به گزارش روز پنجشنبه ایرنا، پاکستان پنجمین کشور پرجمعیت جهان با بیش از ۲۲۵.۲ میلیون نفر جمعیت است. این کشور دارای ۱۰۴۶ کیلومتر خط ساحلی در امتداد دریای عرب و خلیج عمان در جنوب است و از جنوب غرب با جمهوری اسلامی ایران، از شرق با هند، از غرب با افغانستان و از شمال شرق با چین هم مرز می‌باشد. این منطقه با کریدور واخان افغانستان در شمال از تاجیکستان جدا شده است. پاکستان همچنین دارای مرز دریایی با عمان می‌باشد.
جمهوری اسلامی پاکستان پس از یک دهه انتظار در جریان هفدهمین اجلاس سران کشورهای عضو دائم و ناظر سازمان همکاری شانگهای در نوزدهم خردادماه ۱۳۹۶ (ژوئن ۲۰۱۷) در "آستانه" پایتخت قزاقستان به عضویت دایم این سازمان مهم درآمد. این کشور به عنوان عضو دائمی در شانگهای امیدوار است تا برای رسیدگی به مسائل اقتصادی، امنیتی و اجتماعی خود از حمایت گسترده‌ای به ویژه با حضور دو قدرت اصلی منطقه یعنی چین و روسیه برخوردار شود.
پاکستان در سازمان شانگهای و در کنار روسیه و چین مصمم به مشارکت در توسعه منطقه و دستیابی به اهداف بلندمدت این سازمان منطقه‌ای است.
اهداف بلند مدت پاکستان در سازمان همکاری شانگهای
اهداف بلند مدت پاکستان در سازمان شانگهای ترویج توسعه اقتصادی و ثبات منطقه‌ای کشورهای عضو از طریق هویت مشترک و همکاری در مسائل مربوط به نگرانی‌های متقابل است.
پاکستان در شانگهای این فرصت را دارد که همکاری‌های سیاسی و اقتصادی خود را تقویت کرده و سیاست‌های مشترک خود را با دیگر کشورهای عضو تقویت کند. با افزایش اعضای شانگهای، این سازمان در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد از جمعیت جهان و حدود ۲۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را در اختیار دارد.
ترغیب کشورهای آسیای میانه به ویژه آن دسته از اعضای شانگهای که در این منطقه واقع هستند، برای پیوستن به طرح اقتصادی کریدور مشترک پاکستان و چین موسوم به «سی پک» ، استفاده از ظرفیت‌های دریایی و بنادر پاکستان به ویژه گوادر برای تجارت و ترانزیت، سرمایه گذاری در حوزه انرژی از سوی اعضای شانگهای و تلاش برای تکمیل دو طرح بزرگ انرژی کاسا-۱۰۰۰ و طرح گازی تاپی که البته همچنان معلق مانده است، از اهداف دولت اسلام‌آباد در شانگهای و بهره برداری از عضویت دائم خود در این سازمان به شمار می‌رود.
ناظران سیاسی در پاکستان معتقدند که این کشور از طریق ظرفیت‌های شانگهای تلاش دارد تا ضمن حمایت از ابتکار چین موسوم به طرح کمربند و جاده، سایر اعضای این سازمان را برای مشارکت در طرح راهروی مشترک اقتصادی پاکستان و چین (سی پک) ترغیب کند. اسلام‌آباد برای تضمین ثمرات این طرح چند ده میلیارد دلاری مصرانه خواهان برقراری صلح در افغانستان است تا بتواند مسیر پیوستن کشورهای آسیای میانه به طرح سی پک را هموار کند.
پاکستان با مشارکت فعال در سازمان شانگهای، دسترسی به بندر گوادر که یک بخش استراتژیک مرتبط با ابتکار چینی کمربند و جاده چین و طرح سی پک است، را به کشورهای آسیای مرکزی محصور در خشکی، ارائه می‌دهد.
نگاه پاکستان به صدور انرژی از آسیای میانه
پاکستان همچنین می‌تواند به کشورهای آسیای میانه کمک کند تا انرژی خود را به دیگر کشورها صادر کنند. به عنوان مثال ترکمنستان دارای پنجمین ذخایر بزرگ گاز طبیعی جهان به ارزش ۷. ۹۴ تریلیون متر مکعب است. آسیای مرکزی غنی از انرژی به عنوان یک منبع برای آینده انرژی پاکستان در نظر گرفته می‌شود.
