جلال ستاری، پژوهشگری که دنبال ریشه‌ها بود

به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، قطب‌الدین صادقی (متولد ۱۳۳۱) در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در توضیح شناختی که از زندگی حرفه‌ای جلال ستاری دارد، بیان کرد: جلال ستاری آدم اهل فضل و باسوادی بود که در سوئیس درس خوانده بود و بعد از مدت ها به ایران بازگشت و ابتدا مشاور وزیر فرهنگ و هنر سابق بود و پس از آن معاون وزیر شد.

در این مدت من تعدادی کتاب ترجمه و تالیف از ایشان خوانده بودم؛ کتاب هایی چون ترجمه رمز و مثل در روانکاوری و تالیفی به نام افسون شهرزاد.

این فیلم‌نامه‌نویس و مترجم تصریح کرد: ستاری پس از انقلاب بیشتر وقتش را سر کار گذاشت و بهترین ترجمه ها و پژوهش های خود را در زمانی که در خانه بود و بازنشسته شد، انجام داد.

ستاری هم مجموعه ای از پژوهش های ادبی در مورد لیلی و مجنون، شهرزاد، قصه ها و داستان های ادبی خود ما دارد و هم این که بسیاری کتاب های اسطوره شناسی، روانشناسی و جامعه شناسی به خصوص در مورد اسطوره و مباحثی در حوزه فرهنگ را ترجمه کرده است. از گاستون باشلار (Gaston Bachelard، ریاضی‌دان، فیزیک‌دان، شاعر، فیلسوف و معرفت‌شناس قرن بیستم میلادی اهل فرانسه) و میرچا الیاده (Mircea Eliade، از اسطوره‌شناسان و دین‌پژوهان نامدار رومانیایی) تا ژرژ دوامل ( Georges Duhamel، نویسنده و شاعر قرن نوزدهم میلادی اهل فرانسه).

بازیگر سریال‌های تلویزیونی کیف انگلیسی (سید ضیاءالدین دری:۱۳۷۸) و معمای شاه (محمدرضا ورزی:۱۳۹۴-۹۵) تاکید کرد: این اسطوره‌شناس کارهای ارزشمندی انجام داد که خروجی آن این بود که کتابخانه ما را در حوزه های مذکور غنی ساخت.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا ستاری در ترجمه و تالیف‌های خود در باب اسطوره‌شناسی، نوعی از تقدس زدایی از اسطوره را مورد توجه قرار داده است، تاکید کرد: من این گونه فکر نمی کنم و اساسا ستاری تقدس زدایی از اسطوره نداشته و برعکس مبانی تحلیلی و اسطوره شناسی را از زبان‌های خارجی ترجمه می کرده است.

ستاری کتاب جامعه شناسی ژان دووینیو (Jean Duvignaud، نویسنده، جامعه‌شناس و اندیشمند مردم‌شناس فرانسوی) را هم ترجمه کرده که کتابی باارزش است؛ در نتیجه به نظرم ستاری به دنبال ریشه ها و مفاهیم بود؛ ستاری پژوهشگر بود و کارش همین رجوع به ریشه ها بود و البته پیش از آن که پژوهشگر باشد هم مترجم بود کارش معرفی علم بود.

این نویسنده و کارگردان تئاتر در انتها یادآور شد: من سال‌ها با ایشان روابط خانوادگی داشتم و ایشان را از نزدیک می شناختم؛ ستاری خوش سخن بود و کتاب زیاد خوانده بود، مهمانداری می کرد و بعضی اوقات دوستان را دور هم جمع می کرد. اما امروز دیگر وقت این حرف ها نیست و باید منتظر باشیم و ببینیم که بازتاب کارهایی که وی برای ما فرهنگ انجام داده است، به چه صورت خواهد بود.

جلال ستاری؛ اسطوره‌شناسی که اسطوره شد

جلال ستاری (متولد ۱۴ مرداد ۱۳۱۰)، نویسنده، مترجم و اسطوره‌شناس و از معدود چهره‌هایی است که سال‌ها در حوزه‌ اسطوره و اسطوره‌پژوهی تلاش های پیگیری انجام داده و علاوه بر ترجمه‌ آثار متعدد، در این زمینه مولف اثر نیز بوده است.

جلال ستاری پس از پایان تحصیلات در سوئیس در سال ۱۳۴۱ به ایران بازگشت و به استخدام سازمان برنامه درآمد و در در بخش فرهنگ و هنر و جهانگردی فعالیت کرد؛ ستاری در سال ۱۳۵۰ به وزارت فرهنگ و هنر منتقل شد و در آنجا به عنوان مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی و سپس در مقام مشاور وزیر خدمت کرد.

ستاری در سوئیس تحصیل کرد و دکتری گرفت و یکی از استادان معروف او ژان پیاژه بود.

در سال های دهه پنجاه که وی برای نخستین بار آثار اندیشمندانی چون گاستون باشلار، آنتونن آرتو، جرج دومزیل، ولادیمیر پراپ و بسیاری دیگر را به فارسی ترجمه می کرد، این نام ها که حتی امروز هنوز چندان شناخته شده نیستند، کاملا ناشناس بودند. ستاری در همان سال‌ها، تاثیر مهمی در سازمان دادن به برنامه‌ریزی‌های فرهنگی نهادینه در کشور داشت و پس از آن نیز فعالیت‌های انتشاراتی‌اش، دو چندان شد. جلال ستاری بیش از ۱۰۰ کتاب در زمینه‌های افسانه‌شناسی، ادبیات نمایشی و نقد فرهنگی در طی بیش از ۶۰ سال، تألیف و ترجمه کرده است.

وی در سال ۱۳۸۴  نشان فرهنگ و هنر را از وزارت فرهنگ فرانسه را دریافت کرد.

جلال ستاری در مقام نویسنده و مترجم تخصصی نزدیک به ۹۰ جلد کتاب در زمینه‌های افسانه‌شناسی، ادبیات نمایشی و نقد فرهنگی در طول بیش از ۶۰ سال به رشتهٔ تحریر درآورده‌است. این کتاب‌ها بیشتر از کتاب‌های مرجع و شاخص در زمینه‌های تخصصی خود هستند. 

جان‌های آشنا، آخرین مصاحبه با سارتر (ترجمه)، جهان نگری (ترجمه)، تراژدی و انسان، بازتاب اسطوره در بوف کور، فرهنگ و تئاتر و طاعون (ترجمه)، اسطوره در جهان امروز پژوهشی در ناگزیری مرگ گیلگمش (ترجمه)، سیمای زن در فرهنگ ایران، در قلمرو فرهنگ، شرق در ادبیات فرانسه (ترجمه)، افسون شهرزاد، نمایش در شرق، اسطوره و رمز در اندیشه میرچا الیاده، درد عشق زلیخا، در بی دولتی فرهنگ، آیین و اسطوره در تئاتر، پژوهشی در اسطوره گیلگمش و افسانه اسکندر، جهان اسطوره‌شناسی (ترجمه) بخش اندکی از آثار اوست. 

جلال ستاری شنبه، نهم مرداد در سن ۹۰ سالگی بر اثر سکته مغزی در منزلش در کرج از دنیا رفت. آیین تشییع این نویسنده نامدار سه شنبه پیش‌رو (دوازدهم مرداد) برگزار شود.