مجید زجاجی روز یکشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تسلیت شهادت امام جعفر صادق (ع) به عنوان رییس مکتب تشیع اظهار داشت: با بروز فرقه‌ها و نحله‌های مختلف در اواخر دوران بنی‌امیه و جو بسیار مشوش داخلی حکومت اسلامی، فشار چپاول و دست خونریز بنی‌امیه بر گلوی مردم، نابسامانی اوضاع اقتصادی، قحطی و سرایت کردن مرض طاعون و وبا و وجود بعضی از انقلاب‌های داخلی همگی منجر به سقوط حکومت بنی‌امیه شد هر چند بعد از آن در این فاصله متاسفانه ایادی این دستگاه مرتکب جنایت‌های فجیعی به‌ویژه شهادت امام باقر(ع) ۵۷ ساله در زمان هشام‌بن عبدالملک شدند.
وی با بیان اینکه اوضاع و احوال دوران امامت امام صادق(ع) از سال ۱۱۴ هجری قمری به بعد تا زمان منصور دوانیقی را به‌صورت جسته و گریخته نوشتند که به بررسی‌های کاوشگرایانه نیاز دارد، افزود: فضای ایجاد شده برای تبلیغ دین از سوی امام صادق(ع) در سه بخش بیان احکام دین به شیوه فقه شیعی، تفسیر قرآن به روال بینش شیعی، تبیین و تبلیغ مساله امامت و رهبری است.
تحلیل‌گر تاریخ اسلام، با تاکید بر اینکه امام صادق(ع) تشکیلات پنهانی ایدئولوژیک سیاسی جهان آن روز را به نحو گسترده‌ای دنبال کرد، ادامه داد: البته آن حضرت در زمینه علمی نیز فرصتی یافت تا اسلام ناب محمدی را به روش سنت رسول‌الله و ائمه هدی تبیین کند.
تربیت چهار هزار شاگرد در حوزه علمیه امام صادق(ع)
زجاجی با یادآوری تربیت چهار هزار شاگرد از سوی امام صادق(ع) در زمینه‌های مختلف علمی به‌ویژه فقه شیعه اظهار داشت: در کتاب‌های اسلامی بیشترین کلام از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) به خاطر وجود این دوره است.
وی با اشاره به روی کار آمدن بنی عباس با شعار طرفداری از اهل بیت(ع) و خونخواهی از امام حسین(ع) در سال ۱۳۲ هجری قمری و همزمان با سقوط بنی‌امیه ادامه داد: اما بنی عباس مسیر را عوض کردند و جنایت‌هایی آفریدند و این خاندان تا سال ۶۵۶ هجری قمری نزدیک ۵۰۰ سال حکومت کردند.
محقق و پژوهشگر کاشانی با تاکید بر اینکه دوره خلفای بنی عباس زمینه مناسبی برای امام صادق(ع) در تربیت شاگردان و رشد علوم دینی شد، خاطر نشان کرد: امام ششم شیعیان با وجود تسلط به زبان‌های متعدد حتی فارسی، هندی و ترکی افزون بر اینکه مرد علم و دانش، مبارزه و تشکیلات، افقه (فقیه‌تر و داناتر) مردم بود و فردی بالاتر از ایشان در آن برهه نبود.
زجاجی، امام صادق (ع) را قائم (به معنای عام آن) آل محمد در زمان خودش دانست و گفت: اینکه آن حضرت در برابر حکومت بنی‌امیه و بنی عباس سکوت و آنان را تایید کرده است به هیچ وجه صحیح نیست، بلکه آن حضرت رفتار حکومت و حاکمان را دقیق رصد می‌کرد و حتی نسبت به انقلاب‌هایی که گاهی اکناف و اطرافش به وجود می‌آمد بی‌تفاوت نبود و با توجه به خیر مصلحت اسلام و جامعه و نگاه خداگونه رفتار می‌کرد.
وی تصریح کرد: امام صادق (ع) مرجع سیاسی، علمی، اجتماعی و فرهنگی جامعه بود که مطالب دینی را برای انتقال فرهنگ غنی شیعه در تمامی زمینه‌ها به‌صورت مستقیم از جانب اهل بیت(ع)، پدران و اجدادش به درستی و صحت نقل می‌کرد.
خط بطلان بر بنی‌امیه و بنی‌العباس با احیای فرهنگ عاشورا
نویسنده کتاب فرهنگ جامع امامزادگان با اشاره به اینکه امام صادق(ع) از افرادی بود که از مورد غفلت واقع شدن و فراموشی واقعه کربلا به هر وسیله‌ای جلوگیری و فرهنگ عاشورا و کربلا را در جامعه تبیین می‌کرد افزود: آن حضرت، چهره کثیف بنی‌امیه و حرکت ضد ارزشی و اسلامی این دستگاه ظالم و خونریز را رسوا کرد و حتی بطلان این خاندان را با بطلان جریان سقیفه بنی‌ساعده که روزگارها اثر خود را می‌گذاشت از طریق زنده نگاه داشتن فرهنگ عاشورا اعلام کرد.
