حاصل سوادآموزی در ایران نزدیک شدن به ریشه‌کنی بی‌سوادی

به گزارش خبرنگار دانشگاه و آموزش ایرنا، براساس آمار سازمان نهضت سوادآموزی،  نرخ باسوادی کشور قبل از انقلاب ۴۸ درصد بود که بعد از انقلاب و مطابق سرشماری سال ۹۵، با ۴۸ درصد افزایش به ۹۶ درصد رسیده است.  در حوزه سوادآموزی قبل از انقلاب و مطابق سرشماری سال ۵۵، تعداد افراد بیسواد ۹ تا ۴۹ ساله کشور ۵۲ درصد بود اکنون این نرخ به چهار درصد کاهش یافته است.

پیش از انقلاب تنها ۳۰ درصد زنان جامعه باسواد بودند.

براساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار بیسواد در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال وجود دارد که ۳۶۰ هزار آنها اتباع خارجی هستند.  همچنین سالانه ۴۰۰ هزار بیسواد تحت پوشش سازمان نهضت سوادآموزی قرار می گیرند  که ۵۰ درصد آنها بیسواد صرف هستند.

در حال حاضر تعداد بیسوادان کمتر از یک میلیون نفر است، از این تعداد  ۶۰۰ هزار اطلاعات سنی دریافت و این اطلاعات راستی آزمایی شده است. از ۶۰۰ هزار نفر ۵۵ هزار نفر جذب شده اند. اکنون از هر ۱۰۰ نفر ایرانی فقط پنج نفر بیسواد هستند.

هر ۲۰ کیلومتر یک بیسواد

شاپور محمدزاده رییس سازمان نهضت سواد آموزی گفت: براساس آخرین سرشماری میزان با سوادی ۹۶.۲ درصد است که می توان گفت هر سال نیم درصد به این آمار اضافه می‌شود. اکنون پراکندگی بیسوادی در استان‌ها بسیار زیاد است، در برخی استان‌ها هر ۲۰ کیلومتر مربع می‌توان یک بیسواد پیدا کرد چراکه تعداد بیسوادان در جامعه کاهش یافته است.

وی با بیان اینکه هنوز نمی توان گفت میزان بیسوادی در استانی به صفر رسیده است، یادآور شد: امید است بتوانیم در استان‌هایی که میزان باسوادی ۹۸ درصدی است، جشن ریشه کنی بیسوادی برگزار کنیم. اکنون ۵۰ درصد فعالیت‌های سازمان نهضت سوادآموزی به تحکیم و انتقال سواد معطوف شده که مجددا رجعت به بی سوادی وجود نداشته باشد.

محمدزاده توضیح داد : نزدیک به ۱.۸ درصد جمعیت هر کشوری کودکان استثنایی یا افراد با بهره هوشی پایین‌تر هستند، از سوی دیگر هشت دهم درصد افراد نیز آموزش ناپذیر بوده و در نهایت فقط تربیت‌پذیر می‌شوند.

کمتر از ۲.۸ درصد زنان بیسوادند

رییس سازمان نهضت سوادآموزی درباره اقدامات این نهاد در راستای عدالت جنسیتی، نیز گفت: ۸۰ درصد فعالیت‌های نهضت سوادآموزی مربوط به دختران و زنان است.  درصد باسوادی زنان پیش از انقلاب از ۲۶.۲ درصد در گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال بود که بیسوادی اکنون به کمتر از ۲.۸ درصد رسیده است.

رییس سازمان نهضت سوادآموزی با بیان اینکه مناطق شهری و روستایی در تحقق عدالت آموزشی، پیش از انقلاب فاصله ۳۸ درصدی داشتند، گفت: اکنون این فاصله به کمتر از ۷ درصد رسیده است. سوادآموزی زنان از ۳۵.۵ درصد در دوره قبل از انقلاب به ۹۰ درصد بعد از انقلاب رسیده است. ضمن اینکه شکاف جنسیتی در سوادآموزی به ۲.۸ درصد نزول پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه در گروه ۱۰ تا ۴۰ ساله، رشد باسوادی زنان و مردان به ۹۶ درصد رسیده است که در استان هایی مانند تهران، مازندران، اصفهان و یزد نرخی ۹۸ درصدی را شاهد هستیم، ادامه داد: بهره هوشی پایین و وجود اتباع خارجی باعث شده آن دو درصد بیسواد بمانند.

