واکنش کشورهای عربی به تحولات افغانستان؛ از محافظه‌کاری تا نقش‌آفرینی

به گزارش ایرنا، عربستان سعودی از جمله کشورهای عضور شورای همکاری است که به قدرت گیری گروه طالبان در افغانستان واکنش نشان داده و وزارت خارجه این کشور در بیانیه ای اعلام کرده است که رویدادهای جاری در افغانستان را با دقت دنبال می‌کند و امیدوار است که ثبات اوضاع در این کشور در سریعترین زمان ممکن صورت گیرد.

این وزارتخانه افزوده است: براساس اصول اسلامی و عمل به کلام خداوند متعال در اینکه مومنان با یکدیگر برادرند، امیدواریم که گروه طالبان و همه طرف های افغانستانی برای حفظ امنیت و ثبات و حفاظت از جان و مال و برقراری صلح دائمی تلاش کنند.

این بیانیه تصریح کرده است: دولت عربستان همزمان بر حمایت و ایستادگی خود در کنار ملت برادر افغانستان و گزینه های آنها که خودشان درباره آن بدون دخالت کسی تصمیم گیری می کنند، تاکید می کند.

همزمان «عبدالعزیز الواصل» نماینده دائم عربستان در سازمان ملل نیز در جلسه شورای امنیت با تکرار مواضع وزارت خارجه این کشور افزوده است که "عربستان از تلاش های برقراری صلح که حفاظت و احترام از حقوق بشر را تقویت می کند، حمایت می کند".

اما آنچه درباره موضع عربستان در قبال افغانستان و گروه طالبان جالب توجه بود، صحبت های سه شنبه شب شاهزاده «ترکی فیصل» رئیس اسبق سازمان اطلاعات عربستان سعودی است که به گفته برخی تحلیلگران سیاسی، مواضعی غیررسمی اما در عین حال با توجه به نزدیکی وی به منابع قدرت در عربستان، به نوعی بازتاب دهنده ضمنی مواضع محافل رسمی این کشور به شمار می رود.

ترکی الفیصل در گفت وگو با شبکه تلویزیونی آمریکاییcnbc» » درباره افغانستان و قدرت گیری گروه طالبان گفت: "آمریکا طالبان را برای حکومت در افغانستان برگزید".

وی تصریح کرد که از آنچه در افغانستان روی داد، شوکه نشده و این امر برایش غیرمنتظره نبوده است.

ترکی فیصل گفت: وقتی دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا با گروه طالبان - که آن را دشمن دولت (افغانستان) توصیف کرد- معامله کرد، آمریکا طالبان را برای جایگزینی دولت برگزید.

به گفته وی، آنچه برایش غیرمنتظره بوده است، چگونگی خروج از افغانستان بود.

این شاهزاده سعودی گفت: وضعیت در زمان خروج نیروهای آمریکایی آمیخته ای از ناکارآمدی یا بی توجهی یا سوء مدیریت بود.

وی همچنین از سلاح هایی که به دست گروه طالبان افتاده، ابراز نگرانی کرد و از به گفته خود ارتباط موجود بین طالبان و القاعده سخن گفت.

ترکی فیصل گفت: اکنون با سلاح هایی که ممکن است القاعده به عنوان هم پیمان طالبان روی آن دست بگذارد، وضعیت بسیار نگران کننده است.

امارات متحده عربی نیز که به «اشرف غنی» رئیس جمهوری فراری افغانستان برای به گفته خود «دلایل انسانی» پناه داده، ابراز امیداوری کرده است که "طرف های افغانستانی همه تلاش خود را برای برقراری امنیت و صلح و توسعه کشورشان در راستای خواسته ها و انتظارات ملت برادر افغانستان بکار گیرند" .

اما همزمان «انور قرقاش» مشاور دیپلماتیک «خلیفه بن زاید آل نهیان» رئیس امارات در توییتر خود در اشاره به اعلام عفو عمومی برای کارکنان ادارات دولتی و پذیرش نقش آفرینی زنان از جانب «ذبیح الله مجاهد» سخنگوی طالبان نوشته است: در سایه وضعیت ابری موجود، گفته های سخنگوی طالبان دلگرم کننده است.