زجاجی اضافه کرد: به همین دلیل منصور هم نتوانست وجود امام صادق(ع) را تحمل کند و از آنجا که آن امام همان به هیچ وجه خودش را پیش منصور ذلیل و کوچک نکرد آن حضرت را به شهادت رساند.
نقل روایت‌های بی‌اساس از ربیع حاجب
وی با بیان اینکه بعضی از روایت‌های بی‌اصل و اساس از جمله نعوذبالله تزلزل امام صادق(ع) اغلب به ربیع بن یونس، حاجب و وزیر دوره عباسیان (فردی فاسق و نوکر بنی‌العباس) می‌رسد، اظهار داشت: امام نزد منصور تزلزل نکرد، بلکه این سخن را شخص فاسق ربیع (شیعه هم نبود) از نزدیکان و نوکر منصور بیان کرد و عده‌ای ساده‌لوح باور کردند.
استاد ادیان و مذاهب دانشگاه قم با بیان اینکه همین ربیع حاجب پس از مرگ منصور، وصیتنامه‌ای به نام مهدی پسر منصور جعل کرد و نگذاشت خلافت از این خاندان بیرون رود(و پس از آن حکومت را به پسرش فضل بن ربیع داد) اضافه کرد: آنچه که این ربیع حاجب برای تزلزل امام صادق(ع) نزد منصور نقل می‌کند هرگز چنین نیست، بلکه امام همواره در برابر منصور مقتدرانه رفتار و عمل می‌کرد.
زجاجی با یادآوری مضمون حدیثی از صفحه ۴۷۳ جلد یک کافی ادامه داد: زمانی منصور از طریق ربیع حاجب به والی خودش دستور داده بود خانه امام را آتش بزند اما آتش حضرت را نمی‌سوزاند، آن حضرت بر آتش راه می‌رود و می‌فرماید«من فرزند رگهای تپنده زمین و پسر ابراهیم خلیل الله هستم» یعنی همان‌گونه که خدا آتش را برای ابراهیم خلیل تبدیل به گلستان کرد نمی‌گذارد بدن امام را نیز بسوزاند.
امام صادق (ع) شیخ‌الائمه
کارشناس دینی دارنده اجازه نقل روایت از عالمان حوزه با استناد به حدیث یادشده افزود: امام جعفر صادق(ع) شیخ‌الائمه در بین امامان و همچون ابراهیم در میان سلسله انبیا شیخ‌الانبیا نامیده می‌شود.
زجاجی، همچنین زمینه ایجاد تشکیلات پنهانی ایدئولوژیک رییس مکتب جعفری و فعالیت نمایندگان امام صادق(ع) و امام باقر (ع) به اطراف واکناف را یادآور شد و گفت: آن حضرت تمامی مسایل جهان اسلام را از طریق این نماینده‌ها و شبکه‌های قوی که در اقصی نقاط جهان داشت انتقال می‌داد و زمینه را برای ایجاد حکومت اسلامی فراهم می‌کردند.
استاد معارف دانشگاه علوم پزشکی کاشان اعزام سلطان علی بن امام محمد باقر (ع) برای منطقه عراق عجم به مرکزیت منطقه فرهنگی کاشان در مشهد اردهال را نمونه اعزام نمایندگان امام باقر(ع) و امام صادق(ع) به منطقه‌های مختلف جهان اسلام در آن دوران عنوان کرد و افزود: حتی امام صادق(ع) در سال ۱۱۴ هجری قمری با شهادت امام باقر(ع) ماموریت برادرش علی بن باقر(ع) را در قالب تشکیلات ایدئولوژیک پنهان تمدید می‌کند، هر چند به ظاهر حکومت ظاهری ندارد که این مهم فارغ از نگاه ظاهری به عراق عجم در منطقه مرکزی ایران اسلامی با اعزام نماینده وجود تشیع منطقه، نوع مبارزه و فعالیت امام را بدون غفلت آن حضرت حتی از دورترین نقطه جهان اسلام اثبات می‌کند.
زجاجی اظهار داشت: اعزام نماینده تام‌الاختیار به منطقه کاشان از سوی امام محمد باقر (ع) برای اقامه نماز جمعه با بیان احکام اسلام و اخبار سیاسی جهان اسلام بسیار قابل تامل و اهمیت است.