محمدزاده ادامه داد: از این ۹۶ درصد، زنان ۹۵ درصد جمعیت باسواد و مردان ۹۷.۵ درصد جمعیت را به خود اختصاص داده اند. ضمن اینکه براساس آخرین سرشماری ۹۵ براساس خوداظهاری مردمی، ۲ میلیون و ۶۵۰ هزار نفر بیسواد در کشور وجود داشت که نزدیک به ۳۵۰ هزار نفر اتباع بودند.

رییس سازمان نهضت سوادآموزی با بیان اینکه ۱۰ درصد از فعالیت‌های نهضت سوادآموزی به اتباع خارجی اختصاص دارد، یادآور شد: در حال حاضر ۳۳۲ هزار اتباع خارجی تحت پوشش نهضت هستند و در مجموع در جمهوری اسلامی، ۸۳۰ هزار اتباع خارجی توسط نهضت سواد آموزی باسواد شده‌اند.

تلاش نهضت برای باسواد کردن بازماندگان از تحصیل

رییس سازمان نهضت سوادآموزی کشور گفت: دنبال آن هستیم که آموزش بازماندگان از تحصیل حوزه بزرگسالان به نهضت سوادآموزی سپرده شود. در این راستا به دنبال ساز وکاری هستیم که آموزش در سوادآموزی به شکلی متفاوت از آموزش عادی صورت گیرد و یک فرد سوادآموز بعد از تحصیل ۶ ساله (یعنی ۲ سال در ابتدایی، ۲ سال در متوسطه اول و ۲ سال در متوسطه دوم) بتواند دیپلم خود را دریافت کند.

وی با اشاره به اینکه نرخ باسوادی کشور ۹۶ درصد است، خاطرنشان کرد: استان‌هایی که نرخ باسوادی آن‌ها بالاتر از نرخ میانگین باسوادی کشوری است، آموزش آن‌ها در ابعاد تحکیم، تثبیت و تعمیق با جدیت بیشتری دنبال می‌شود و استان‌هایی که نرخ باسوادی آن‌ها زیر میانگین کشوری بوده، تاکید بر آموزش سواد ابتدایی است.

 رییس سازمان نهضت سوادآموزی تاکید کرد: در دوران کرونا باید از بازماندگی تحصیلی کودکان پیشگیری کنیم چراکه قطعاً بازماندگی تحصیلی و آموزشی و تعطیلی خدمات آموزشی و سوادآموزی پیامدهای جدی و طولانی‌مدت اجتماعی و اقتصادی را بدنبال دارد.

وجود ۲ درصد کودک بازمانده از تحصیل

محمدزاده گفت: در سال ۱۳۹۹ در گروه هدف ۱۰ تا ۴۹ سال ۱.۷ میلیون نفر بیسواد پیش‌بینی ‌شده است که از این تعداد ۶۰۰ هزار نفر را از طریق آخرین سرشماری تا سطح آبادی و بلوک شناسایی و جهت جذب در اختیار استان‌ها قراردادیم که بر اساس آمارهای منتشرشده حدود ۹۸.۱۳ درصد از کودکان در سن مدرسه در حال تحصیل هستند و کمتر از ۲ درصد بازمانده از تحصیل‌داریم.

وی اجرای برنامه‌های تحکیم و تثبیت سواد به‌منظور جلوگیری از نو بیسوادی، ورود آموزش از طریق تبلت و گوشی هوشمند، آموزش تلویزیونی و شبکه اجتماعی شاد و مهارت‌های رایانه‌ای، تنوع‌بخشی به شیوه‌های سوادآموزی ایجاد و توسعه مراکز یادگیری محلی با هدف ترویج آموزش‌ مهارت‌های زندگی و حقوق شهروندی، آموزش اتباع خارجی و آموزش زبان رایج ملی و حفظ زبان مادری را از دستاوردهای مهم سازمان نهضت سوادآموزی برشمرد.

اقدامات نهضت سوادآموزی در دوران کرونا

محمدزاده در ادامه درباره اقدامات سازمان نهضت سواد آموزی در دوران کرونا افزود: این سازمان پس از شیوع ویروس کرونا به منظور جلوگیری از عقب نماندن افراد از آموزش‌ها سعی کرد مانند شبکه ملی شاد عمل کند. از این رو سامانه ای تحت وب راه‌اندازی شده تا ثبت‌نام و آموزش حضوری را برای بیسوادان انجام دهد به همین دلیل برنامه لوح قلم را به صورت سراسری و استانی برای سوادآموزان پخش کرد.

معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: همچنین برای دوره انتقال برنامه ۴ هزار و ۵۰۰ دقیقه ای و ۱۵۰ برنامه ۳۰ دقیقه ای در سازمان نهضت سواد آموزی تولید شده است که از بهمن ماه به صورت سراسری و استانی پخش می‌شود.

محمدزاده اظهار داشت: آموزش‌ها در دوران شیوع ویروس کرونا در مناطق سفید حضوی، زرد نیمه حضوری و نارنجی و قرمز غیرحضوری است. همچنین با راه‌اندازی کتابخانه دیجیتالی، هزار کتاب را برای سوادآموزان و آموزشیاران بارگذاری کرد. از میان ۴۸۰ مرکز یادگیری محلی به ۱۲۰ مرکز نگاه ویژه داشته تا به عنوان کانون آموزش مجازی فعالیت کنند.

وی تصریح کرد: در دوران کرونا و با آموزش های مهارتی، در مراکز تولید محلی در روستاها، نزدیک به ۸۵۰ هزار ماسک، گان و مواد ضدعفونی تولید شد؛ نقاطی که بیشترین آمار بیسوادی وجود دارد.

کاهش سالانه ۲ دهم درصد از اختلاف سواد زنان با مردان

خدیجه رسولی مشاور رییس سازمان نهضت سوادآموزی نیز گفت: سالانه ۲ دهم درصد از اختلاف میان بیسوادی زنان با مردان کاهش یافته است که این موضوع را می‌توان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای جمهوری اسلامی در حوزه آموزش و سوادآموزی دانست.

وی اظهار داشت: موضوع بیسوادی و کم سوادی، به خصوص بیسوادی هنوز جزء مسائل مهم و کلان کشور تلقی می‌شود؛  چراکه نظام آموزش بزرگسالان با چالش اساسی روبه‌رو است و آثار این چالش‌ها را به وضوح در قالب فقر اقتصادی و فرهنگی، بزهکاری، ناامنی، اعتیاد، طلاق و فروپاشی خانواده ها می توان مشاهده کرد.

وی همچنین درباره بیسوادی در گروه‌های سنی ۶ ساله و بالاتر گفت: باید در این خصوص پژوهش‌های میدانی انجام شود اما نرخ پوشش تحصیلی دوره ابتدایی در ۱۰ سال گذشته بین ۵.۹۷ تا ۲.۹۸ درصد بوده است و این نرخ، افزایش هفت دهم درصدی داشته است. البته افزایش هفت دهم درصدی به معنای کم کاری نیست، بلکه به این دلیل است که این مساله پیچیدگی‌هایی دارد که دستگاه ها روی آن متمرکز نمی شوند. این مشکل فقط در خواندن و نوشتن نیست، بلکه طیف وسیعی از مسائل اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی هم به مساله عدم دسترسی به مدرسه گره خورده است.

مشاور رییس سازمان نهضت سوادآموزی همچنین درباره اقدامات این سازمان در جذب افراد بیسواد اظهار داشت: آموزش قشر محروم عشایر و روستایی و ترویج و ترغیب آنان برای باسواد شدن یکی از چالش‌های نظام آموزشی بوده و در این بین شمار زنان و دختران که نیمی از جمعیت را شامل می شوند، بسیار ارزشمند است.

رسولی با بیان اینکه سالانه ۲ دهم درصد از اختلاف بین بیسوادی زنان با مردان کاهش داشته ایم، خاطرنشان کرد: یکی از دستاوردهای قطعی جمهوری اسلامی ایران حوزه آموزش و سوادآموزی است. با توجه به این ویژگی، سوادآموزی زنان بعد از فرمان امام راحل سرعت یافته به گونه ای که فاصله ۲۳ درصد سال ۱۳۵۵ در گروه سنی به ۸.۶ کاهش داشته است.

وی افزود: بیشترین عملکرد سازمان نهضت سوادآموزی در حوزه  زنان و دختران بوده و در خصوص تحقق عدالت آموزشی برای کاهش اختلاف درصد شهری و روستایی، بیش از ۵۰ درصد از فعالیت ها به روستاها اختصاص داده شده است. طرح‌های بسیاری تاکنون در سازمان اجراشده که شامل طرح خواندن با خانواده، حلقه‌های کتابخوانی، رایانه، آموزش icdl، آموزش تبلتی، نماز کلید بهشت، مسابقات انشانویسی و توانمندسازی زنان و دختران روستا و عشایری است.