اما در این میان دولت کویت موضع محتاطانه ای در قبال تحولات افغانستان گرفته و وزارت خارجه این کشور در بیانیه ای اعلام کرده است که " اوضاع و تحولات در کشور دوست افغانستان را با دقت و نگرانی دنبال می کند".

این وزارتخانه از طرف های افغانستانی خواسته است تا "بیشترین میزان خویشتنداری را برای جلوگیری از خونریزی مبذول دارند."

وزارت خارجه کویت همچنین خواهان "تامین حفاظت کامل از غیرنظامیان و خروج امن دیپلمات ها و اتباع خارجی سرگردان شده است".

اما دولت بحرین به عنوان رئیس کنونی شورای همکاری خلیج فارس بعد از کنترل گروه طالبان بر افغانستان اعلام کرده که رایزنی هایی را با سایر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس درباره وضعیت افغانستان انجام خواهد داد.

در همین راستا نیز هیات وزیران بحرین «عبداللطیف الزیانی» وزیر خارجه را مامور کرده که با کشورهای این شورا درباره تحولات اوضاع افغانستان گفت وگو کند.

هیات وزیران بحرین همچنین بر "اهمیت تحقق امنیت و ثبات برای ملت افغانستان" تاکید کرده است.

هیات دیپلماتیک بحرین در سازمان ملل نیز "خواهان برقراری امنیت و ثبات در افغانستان از طریق یک فرایند سیاسی و آشتی فراگیر شده" و از همه طرف ها خواسته است تا برای "تامین امنیت و حفظ جان و مال و برآورده کردن انتظارات ملت افغانستان تلاش کنند".

اما در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس این سلطان نشین عمان است که تاکنون موضعگیری رسمی در قبال تحولات افغانستان و قدرت گیری طالبان انجام نداده است، ولی با این حال موضع مفتی این کشور در حد خود قابل توجه است.

«احمد بن حمد الخلیلی» در توییتر خود "پیروزی ملت افغانستان بر متجاوزان" را تبریک گفته است.

وی نوشته است: این فتح و پیروزی عزیز در برابر متجاوزان را به ملت مسلمان و برادر افغانستان تبریک می گوییم و از ملت افغانستان می خواهیم که در مقابله با همه چالش ها ید واحده باشند و در چند مسیر نیفتند و تسامح و همیاری در بین آنها حاکم باشد.

در این میان، دولت «عبدربه منصور هادی» رئیس جمهوری مستعفی و فراری یمن که مورد حمایت عربستان است، در قبال حوادث افغانستان تاکنون موضعگیری نکرده است اما «محمد عبدالسلام» سخنگوی جنبش انصارالله یمن در توییت خود نوشته است: هرگونه اشغالگری پایانی دارد؛ دیر یا زود. این همان آمریکایی است که ناکامی و شکست را بعد از 20 سال اشغالگری خود در افغانستان درو می کند. آیا کشورهای متجاوز (به یمن) از این امر درس عبرت می گیرند؟

هرچند تحولات افغانستان بویژه در سالهای اخیر مورد توجه کشورهای عرب منطقه بوده است اما شاید بتوان قطر را بیشترین کشور عرب دخیل در پرونده افغانستان دانست.

این کشور از چند سال پیش با همکاری سازمان ملل و شرکای بین المللی فعالیت های خود در ارتباط با روند صلح افغانستان را آغاز کرد و در ۱۲ سپتامبر سال گذشته بود که مذاکرات بین دولت افغانستان و طالبان با میانجیگری قطر و حمایت آمریکا آغاز شد.

در سایه تداوم مذاکرات، «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر اخیرا از طالبان خواست که تنش ها را کاهش داده و آتش بس در افغانستان برقرار کند تا اینکه تلاش ها برای دستیابی به یک سازش سیاسی همه جانبه برای تضمین آینده ای شکوفا برای دولت و ملت افغانستان تسریع شود.