استاد تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی رسالت هر یک از ائمه را در زمان خودش وظیفه‌ای خاص از جمله رسالت علمی، دینی و شرعی امام صادق (ع) را تاکید کرد و گفت: تمامی ائمه افزون بر اینکه در دوره‌های مختلف با استبداد حکومت‌های ظلم و غاصب کنار نیامدند و سکوت نکردند در هر دوره‌ای به مقتضای زمان و مکان وظیفه خاص خود را نیز انجام دادند اما بیشترین مطالبی که از فرهنگ غنی اسلام ناب اسلامی در جهان اسلام وجود دارد به نام امام صادق (ع) رییس مکتب جعفری است.
جعفر بن محمد معروف به امام جعفر صادق(ع) (۸۳-۱۴۸ق) ششمین امام شیعیان اثنی عشری بعد از پدرش امام باقر(ع) است. وی به مدت ۳۴ سال (۱۱۴ تا ۱۴۸ق) امامت شیعیان را بر عهده داشت که با خلافت پنج خلیفه آخر اموی یعنی از هشام بن عبدالملک به بعد و دو خلیفه نخست عباسی سفاح و منصور دوانیقی همزمان بود.
امام صادق(ع) به دلیل ضعف حکومت اموی، فعالیت علمی بسیار بیشتری نسبت به دیگر امامان شیعه داشت. شمار شاگردان و راویان او را چهار هزار نفر دانسته‌اند. بیشتر روایات اهل بیت(ع)، از امام صادق(ع) است و از این‌رو مذهب شیعه امامی را مذهب جعفری نیز می‌خوانند.
ششمین امام شیعیان در بین پیشوایان فقهی اهل سنت نیز جایگاه بالایی دارد و ابوحنیفه و مالک بن انس از او روایت کرده‌اند؛ ابوحنیفه او را عالم‌ترین فرد در میان مسلمانان دانسته است.
امام صادق(ع) با وجود ضعف حکومت اموی و درخواست شیعیان، برضد حکومت قیام نکرد. او درخواست‌های ابومسلم خراسانی و ابوسلمه را برای برعهده‌گرفتن خلافت رد کرد. ایشان در قیام عمویش زید بن علی شرکت نکرد و شیعیان را نیز از قیام پرهیز می‌داد؛ بااین‌همه روابط حسنه‌ای با حاکمان زمان خود نداشت.
وی به دلیل فشارهای سیاسی حکومت‌های اموی و عباسی از روش تقیه استفاده می‌کرد و به یارانش نیز چنین توصیه می‌کرد.
امام صادق(ع) به‌منظور ارتباط بیشتر با شیعیان، پاسخ به سؤالات شرعی آنها، دریافت وجوه شرعی و رسیدگی به مشکلات شیعیان، سازمان وکالت را تشکیل داد. فعالیت این سازمان در زمان امامان بعد گسترش پیدا کرد و در غیبت صغرا به اوج رسید. در زمان او فعالیت غالیان گسترش یافت. ایشان با اندیشه غُلُوّ به شدت برخورد و غالیان را کافر و مشرک معرفی کرد.
در برخی منابع آمده است امام صادق(ع) به علت احضار حکومت، به عراق سفر کرده و به کربلا، نجف و کوفه رفته است. وی قبر امام علی(ع) را که تا پیش از آن پنهان بود، به یارانش نشان داد. برخی از علماء شیعه معتقدند که امام صادق(ع) به دستور منصور دوانیقی و بر اثر مسمومیت شهید شده است.
طبق منابع روایی شیعه، وی امام کاظم(ع) را به عنوان امام بعد از خود به اصحابش شناسانده بود؛ اما به‌منظور حفظ جان وی، پنج نفر، از جمله منصور خلیفه عباسی را وصی خود معرفی کرد. پس از شهادت امام صادق(ع) فرقه‌های مختلفی در شیعه شکل گرفت که اسماعیلیه، فَطَحیه و ناووسیه از آن جمله‌اند.
از ۸۰۰ کتاب درباره امام صادق(ع) نام برده‌اند که کتاب‌های اخبار الصادق مع ابی حنیفه و اخبار الصادق مع المنصور از محمد بن وهبان دبیلی (قرن چهارم) از قدیمی‌ترین آنها است.
برخی دیگر از کتاب‌ها درباره امام صادق(ع) شامل زندگانی امام صادق جعفر بن محمد(ع) نوشته سید جعفر شهیدی، الامام الصادق(ع) و المذاهب الاربعة نوشته اسد حیدر، پیشوای صادق از سیدعلی خامنه‌ای و موسوعة الإمام الصادق، تألیف باقر شریف قَرَشی است.
نظر شما