به گفته وی، در فاصله سال های ۹۸-۹۴ تعداد سه هزار و ۲۳۰ آموزش دهنده دوره های مربوط به توان افزایی را برای تحت پوشش قرار دادن ۱۸ هزار و ۶۰۰ سوادآموز بر عهده داشته اند. همچنین در سال ۱۳۹۹، تعداد ۶ هزار و ۲۵۰ سوادآموز عشایر با ۶۲۵ آموزش دهنده  و ۹ هزار و ۳۷۶ سوادآموز روستایی با ۹۳۹ آموزش دهنده، از آموزش های لازم بهره مند می‌شوند.

اقدامات نهضت سوادآموزی چه بوده است؟

رییس سازمان نهضت سوادآموزی همچنین گفت: با توجه به اقدامات انجام شده در راستای سوادآموزی، نابرابری باسوادی در بین مردان و زنان از ۲۳.۴ درصد به ۶.۳ درصد و این رقم در گروه سنی ۴۹-۱۰ ساله حدود ۲.۱ درصد؛ کاهش نابرابری باسوادی بین مناطق شهری و روستایی از ۳۴.۹ درصد به ۱۱.۳ درصد و این رقم در گروه سنی ۴۹-۱۰ ساله کمتر از ۶.۸ درصد است.

محمدزاده مهمترین اقدام و دستاوردهای اساسی سوادآموزی متناظر با عدالت آموزشی تا سال ۱۳۹۹ را بیان کرد و اظهار داشت:  ارایه خدمات سوادآموزی به بیش از ۹ میلیون نفر در حد قبولی دوره سوادآموزی و ۲ میلیون نفر در حد قبولی پایان دوره ابتدایی،   افزایش بیش از ۴۲ درصدی نرخ باسوادی کشور در گروه سنی ۶ ساله و بالاتر و حدود ۴۷.۸ درصد در گروه سنی ۴۹-۱۰ ساله از جمله فعالیت های اساسی این سازمان است.

وی ادامه داد: کمک به پوشش کامل‌تر تحصیلی با ارایه آموزش به بیش ازیک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از کودکان لازم‌التعلیم طی ساله ای ۱۳۶۴ – ۱۳۷۸،   تنوع‌بخشی به محتوا و رسانه‌های آموزشی با تدوین حدود پنج هزار عنوان کتاب درسی، کمک درسی برای باسوادی و ادامه تحصیل ۵ هزار نفر چهره موفق سوادآموزی در مقاطع مختلف دانشگاه، آموزش جامعه محلی بزرگسالان بیسواد و کم سواد با راه‌اندازی بیش از  ۳ هزار مرکز یادگیری محلی از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۸۶ و راه‌اندازی مجدد مراکز یادگیری محلی بیش از ۴۵۰ مرکز به شیوه جدید براساس مصوبه هیات دولت  از سال ۹۴ تا ۹۹؛ از اقدامات و دستاوردهای مهم و اساسی نهضت سوادآموزی  متناظر با عدالت آموزشی تا سال ۱۳۹۹ است.

محمدزاده خاطرنشان کرد: کمک به پوشش کامل تر تحصیلی با ارایه آموزش به بیش از ۱۷ هزار نفر از زندانیان طی سال‌های ۹۲ تا ۹۹،   کمک به پوشش کامل‌تر تحصیلی با ارایه آموزش به بیش از ۱۶۰ هزار نفر از اتباع و پناهندگان خارجی طی سال های ۹۲ تا ۹۹،   راه‌اندازی و تجهیز بخش ویژه نوسواد در کتابخانه های عمومی کشور به محتوای خواندنی ساده،   برگزاری بیش از۱۵  مسابقه کتابخوانی با موضوع فرهنگ سازی پیرامون شعار سال با شرکت بالغ بر یک میلیون و ۲۰۰هزار نفر؛ آموزش به شیوه فرد به فرد برای بیش از ۴۶۰ هزار نفر سوادآموز از سال ۹۲-۹۹؛   تحت پوشش قرار دادن بیش از ۳۱۴ هزار نفر از زنان و دختران عشایری بیسواد و کم سواد؛ از سایر دستاوردهای این حوزه است.