وزارت خارجه قطر نیز چندی پیش در بیانیه ای اعلام کرد که وزیر خارجه قطر میزبان «ملا عبدالغنی برادر» رئیس دفتر سیاسی طالبان و هیات همراه او برای بحث درباره آخرین تحولات سیاسی و امنیتی افغانستان و پیگیری مذاکرات صلح جاری افغانستان در دوحه بوده است.

این وزارتخانه تصریح کرد که قطر با همکاری سازمان ملل و شرکای بین المللی تلاش های مداومی از چند سال پیش برای برقراری صلح و امنیت و ثبات در افغانستان انجام می دهد.

وزیر خارجه قطر نیز گفت که کشورش "در تلاش برای گذار مسالمت آمیز قدرت در افغانستان و بستر سازی برای یک راهکار سیاسی فراگیر است و حفظ دستاوردها و خدشه وارد نشدن به امنیت ملت افغانستان و گسترش ثبات در این کشور در سریعترین زمان ممکن اهمیت دارد".

محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر خارجه قطر شب گذشته نیز در تازه ترین موضعگیری خود در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای آلمانی بر اهمیت تشکیل یک دولت فراگیر در افغانستان که در بردارنده همه اقشار این کشور باشد، تاکید کرد و گفت: این موضوع معیار مهمی برای جامعه بین الملل محسوب می‌شود.

وی همچنین با اشاره به اینکه به رسمیت شناختن طالبان در حال حاضر جزو اولویت های دوحه به شمار نمی رود، خاطرنشان کرد: البته دوحه در عین حال منزوی کردن طالبان را پاسخ مناسبی نمی داند. 

وزیر خارجه قطر توضیح داد: به رسمیت شناخته شدن جنبش طالبان در سطح بین الملل هم اکنون یک موضوع فوری نیست . البته همه کشورهای دوست و همپیمان بر لزوم و اهمیت برقراری ارتباط و تماس با طالبان تاکید دارند.

وزیر خارجه قطر بر ادامه ارتباط و تماس از سوی کشورش با تمامی طرف های ذیربط در افغانستان تاکید و ابراز امیدواری کرد که طرف های یاد شده بتوانند به یک توافق ملی دست یافته و از دستاوردها و حقوق ملت افغان محافظت به عمل آورند.

آل ثانی خاطرنشان کرد که تعامل با جنبش طالبان نتایج مثبتی به همراه خواهد داشت و این همان چیزی است که ما طی ده روز گذشته شاهد آن بودیم و بر همین اساس فرآیند خروج نیروهای خارجی از افغانستان و مبارزه با تروریسم به طور سازمان یافته پیش رفت.

وزیر خارجه قطر ابراز عقیده کرد که تحمیل شرایط و کارشکنی در راه تعامل با طالبان منجر به خلاء سیاسی در افغانستان خواهد شد و دوحه همواره بر باز ماندن کانال های گفت وگو و تماس با تمامی طرف های ذیربط تاکید داشته و سیاست خارجه قطر ظرف چند دهه گذشته این گونه پیش رفته است. 

در مجموع از موضعگیری های کشورهای شورای همکاری خلیج فارس اینگونه بر می آید که نگاه این کشورها به تحولات افغانستان و قدرت گیری طالبان به سه صورت بوده است و درحالی که برخی از آنها نقش نظیر قطر تعامل و نقش آفرینی بیشتری در قبال افغانستان و تحولات آن و تعامل با طالبان داشته اند، برخی دیگر در موضعگیری کلی بر لزوم تلاش همه طرف های افغانستانی برای تشکیل یک دولت فراگیر و برقراری صلح و ثبات در این کشور تاکید کرده اند. دسته سوم نیز موضعی محتاطانه گرفته یا تاکنون از موضعگیری رسمی در قبال تحولات این کشور و قدرت گیری طالبان خودداری کرده اند.