موقعیت جغرافیایی پاکستان به عنوان یک مجرای طبیعی برای کریدورهای انرژی بین مناطق جنوبی و آسیای مرکزی عمل می‌کند. این کشور پیشتر قرارداد دریافت برق آسیای میانه و انتقال آن به جنوب آسیا را که معمولاً با نام اختصاری کاسا-۱۰۰۰ شناخته می‌شود، امضا کرده است. بودجه ساخت این پروژه ۱. ۱۶ میلیارد دلار است که کار بر روی آن همچنان ادامه دارد و امکان صادرات برق مازاد از قرقیزستان و تاجیکستان به افغانستان و در نهایت به پاکستان را می‌دهد.
عمران خان قرار است امروز برای شرکت در اجلاس سران شانگهای و همچنین رایزنی‌های دوجانبه با مقام‌های تاجیکستان عازم شهر دوشنبه پایتخت این کشور شود. بررسی فرصت‌های همکاری در حوزه انرژی و عزم مشترک برای تکمیل طرح انرژی کاسا-۱۰۰۰ تا سال ۲۰۲۳ نیز در دستور کار سران پاکستان و تاجیکستان قرار دارد.
با توجه به اینکه تاجیکستان و قرقیزستان تولید مازاد برق از سدهای برق آبی را تجربه می‌کنند، این پروژه اجازه صادرات ۱۳۰۰ مگاوات برق در ماه‌های تابستان را می‌دهد.
در سال ۲۰۰۵ بندر گوادر با سرمایه گذاری چین تکمیل شد و دو سال بعد رسما افتتاح شد. در مقابل، چین نیز برای مشارکت و یا سرمایه گذاری در پروژه‌های انرژی به خلیج فارس و دریای عرب دسترسی پیدا کرد.
بندر گوادر می‌تواند نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصادی-اجتماعی پاکستان به ویژه در ایالت بلوچستان ایفا کند. بر اساس توافق سال ۲۰۰۹ بین چین، روسیه و افغانستان این سه کشور یک بزرگراه به مساحت ۱۳۰۶ کیلومتر می‌سازند که پاکستان را با تاجیکستان و افغانستان متصل می‌کند.
پاکستان در چهارراهی قرار دارد که آسیای جنوبی، آسیای میانه، غرب آسیا و غرب چین را به هم متصل می‌کند و می‌تواند کوتاه‌ترین مسیر به آبهای گرم دریای عرب را برای غرب چین و آسیای مرکزی فراهم کند.
برای دستیابی به حداکثر استفاده از این موقعیت استراتژیک، چرخه ارتباطات منطقه‌ای باید به صورت موثر برقرار شود زیرا موقعیت پاکستان به عنوان دروازه‌ای برای کشورهای محصور در خشکی عمل می‌کند و می‌توانند از طریق گوادر به یک اقتصاد ترانزیت تبدیل شوند.
علاوه بر این با توجه به فاصله کم قلمروی آبی پاکستان از خلیج فارس؛ منطقه‌ای که ۶۵ درصد نفت جهان را تولید می‌کند و تقریبا نیمی از تجارت نفت جهان از طریق تنگه هرمز انجام می‌شود، اهمیت ژئواستراتژیک این کشور باعث شد تا چین از طریق طرح سی پک و بندر گوادر ارتباط نزدیک‌تر و بیشتری با خلیج فارس برقرار کند.
در چارچوب سازمان همکاری شانگهای، کشورهای جنوب آسیا فرصتی عالی برای شروع پروژه‌های جدید انرژی دارند که نه تنها نیازهای انرژی آنان تأمین می‌شود، بلکه باعث همگرایی اقتصادی نیز خواهد شد.
تقویت عضویت جمهوری اسلامی ایران در شانگهای نیز عاملی برای پیشبرد طرح‌های انرژی در همسایگی با پاکستان و منطقه خواهد بود. دو پروژه بزرگ شامل خطوط لوله گاز ایران-پاکستان (IP) و ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (TAPI) برای منطقه بسیار سودمند خواهد بود، به ویژه اینکه نیازهای شدید پاکستان به انرژی را برطرف می‌کند.
تامین تقاضای انرژی به افزایش بهره وری و در نهایت بهبود وضعیت اقتصادی پاکستان کمک می‌کند. علاوه بر این طرح‌ها، در هزینه حمل و نقل خطوط لوله گاز و نفت میلیون‌ها دلار برای پاکستان صرفه جویی خواهد داشت.
برای پاکستان عضویت در سازمان همکاری شانگهای از نظر امنیتی نیز بسیار مهم تلقی می‌شود، کشوری که سال‌ها از تروریسم و افراط گرایی رنج می‌برد. سازمان شانگهای یک مجمع بزرگ برای پاکستان است تا تجربیات خود را به اشتراک بگذارد و با کشورهای عضو برای ریشه کن کردن تروریسم از منطقه هماهنگ شود.
