اهمیت خودمراقبتی در روزگار کرونا و ویروس‌های مجازی

نزدیک به دو سال از شیوع جهانی ویروس کووید ۱۹ می‌گذرد. در این مدت شاهد بروز رفتارهای مختلف از سوی مردم هستیم که یکی از شایع ترین آنها استفاده بیشتر و گسترده‌تر از رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی به اشکال و اهداف مختلف است. این در حالی است که بسیاری با اصول و نحوه استفاده از این رسانه‌ها به اندازه کافی آشنا نیستند و ایجاد وابستگی روز افزون به این شبکه‌ها و رسانه‌ها سبب شده، زندگی افراد تحت تاثیر قرار بگیرد.

روانشناسان و متخصصان درباره وضعیتی هشدار می‌دهند که ممکن است سلامت روان افراد (بزرگسالان و کودکان) را به خطر اندازد؛ شرایطی که می‌طلبد حتما به آن توجه ویژه و راهکار و برنامه مناسبی برای آن اندیشه شود. اهمیت توجه به ابعاد این موضوع سبب شد، پژهشگر ایرنا با «شیرین سادات اطیابی» به گفت و گو بنشیند که مشروح آن را در ذیل می‌خوانید:

مراقبت از خود چیست؟

اطیابی پیرامون مراقبت از خود گفت: مراقبت از خود یک عمل آگاهانه است که شخص برای ارتقاء سلامت جسمی ، روحی و احساسی خود انجام می‌دهد. اشکال مختلف خود مراقبتی می‌تواند به افراد این اطمینان را بدهد که هر شب آیا به اندازه کافی می‌خوابند یا چند دقیقه بیرون می‌روند تا کمی هوای تازه داشته باشند.

وی افزود: مراقبت از خود برای ایجاد تاب‌آوری در برابر عوامل استرس‌زای زندگی که افراد نمی‌توانند آنها را از بین ببرند، بسیار حیاتی است. وقتی افراد قدم‌هایی برای مراقبت از ذهن و بدن خود بدارند، آنگاه مجهز خواهند بود تا بهترین زندگی خود را داشته باشند. با این حال، متأسفانه بسیاری از مردم مراقبت از خود را یک عملی تجملی و نه یک اولویت می‌پندارند، به همین خاطر است که احساس خستگی و عدم توانایی کافی برای رسیدگی به چالش های اجتناب ناپذیر زندگی می‌کنند.

این روانشناس ادامه داد: اگر خود مراقبتی وجود نداشته باشد، سایر فعالیت‌ها برای کاهش استرس نیز فایده‌ای نخواهد داشت. برای مثال اگر خواب کافی نباشد، مدیتیشن و سایر فعالیت‌ها هیچ فایده‌ای نخواهد داشت. بنابراین توجه به خود و اصول مراقبتی از آن لازم و حیاتی است.

اشکال مختلف خودمراقبتی

اطیابی در خصوص اشکال مختلف خودمراقبتی گفت: خود مراقبتی می‌تواند به اشکال مختلف جسمی، اجتماعی، روانی، معنوی و احساسی باشد. خود مراقبتی فیزیکی شامل نحوه تغذیه بدن، میزان خواب، فعالیت بدنی و مراقبت از نیازهای بدنی، شرکت در قرارهای ملاقات، مصرف دارو طبق دستورالعمل و مدیریت سلامتی است.

اطیابی افزود: اجتماعی شدن کلید مراقبت از خود است، اما اغلب اوقات، وقت گذاشتن برای دوستان دشوار است و نادیده گرفتن روابط خود در مواقع شلوغ شدن زندگی آسان است. این در حالی است که برای رسیدن به یک زندگی مطلوب، برقراری ارتباط موثر با دیگران لازم و ضروری است.

