روزنامه همشهری ۲۷ تیر یادداشتی به قلم سیدمحمدمهدی میرزایی‌قمی رییس مرکز ملی تغییر اقلیم منتشر کرد و نوشت: براساس آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد، از میان ۵ریسک اصلی موجود برای حیات بشر، ۴ریسک مربوط به محیط‌زیست و تغییرات اقلیمی است. در سال‌های اخیر تغییرات آب و هوایی و گرمایش جهانی، صدمات جبران‌ناپذیری را به برخی کشورها وارد کرده است. مطالعات نشان داده که منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، بیشترین خسارات و صدمات اقتصادی را از گرمایش جهانی متحمل خواهند شد درحالی‌که کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی کمترین خسارات را خواهند دید.
در ایران شواهدی چون افزایش متوسط دما در کشور، کاهش بارش‌ها، افزایش تعدد و شدت حوادث زیست‌محیطی شدید (مانند سیل و خشکسالی) نشان‌دهنده بروز روزافزون اثرات گرمایش جهانی و تغییر اقلیم در کشور است. مطالعات گسترده زیست‌محیطی نشان‌دهنده آن است که آسیب‌پذیری ایران از تغییرات اقلیمی، بیش از متوسط جهان است. از سویی تغییر اقلیم بر کشور ایران اثرات ملموس و مشهودی دارد؛ افزایش توالی بروز حوادث شدید زیست‌محیطی مانند امواج حرارتی (روزهای بسیار گرم) در جنوب شرق و روزهای بسیار سرد در شمال غرب، افزایش ۴۰درصدی باران‌های سیل‌آسا و روزهای خشک در نواحی غربی و جنوب شرق کشور، بروز خشکسالی و ایجاد چشمه‌های گردوخاک در کشور و منطقه که منجر به افزایش بروز پدیده ریزگردها در شهرهای غرب و جنوب غربی و جنوب شرقی کشور شده است. کاهش روان‌آب‌های سطحی در فصل بهار و کاهش توان تولید برق‌آبی، فرسایش خاک و فقر پوشش گیاهی مراتع کشور و بروز مسائل اجتماعی مانند تبعات اقتصادی در روستاها و رشد مهاجرت از روستاها به حواشی شهرها و بروز پیامدهای اجتماعی و اقتصادی نامطلوب حاشیه‌نشینی و از دست رفتن سرمایه‌های روستایی.
گازهای گلخانه‌ای نظیر دی‌اکسیدکربن، متان و اکسیدنیتروس این قابلیت را دارند تا امواج فروسرخ حاصل از بازتابش نور خورشید از سطح زمین را جذب کنند. جذب انرژی توسط مولکول‌های گاز سبب جنبش مولکول و افزایش انرژی آن می‌شود. وقتی این اتفاق در مقیاس بزرگ رخ دهد، مانند این است که زمین را با یک پتو پوشانده‌ایم. افزایش حرارت در جو زمین، باعث گرم‌تر شدن خشکی‌ها، اقیانوس‌ها و دمای هوای کره زمین خواهد شد که نتیجه آن بروز تغییراتی در این سیاره خواهد بود. یخچال‌های قطبی ذوب می‌شوند و سطح آب دریاها بالا می‌آید. وضعیت آب و هوایی که در یک دوره زمانی طولانی حالت مشخص و پایداری به‌خود گرفته بود، دچار تغییرات چشمگیر و منجر به افزایش امواج حرارتی و تغییرات الگوی بارندگی شده که پدیده‌هایی نظیر خشکسالی، آتش‌سوزی و سیل را به‌دنبال داشته است. دی‌اکسیدکربن پس از انتشار، تا حدود ۴۰سال در اتمسفر باقی می‌ماند و هر چه انتشار آن در سطح زمین بیشتر شود، تغییرات حاصل از افزایش دمای کره زمین شدیدتر و وضعیت وخیم‌ترخواهد شد.
تمامی پیامدهای مذکور در شرایطی مشاهده می‌شود که تغییر دمای کره زمین طی دو سده اخیر حدود یک درجه سانتیگراد بوده است. مطابق پیش‌بینی‌ها، بسیار محتمل است که با دوبرابر شدن غلظت دی‌اکسیدکربن در اتمسفر، افزایش دما طی سال‌های باقیمانده تا پایان قرن بیست‌ویکم در ایران، تا ۴.۵درجه سانتیگراد باشد. این افزایش دما، طبیعتا منجر به بروز شدیدتر پیامدهای تغییرات اقلیمی در کشور خواهد بود. با درنظر گرفتن پایان‌پذیری منابع آبی زیرزمینی که در شرایط فعلی بالغ بر ۵۵درصد از نیاز آبی کشور را تامین می‌کند، بحران خشکسالی در آینده از خطرات جدی توسعه اقتصادی و اجتماعی در کشور ناشی از تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی خواهد بود. در چنین شرایطی رصد و مدیریت پیامدها و آسیب‌های تغییرات آب و هوایی می‌تواند تا حدودی این آسیب‌ها را کاهش دهد و از نابودی کامل ظرفیت‌های تولید جلوگیری کند. از این‌رو هم‌اکنون تغییر و اصلاح الگوی تولید محصولات کشاورزی به سمت محصولات با آب‌بری کمتر، اصلاح الگوی مصرف آب در بخش‌های مختلف به‌ویژه بخش کشاورزی، اصلاح الگوی مصرف مواد غذایی و محصولات کشاورزی به سمت مصرف بهینه و کاهش ضایعات، مدیریت و کنترل فرسایش خاک، ارتقای بهره‌وری منابع تولید، استفاده بیشتر از انرژی‌های غیرفسیلی، مدیریت احداث سازه‌های آبی، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت گریزناپذیر در مواجهه و مدیریت پیامدها و آسیب‌های تغییرات اقلیمی در کشور است. همچنین پرداختن به سطوح مختلف دانش، ادراک و عملکرد مردم نسبت به تغییرات اقلیمی، باید ابتدا در سطوح محلی و جایی انجام شود که تغییرات ویژه در آن قابل محاسبه باشند تا مبنایی برای شکل‌گیری تصمیمات و سیاست‌ها در سطوح بالاتر ایجاد شود.