پاکستان یک کشور دارای صنعت قوی کشاورزی است. همچنین از منابع زمینی، معادن به ویژه در ایالت بلوچستان برخوردار می‌باشد، بنابراین این کشور در این حوزه می‌تواند قابلیت‌های خود را با سایر اعضای شانگهای به اشتراک گذاشته و برای جذب سرمایه گذاری خارجی در این حوزه‌ها بستری‌سازی کند.
شاخصه‌های جمعیتی در همسایه شرقی
سازمان ملل یازدهم ژوئیه امسال به مناسبت روز جهانی جمعیت طی گزارشی درباره جمعیت پاکستان اعلام کرد: با توجه به جمعیت ۲۲۵.۲ میلیون نفری این کشور، نشان می‌دهد که ۶۱ درصد از مردم در رده سنی ۱۵ تا ۶۴ سال هستند. ۳۴.۶ درصد بالای ۱۴ سال، ۲۹.۷ درصد بین ۱۰ تا ۲۴ سال هستند در حالی که میزان افراد ۶۵ سال و بیشتر از آن نیز ۴. ۴ درصد تخمین زده می‌شود.
امید به زندگی در میان مردم پاکستان از هنگام تولد ۶۷ سال برای مردان و ۶۹ سال برای زنان است. در حالی که جمعیت کشور به طور متوسط سالانه ۲ درصد در حال افزایش است. با توجه به منابع محدود پاکستان افزایش سالانه دو درصدی جمعیت بر منابع موجود فشار مضاعفی را به همراه دارد.
در عین حال دولت پاکستان تلاش می‌کند تا از طریق برنامه‌های مختلف مانند مراکز رفاه خانواده، خدمات بهداشت باروری، موسسات آموزش و واحدهای خدمات سیار بر مسئله افزایش جمعیت و نرخ باروری غلبه کند.
نیروی انسانی
تامین نیروی انسانی از سوی پاکستان برای کشورهای مختلف طی دهه‌های گذشته با رشد بالایی همراه بوده است. این کشور سال گذشته توانست در حوزه اعزام نیروی انسانی به خارج گوی سبقت را از هند به عنوان دومین کشور پرجمعیت جهان و بنگلادش برباید.
سال گذشته و علیرغم تداوم شیوع کرونا در سراسر جهان، پاکستان با غلبه بر دیگر بازیگران منطقه‌ای مانند بنگلادش و هند در صادرات نیروی انسانی، با اعزام نزدیک به ۲۲۵ هزار کارگر به کشورهای مختلف برای فعالیت در بخشهای مختلف به عنوان "کشور پیشرو در صادرات نیروی انسانی" در منطقه مطرح شده است.
براساس گزارش اواسط امسال از سوی مرکز آمار اقتصادی پاکستان، بیش از ۱۱.۴ میلیون پاکستانی برای استخدام در بیش از ۵۰ کشور به خارج رفته‌اند. مهاجرت کارگران پاکستانی بیشتر بر کشورهای حوزه خلیج فارس (۹۶ درصد) متمرکز بود و عربستان سعودی و امارات متحده عربی میزبان اکثریت آن‌ها هستند.
با این حال در طول همه گیری ویروس کووید-۱۹ در پاکستان، حفاظت و ایجاد مشاغل دومین چالش بزرگ پس از بحران سلامت در این کشور شد. شیوع این پدیده با جلوگیری از رشد در بخشهای مختلف اقتصادی، بر اشتغال و بهره وری نیروی کار نیز تأثیر منفی گذاشت.
بر اساس یک نظرسنجی اداره آمار پاکستان برای ارزیابی تأثیرات اقتصادی و اجتماعی ناشی از کرونا بر رفاه افراد، تقریباً نیمی از جمعیت شاغل به دلیل تعطیلی مشاغل تحت تأثیر قرار گرفتند.
قبل از همه گیری کرونا، جمعیت کار ۳۵ درصد (۵۵.۷۵ میلیون نفر) بود. با این حال در هنگام تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی این تعداد به ۳۵.۴ میلیون کاهش یافت که نشان می‌دهد افراد یا کار خود را از دست داده‌اند یا قادر به کار نیستند.
منابع آبی
منابع طبیعی آب در پاکستان شامل بارندگی، رودخانه‌ها، یخچال‌ها، حوضچه‌ها، دریاچه‌ها، کاریز و چاه‌ها و غیره است. در حالی که منابع مصنوعی شامل آبهای سطحی باران و رودخانه‌ها می‌باشد که بیش از نیاز آبیاری و مصارف دیگر است، در سدها ذخیره می‌شود.