به گفته این روانشناس، خودمراقبتی روانی نیز مهم است زیرا طرز فکر افراد و اموری که در ذهن آنها می‌گذرد، بر احساس و سلامت روان آنها تاثیر می‌گذرد. همچنین برخی فعالیت‌ها مانند تمرین شفقت و پذیرش به افراد کمک می کند تا گفتگوی درونی سالم‌تری داشته باشند. تحقیقات نشان می‌دهد که شیوه زندگی که آمیخته با دین و معنویات باشد، می‌تواند سبک زندگی سالم‌تری را به بار آورد.

وی ادامه داد: خود مراقبتی احساسی نیز شامل فعالیت‌هایی می‌شود که به افراد کمک می‌کند تا احساسات خود را به طور منظم بشناسند و بیان کنند. برای مثال افرادی که با شریک زندگی و یا دوست خود احساساتشان را در میان می‌گذارند یا زمانی را برای انجام فعالیت‌هایی اختصاص می‌دهند که کمک می‌کند تا احساساتشان را ببینند، نمونه‌ای از این نوع خود مراقبتی است.

نقش رسانه‌های اجتماعی و سلامت روان

اطیابی درباره نقش رسانه‌های اجتماعی بر سلامت روان افراد گفت: رسانه‌های اجتماعی به طرق مختلف، می‌تواند بر سلامت روان تأثیر بگذارد. وابستگی فزاینده به رسانه‌های اجتماعی و استفاده از آنها تعداد زیادی از مردم  را در معرض خطر بیشتری برای احساس اضطراب، افسردگی، تنهایی، حسادت و حتی بیماری در استفاده از رسانه‌های اجتماعی قرار می‌دهد.

کرونا و نقش فراگیر رسانه‌ها

اطیابی پیرامون نقش رسانه ها اظهار داشت: رسانه‌های اجتماعی به مردم اجازه می‌دهند تا با خانواده و دوستان خود، فراتر از زمان‌ها و مکان‌ها ارتباط برقرار کنند. امری که در شرایط همه گیری کووید ۱۹ هم مشاهده شد. هنگامی که دستورات ماندن در خانه، مانع ملاقات حضوری آنها شد، مردم از رسانه‌های اجتماعی برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات و ارتباط با دیگران استفاده کردند و لذا رسانه وسیله‌ای برای برخورداری از حمایت اجتماعی و ارتباطی شد که در غیر این صورت از آن برخوردار نبودند.

وی افزود: اما باید توجه داشت که استفاده بیش از حد از رسانه‌های اجتماعی می‌تواند افراد را از اهمیت مراقبت از خود دور کند و آنها را به انواع بیماری‌های روانی  مثل افسردگی و از بین رفتن عزت نفس و بیماری‌های جسمانی مثل کم تحرکی و چاقی دچار کند.

این روانشناس گفت: رسانه‌های اجتماعی می‌توانند باعث شوند افراد احساس ناکافی بودن در مورد زندگی و ظاهر خود کنند. امری که گاه از آن به عنوان FOMO یا «ترس از دست دادن» شناخته می‌شود و برخی شبکه‌ها مانند فیس بوک و اینستاگرام این ترس را تشدید می‌کنند که گویی فرد چیزی را از دست داده است یا افراد دیگری بهتر از او زندگی می‌کنند.

راهکار چیست؟

اطیابی به راهکارهایی در این زمینه اشاره کرد و گفت: اگر افراد مدت زمان قابل توجهی را در شبکه های اجتماعی می گذرانند و به فراخور آن احساس غم، نارضایتی، سرخوردگی و تنهایی را در زندگی و روابط‌شان با دیگران احساس می‌کنند، وقت آن رسیده که عادت‌های آنلاین خود را دوباره ارزیابی کنند و سبک زندگی‌شان را تغییر دهند و اگر با تغییر سبک زندگی تغییری در وضعیت خود احساس نکردند، بهتر است از مشاوره‌ها و کمک‌های روانشناسان بهره‌مند شوند.