به گزارش روز یکشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، نشست تخصصی «گفتمان خبری کرونا ویروس در محافل رسانه‌ای کشور» به صورت وبینار در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد.
در این نشست، سیدرضا نقیب‌السادات (عضو هیأت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی) و عباس اسدی (عضو هیأت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی) به دبیری اسماعیل افقهی (عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات) به بیان نظرات و آراء خود در باب گفتمان کرونا در بازتاب‌های رسانه ای پرداختند.
فرصت‌هایی که کرونا ایجاد کرد اما نادیده ماند
سید رضا نقیب السادات عضو هیأت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی سخنور ابتدایی این نشست بود که به بیان آرا خود بر اساس ۶ دسته بندی اصلی اشاره کرد:
با توجه به قابلیت های رسانه ای: با توجه به توانمندی رسانه ای و کارکردهای آن برای مقابله با کرونا؛ گفتمان رسانه و مدیریت بحران کرونا؛ گفتمان تبلیغاتی برای مقابله با کرونا
با توجه به ویروس کرونا: گفتمان ویروس مهلک؛ توانمندی ها با ناتوانی های مقابله با آن؛ تعطیلی نهادها و بنگاه های اقتصادی و اجتمای؛ کرونا و نهادهای آموزشی؛ آموزش و پرورش، آموزش عالی، سایرنهادهای آموزشی
توجه توامان به رسانه ها و کرونا: گفتمان اقتدار در مقابله با کرونا؛ گفتمان قابلیت ها و توانمندی ها برای مقابله با کرونا از طریق ارتقای دانش یا سواد رسانه ای و مدیریت رسانه ای کروناغ مقابله با اطلاع رسانی های مغرضانه رسانه های بیگانه و بعضا ضدانقلاب
با توجه به رسانه های رسمی و غیررسمی: رسانه های رسمی/ دولتی؛ رسانه های غیر رسمی و غیردولتی
با توجه به رسانه های داخلی و خارجی: رسانه های داخلی؛ رسانه های خارجی بیگانه
وی در توضیح فرصت هایی که شیوع کرونا برای جامعه و مردم ایجاد کرد اما به آن پرداخته نشد گفت: کرونا برای ما فرصت هایی داشت که باید مورد توجه قرار گیرد.
این استاد دانشگاه با تاکید بر شیوه خبررسانی رسانه های فارسی زبان خارج از ایرنا به بیان ویژگی‌های خبررسانی آنان پرداخت و گفت: سیاه نمایی در مورد کمبود امکانات و دانش لازم برای مقابله با کرونا، ضعف در واکسن سازی و بی اعتبار کردن فعالیت های ایجاد شده در زمینه تولید واکسن، دوقطبی های دین و سلامت یا عزاداری و سلامت (تعطیلی و باز بودن امامزاده ها و ...)، بحث تناقض سلامت و کنکور یا حتی مسائل سیاسی و انقلابی مانند مناسبت های ملی و ... و تقابل آموزش و پرورش و کرونا از جمله مواردی بود که این رسانه ها بر آن تمرکز داشتند.
چیزی که این رسانه های فارسی زبان بسیار در اخبار خود برجسته می کردند و از این سو کشور را وادار به پاسخگویی و اظهار واکنش نسبت به آن می کردند، ناگفته های آماری از میزان ابتلا و شیوع افراد به کرونا بود.
وی ادامه داد: دامن زدن به برخوردهای ایدئولوژیک در مواجهه با کرونا (واکسن ایرانی نخرید و...) یکی از کارهای رسانه های خارج از ایران بود که شروع به تشویش افکار عمومی با اظهاراتی چون سه برابربودن میزان مرگ و میر در مقایسه با آنچه به صورت رسمی اعلام می شد، کردند؛ چندقطبی کردن و ناامید کردن مردم جامعه؛ بی اعتمادی نسبت به رسانه های داخلی به ویژه تلویزیون که این بی اعتمادی خود باعث حضور و توجه بیشتر مردم به فضای مجازی شد، بخش دیگری از کارهایی بود که این رسانه ها در زمان شیوع کرونا انجام دادند.
نقیب السادات در مورد نقش رسانه های مجازی در بحران کرونا گفت: یکی از نکاتی که در باب این شبکه های اجتماعی وجود دارد این است که عمدتا توییتر را در اختیار مدیران و مسئولان و سیاستمداران می دانند و از سوی دیگر شبکه هایی چون اینستاگرام شرایط بیشتری برای تجارب مردم دارند.
اما شبکه های اجتماعی به عنوان منبع جدیدی از اطلاعات قابل انکار و نادیده گرفتن نیستند؛ این شبکه ها به دلیل ظرفیت های گسترده، جاذبه ها و نو بودن و ... این اقبال را دارند که مورد توجه مردم واقع شده اند؛ از سوی دیگر باید در نظر داشت که شبکه های اجتماعی به عنوان منبع جدید اطلاعاتی چون امکان نظارت آنچنانی ندارند ممکن است آسیب هایی را ایجاد کنند ولی باید به عنوان فرصت به آن نگاه کنیم و بتوانیم از این شبکه های اجتماعی با برنامه ریزی بهره بگیریم.
