوباره حضور گردشگران داخلی و خارجی، شاهد جاری شدن خون تازه در رگهای موزه‌های استان و شکستن سکوت این روزها به دلیل تعطیلی و محدودیت فعالیت این مجموعه‌ها به دلیل تامین سلامت مردم خواهیم بود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به اینکه قبل از شیوع کرونا بیش از یک‌سوم گردشگران خارجی در این استان میزبانی می‌شدند، ادامه داد: علاقه گردشگران خارجی به خصوص گردشگران اروپایی به بازدید موزه‌ها و کسب اطلاع از تاریخ گذشته این مرز و بوم بسیار بیشتر است.
مکرمی فر ادامه داد: تاریخ، تمدن، هنر و صنعت اجداد و نیاکان ما که در موزه‌ها، معماری آثار تاریخی و مهندسی بناهای کهن به چشم می‌خورد موجب شگفتی گردشگران خارجی می‌شود به طوری که اکثر قریب به اتفاق آنان به این تحیر و شگفتی خود اشاره می‌کنند.
وی با بیان اینکه موزه ها به عنوان نماد بخشی از آیین، فرهنگ، تمدن و سنتها در یک منطقه و کشور در حقیقت آیینه تمام نمایی از هویت آن منطقه هستند، افزود: در جهان کنونی گردشگران و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ، به موزه ها به عنوان مهمترین مجموعه های نمایش‌دهنده مستندات تاریخی و فرهنگی اقوام نگاه می‌کنند و وجود موزه‌های غنی و دارای اقلام تاریخی و فرهنگی، از اهمیت بالایی برای جذب این دسته از گردشگران برخوردار است.
موزه بزرگ خراسان، گل سرسبد گردشگری
رییس گروه موزه های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی با بیان اینکه موزه خراسان بزرگ در زمینی به وسعت چهار هزار و ۹۰۰ مترمربع در ۱۳ طبقه و فضایی در مجموع به وسعت ۱۸ هزار مترمربع بنا شده است، افزود: این موزه با چنین کیفیتی قرار بود پیش از انقلاب در محل پارک ملت مشهد راه اندازی شود اما با اهدای زمین از سوی شهرداری این مرکز نمایش تاریخ و هویت ایرانی در پارک کوهسنگی مشهد برپا شد.
محمدرضا پهلوان بیان کرد: نقشه ساختمان موزه که طراحی آن برگرفته از کاخ خورشید در کلات نادری است توسط دکتر محمدامین میرفندرسکی انجام شد که در زمان پیشرفت ۳۰ درصدی پروژه موزه، دار فانی را وداع گفت و موفق نشد حاصل نهایی هنر و طراحی خود را ببیند.
وی گفت: موزه بزرگ خراسان یکی از ۱۳ موزه منطقه ای در ایران است که بزرگترین موزه کشور محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: تجهیزات حفاظتی، ویترین‌های نگهداری، امکانات امنیتی و حفاظتی این موزه مطابق با آخرین استانداردهای روز دنیاست و در این زمینه هیچ موزه‌ای در کشور به پای موزه خراسان بزرگ نمی‌رسد.
این مسوول موزه‌های خراسان رضوی گفت: وجود کارگاه و آزمایشگاه مرمت تخصصی اشیای تاریخی در این موزه با امکان قرنطینه و مرمت فوری اشیا و آثار تاریخی، یکی از ویژگی های مهم ترکیب‌بندی و تجهیزات آن است.
نظر شما