مساله مدیریت آب از مشکلات جدی پاکستان محسوب می‌شود که با تشدید پیامدهای تقییرات آب و هوا، بر بحران آب اضافه می‌شود.
بیش از ۹۰ درصد آب شیرین موجود در پاکستان توسط بخش کشاورزی مصرف می‌شود که بیشتر آن به دلیل مدیریت نادرست سیستم‌های آبیاری و به دلیل تأکید بر رشد محصولات نقدی تشنه آب هدر می‌رود. از سوی دیگر بیش از ۱۷ میلیون زیر خط فقر چاره‌ای جز نوشیدن آب غیربهداشتی ندارند.
به گفته کارشناسان این کشور، آبهای زیرزمینی در پاکستان به درستی مدیریت نمی‌شود، به همین دلیل با رهاسازی بی‌پروا برای تکمیل منابع آبیاری یا جایگزینی آن‌ها در مناطقی که آبیاری دائمی یا وجود ندارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حال حاضر ظرفیت ذخیره آب پاکستان نزدیک به ۱۰ درصد است که در مقایسه با جهان بسیار کم است، جایی که متوسط آن چهار برابر بیشتر است.
معادن و منابع زیر زمینی
پاکستان از کشورهای غنی دارای منابع معدنی مانند خاک رس، مس، گچ، سنگ آهن، سنگ آهک، سنگ مرمر، نمک، ماسه و شن و ماسه سیلیس است. زغال سنگ، گاز طبیعی و نفت خام، سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی نیز دیگر منابع معدنی این کشور را تشکیل می‌دهند.
دومین ذخیره بزرگ نمک جهان نیز در شرق ایالت پنجاب پاکستان قرار دارد که یک شهر کوچک نمکی نیز در آن ساخته شده است.
بخش معدنی در حال حاضر بیش از ۲.۸ درصد به تولید ناخالص داخلی پاکستان کمک می‌کند، در حالی که این کشور در شاخص مشارکت معادن براساس آمار سال ۲۰۱۹ در رتبه ۱۰۶ قرار دارد.
منابع انرژی
منابع انرژی پاکستان شامل سوخت‌های فسیلی (زغال سنگ، گاز و نفت) ، نیروگاه‌های هسته‌ای و انرژی‌های تجدیدپذیر (برق آبی، باد و خورشیدی) است.
این کشور تا اوایل آوریل امسال بیش از ۴۰ هزار مگاوات ظرفیت تولید برق داشت. میزان تامین انرژی اولیه بالغ بر ۷۰ میلیون تن نفت است. نفت و گاز با سهم ۸۰ درصد منابع غالب هستند. پاکستان نیاز نفت خود را از خاورمیانه عمدتا عربستان سعودی و گاز مایع را از قطر تامین می‌کند.
با این حال بحران انرژی پاکستان کمبود برق در تابستان و کمبود گاز در زمستان طی سال‌های اخیر به چالش اصلی این کشور تبدیل شده است. این کشور برخی از طرح‌های انرژی منطقه‌ای مانند کاسا-۱۰۰۰ طرح واردات برق از تاجیکستان، طرح گازی تاپی از مبدا ترکمنستان و همچنین طرح انتقال گاز از جمهوری اسلامی ایران را جهت غلبه بر بحران انرژی در دستور کار قرار داده است.
کشاورزی
کشاورزی یکی از بخشهای کلیدی اقتصاد پاکستان است که شامل محصولات زراعی، دام، جنگلداری و ماهیگیری می‌شود. این بخش نه تنها ۱۹۳ درصد از کل تولید کشور را دربرمی گیرد بلکه برای ۳۸.۷ درصد از جمعیت نیز اشتغال ایجاد کرده که بیشتر از سایر بخش‌ها تلقی می‌شود.
در پاکستان، صنعت کشاورزی را راه نجات معیشت این کشور تعبیر می‌کنند که منبع زندگی برای دو سوم جمعیت که بیشتر در روستا زندگی می‌کنند است. کشاورزی در پاکستان تقریبا ۳۹ درصد نیروی کار ملی را به خود اختصاص داده است.
پاکستان بین ۱۰ تولیدکننده برتر گندم، پنبه، نیشکر، انبه، خرما و پرتقال قرار دارد. تولید برنج در پاکستان نیز رتبه دهم جهانی را دارد. محصولات عمده کشاورزی در این کشور (گندم، برنج، پنبه و نیشکر) حدود ۴۰۹ درصد است .در حالی که محصولات جزئی ۲.۱ درصد به تولید ناخالص داخلی کل کشور کمک می‌کنند.
نظر شما