وی افزود: در غیر این صورت این رسانه ها، رسانه‌های جایگزین خواهند شد و جای رسانه رسمی ای را می گیرند و می توانند آسیب هایی را به همراه داشته باشند.
عدم کنترل و نظارت بر روند صحت اخبار، عدم مسئولیت پذیری در نشر خبرهایی که گاها درست نیست، ژست های تبلیغاتی و ایجاد تغییر در محیط های مرجع را می توان از جمله ضعف های فضای مجازی و شبکه های اجتماعی عنوان کرد که با اقدام و بهره گیری از پتانسیل های این حوزه آن را می توان یکی از رسانه ها برای هم افزایی اطلاع رسانی عنوان کرد.
تلاش خبرنگاران در بحران کرونا دیده نشد
در ادامه عباس اسدی عضو هیأت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی به بیان نظرات خویش پرداخت و عنوان کرد: ما در ایام شیوع کرونا با دو گفتمان اساسی مواجه بودیم: بحران در مدیریت اخبار یا رسانه ها و اخبار بحران ساز در رسانه ها.
وی ادامه داد: شکست و چالش در آموزش روزنامه نگاری یکی از ضعف های بزرگ ما در آموزش این حرفه است چنانچه هنوز آموزش روزنامه نگاری و خبرنگاری بحران را نداریم و این طرح بحران نه به عنوان موضوعی مستقل که صرفا در میان بخش های دیگر مطرح می شود.
در صورتی که این بحران پیامدهای روانی متعددی دارد، همچنان که در بحران کرونا این پیامدها را داشتیم.
اسدی ادامه داد: موضوع دیگر این است که رسانه های ما در تحلیل و تبیین بحران به قبل و بعد بحران نمی پردازند و صرفا بحران را می بینند همچنان که در این مدت بیشتر اقدامات کادر درمان و دولت را پوشش دادند در صورتی عواملی چون خود مردم و خبرنگاران در این میان مغفول ماندند و مشکلات خود خبرنگاران در گفتمان خبری کرونا جا ماند و به آن پرداخته نشد.
یعنی در شرایطی که خبرنگاران خود یکی از عناصر جدی در پرداختن به کرونا و مشکلات آن بودند اما به وضعیت خود ایشان پرداخته نشد و تهدیدات و چالش های جسمی و روانی آنان در این ایام از نظر دور ماند. همچنان که موقعیت شغلی خبرنگاران در این مدت دچار بحران شد و این هم یکی از موضوعاتی بود که دیده نشد.
وی افزود: ضمن این که بعد حرفه ای تهیه خبر در حوزه سلامت وجود نداشت و ما خبرنگار حرفه ای حوزه سلامت تربیت نکرده ایم. ضمن این که مدیران و سردبیران ما شم خبری در حوزه سلامت نداشتند و این موضوع هم باعث عدم پرداخت به برخی از ابعاد داستان بود.
این استاد دانشگاه در ادامه و در توضیح بعد دیگر بحران خبررسانی در ایام کرونا تصریح کرد: در گفتمان بحران در مدیریت اخبار یا رسانه ها (در تمام رسانه های ما) دال مرکزی و تاکید بر تهدید بود؛ در حالی که کرونا فرصت‌هایی را هم ایجاد کرد که به آن پرداخته نشد.
از سوی دیگر در جریان اخبار بحران ساز در رسانه ها، اخلاق حرفه ای به چالش کشیده و ثابت شد که این اخلاق صرفا یک شعار بود. در این مدت رسانه ها از حالت حرفه ای خارج و وارد تبلیغات سیاسی و تجاری شدند در حالی که باید برای بحران زدایی تلاش می شد.
این عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: در نتیجۀ این اتفاقات مسئولیت اجتماعی رسانه فراموش شد و اخبار جعلی و ضدونقیض در این میان بسیار زیاد بود.
روزنامه نگاری سنتی و روزنامه نگاری در فضای نت بسیار با هم تفاوت دارند و یکی نیستند. با تمام این تفاسیر شبکه های اجتماعی نقشی بسیار بزرگ در بحران کرونا داشتنند و اطلاعات درست و نادرست بسیاری را در اختیار قرار دادند و یکی از چیزهایی که باعث پیچیدگی این بحران شد اطلاعات گسترده و درست و نادرستی بود که در این فضا پخش شد و مخاطبان را در این تردید فرو بردند که چه چیزی درست یا نادرست است.
اسدی در انتها یادآور شد: رسانه های سنتی در این موارد بحران منبعی معتبر هستند چرا که مشخص است ریشه و منشا آن چیست در صورتی که در شبکه های اجتماعی منبع و اعتبار همیشه شفاف نیست؛ بزرگترین بحران ما در این زمان بحران منابعی بود که از صحت و سقم آنان خبر نداشتیم.
نظر شما