براساس آخرین ارزیابی‌ها، کشور ایران از لحاظ میزان انتشار دی‌اکسید کربن پس از کشورهای چین، آمریکا، هند، روسیه، ژاپن و آلمان، با ۰.۷۲گیگاتن در سال در رده هفتم از کشورهای با بیشترین میزان انتشار و از لحاظ سرانه انتشار گازهای گلخانه‌ای نسبت به جمعیت، پس از کشورهایی چون ژاپن، آلمان و لهستان، در رده یازدهم جهان قرار می‌گیرد. مطالعه دوره زمانی انتشار گازهای گلخانه‌ای کشور، نشان می‌دهد که هر چند در مقطعی کاهش تقاضای انرژی نهایی و کاهش تولید نفت خام طی سال‌های۱۳۹۳و۱۳۹۴ منجر به کاهش اندکی در انتشار گازهای گلخانه‌ای در این سال‌ها شده است، اما به‌طور کلی، میزان انتشارگازهای گلخانه‌ای ایران طی ۱۶سال اخیر (سال‌های۱۳۸۰تا۱۳۹۶)، ۲برابر شده است. به‌طور متوسط، حدود ۷۵درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان مربوط به احتراق سوخت‌های فسیلی از بخش انرژی (تولید و تبدیل انرژی در بخش عرضه و مصرف حامل‌های انرژی در بخش تقاضا) است، که این عدد در ایران به بیش از ۸۳درصد می‌رسد.
لذا لازم است عمده توجه به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، بر بهینه‌سازی بخش انرژی متمرکز شود. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد بخش انرژی، در سال‌های آینده نیز بیش از ۸۰درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای را به‌خود اختصاص خواهد داد. براساس نتایج گزارش ملی سوم، زیربخش‌های کلیدی بخش انرژی در انتشار گازهای گلخانه‌ای عبارتند از نیروگاه‌ها، حمل‌ونقل، صنایع (به‌ویژه فولاد و سیمان) و بخش خانگی. مدل‌سازی‌ها نشان می‌دهد تا سال۲۰۳۰، زیربخش حمل‌ونقل با پشت سر گذاشتن زیربخش نیروگاهی، بیش از ۲۵درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای بخش انرژی را به‌خود اختصاص خواهد داد. براساس این گزارش، با فرض ادامه روند موجود رشد انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور (مستقل از برنامه‌ریزی‌های اقتصادی و جمعیتی کشور) میزان انتشار مورد انتظار در بخش انرژی، از حدود ۶۷۰ در سال۲۰۱۰، به حدود ۱۱۰۰میلیون تن دی‌اکسیدکربن معادل در سال۲۰۳۰ خواهد رسید. براساس مطالعات، بادر نظر گرفتن برنامه‌های کلان توسعه اقتصادی مانند رشد اقتصادی ۵.۵درصد و نیز رشد جمعیتی ۱.۵درصد در سال تا سال۲۰۳۰ میزان انتشار از بخش انرژی، بالغ بر ۱۸۰۰میلیون تن دی‌اکسیدکربن در سال۲۰۳۰ خواهد بود.
همچنین با فرض کاهش شدت انرژی مطابق قانون اصلاح الگوی مصرف از سال۲۰۲۰، میزان انتشارات به حدود ۶۱۵.۴میلیون تن دی‌اکسیدکربن معادل در سال۲۰۳۰ خواهد رسید. اغلب اقدامات مبتنی بر کاهش انتشار در ایران، هرچند نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه است، اما جنبه سودآوری اقتصادی داشته و با بازگشت سرمایه همراه خواهند بود. به‌عنوان مثال، تخمین‌های صورت گرفته نشان‌دهنده نیاز به سرمایه‌گذاری حدود ۷۵۰میلیون دلاری برای جمع‌آوری گاز فلر و تزریق آن به خط است که بازگشت سرمایه آن حدود ۱۶۰۰میلیون دلار در سال (دوره برگشت شش‌ماهه) است و کاهش ۷درصدی در انتشار گازهای گلخانه‌ای کشور را به‌دنبال خواهد داشت. در موردی دیگر تخمین زده می‌شود که با سرمایه‌گذاری ۱۲میلیارد دلار در بخش نیروگاهی، برگشت سرمایه ۴۵۰میلیون دلاری در سال رخ داده و میزان ۵درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای کشور کاهش خواهد یافت.
نظر شما