به گزارش گروه فرهنگی ایرنا براساس دانشنامه بریتانیکا، ادبیات کودک به مجموعه‌ای از آثار مکتوب یا مصور اطلاق می‌شود که خلق شده‌اند تا برای کودکان سرگرم کننده و در عین حال آموزنده باشند. این نوع ادبی شامل طیف متنوعی از آثار است: از آثار کلاسیک ادبیات جهان، کتاب‌های مصور و داستان‌های ساده که به طور خاص برای کودکان نوشته شده‌اند تا قصه‌های پریان، لالایی‌ها، حکایت‌ها و دیگر داستان‌هایی که نسل به نسل به طور شفاهی منتقل شده‌اند.
ادبیات کودک اولین بار در نیمه دوم قرن هجدهم میلادی به عنوان یک گونه ادبی مستقل ظهور کرد و در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم به دلیل انتشار بسیاری از آثار کلاسیک در این ژانر، وارد عصر طلایی خود شد.
نقش ادبیات کودک به دلیل توجه به ذوق و سطح رشد، پرورش فکر، تربیت و شخصیت کودک، در تعلیم، تربیت، پرورش و رشد اجتماعی غیرقابل انکار است، اهمیت ادبیات کودک در آنجاست که مسیر رشد و توسعه زبانی را برای کودکان هموار و آنها را به فعال کردن قوه تخیلشان تشویق می‌کند. دسترسی به آثار با کیفیت در این ژانر لازمه ترغیب کودکان به مطالعه است، عادتی که می‌تواند تا بزرگسالی همراهشان بماند.
اهمیت این بخش از فرهنگ اجتماعی در ایران نیز به حدی است که شورای عالی انقلاب فرهنگی بنابر پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی هجدهمین روز تیرماه هر سال را به عنوان روز ادبیات کودک و نوجوان در تقویم رسمی کشور جمهوری اسلامی ایران ثبت کرده است.
ارتقای ادبیات کودک بی شک در توسعه فرهنگی کشور نقش بسزایی دارد، بنابراین کالبدشکافی این حوزه و توجه به نیازهای ارتقای آن می تواند از اولویت های سیاست های فرهنگی در حوزه دولتی و نهادها و ارکان خصوصی فعال این عرصه باشد.
آتوسا صالحی شاعر، نویسنده و مترجم کشور در گفت وگو با خبرنگار ایرنا ارتقای ادبیات کودک را نیازمند یک عزم ملی دانست و گفت: در زمینه خلق آثار قابل دفاع و ارزشمند و کیفی و متناسب با ذائقه مخاطب ارتباطی که بین نویسندگان کودک و مخاطب واقعی برقرار می شود خیلی مهم است چون این ارتباط باعث می شود نویسنده به دوران کودکی برگردد. تا زمانی که نویسنده و ناشر و مخاطب کودک سه ضلع مثلث نتوانند راه ارتباطی پیدا کنند این روند مختل است.
وی افزود: ارتباطی که در مدارس بین نویسندگان و دانش آموزان برقرار می شود، در این میان نقش و اهمیت ویژه ای دارد، از سوی دیگر برنامه ریزی آموزش و پرورش نقشی اساسی دارد مثلا در کنار درس فارسی معرفی کتاب های ادبیات مهم استف و یا گنجاندن زنگی به نام کتابخوانی در مدارس می تواند راهکاری برای جذب و عادت کودکان به کتابخوانی شود. با این کار شاهد خواهیم بود کودک بعد از فراغت تحصیل از دوران مدرسه گنجینه ای از کتاب های برتر ادبیات را خوانده است.
بازافرین قصه های شاهنامه به اهمیت شناخت از سلیقه و خواسته های مخاطب در بخش ارتباط با مخاطب کودک نیز اشاره کرد و ادامه داد: اما در این حوزه فعلا فاصله وجود دارد و مخاطبان به همین دلیل جذب آثار ترجمه می شوند، این نقطه ضعفی است که آموزش و پرورش باید فکر به حالش کند.
صالحی گفت: نوآوری هم در این زمینه وجود ندارد، در پایان کتاب های دوران تحصیلی همچنان لیست کتاب‌هایی را به عنوان منابع می‌بینیم که سال‌هاست به روزرسانی نشده است.
این نویسنده و مترجم کشور پرداختن به داستان‌های کهن فارسی و اسطوره‌های قدیمی فرهنگ ایران را نیز از جمله کمبودهای فعلی حوزه ادبیات کودک برشمرد و خاطرنشان کرد: خیلی از نوجوانان ما اساطیر روم باستان را بیشتر از اسطوره های خودمان می شناسند.
شاعر دریای عزیز اظهار داشت: در کشورهای خارجی مشاهده می کنیم که اسطوره ای باستانی از جمله روم باستان و یونان را در حوزه های مختلف تولیدی برای کودکان از جمله ادبیات و یا بازی های کامپیوتری به کار می برند که باعث جذب مخاطبان بسیاری در سطح جهان شده و حتی کودکان خودمان مصرف کننده آنها هستند.
صالحی گفت: از جمله کارهای فیلیپ پولمن و نیل گیمن که مخاطبان زیادی توانسته اند جذب کنند، اما ما در ادبیات خودمان غافلیم که اسطوره ها و قهرمانان باستانی مان چه انرژی در خود دارند که اگر به زبان امروزی برگردند می توانند مخاطب را با خود همراه کنند، با وجود این ظرفیت متاسفانه خیلی از نویسندگان تصور دارند این بازآفرینی ارزش کارشان را کم می کند چون کاملا تالیفی و اثر خودشان شمرده نمی شوند.
نویسنده مثل همه اما مثل هیچ‌کس ادامه داد: نویسندگان ما به همین دلیل ترجیح می دهند کمتر سراغ بازآفرینی بروند در حالیکه ناشران هم به این آثار تمایل دارند و چون تعدادشان زیاد نیست مجبور می شوند به سراغ آثار زرد و نازلی بروند که در حد و اندازه ادبیات و فرهنگ ما نیست و این باعث می شود بین مخاطب و آثار فاصله ایجاد شود.
شاعر مجموعه دلم برای تو تنگ است با توجه به اهمیت مقوله بازآفرینی گفت: در این حوزه البته تسلط نویسنده بسیار مهم است، لازم است متن اصلی را بشناسد و در کنار آن باید به ادبیات امروز واقف باشد، به عبارتی می توان گفت بازآفرینی حتی از تالیف سخت تر هست.
صالحی گفت: یک فاکتور که در ادبیات امروز دنیا مهم است نزدیک بودن به زندگی آدم هاست حتی در کارهای فانتزی، یعنی هر مخاطبی بتواند خود را در جایگاه شخصیت داستان ببیند.
وی افزود: خیلی وقت ها از نویسندگان خارجی می شنویم تمایل دارند چگونگی زندگی مردم و نوجوانان ایران را ببینند اما چون خیلی از داستان های تالیفی ما به سمت تعلیمی بودن هست و بعد اخلاقی و نتیجه گیری برایشان مهم است و بسیاری از نویسنده ها از دوران کودکی خود الهام گرفته و آن را روایت می کنند به همین دلیل نمی شود مخاطب امروز خود را در آن جایگاه قرار دهد.
آتوسا صالحی شاعر، نویسنده و مترجم، خرداد سال ۱۳۵۱ درتهران به دنیا آمد. از صالحی تاکنون بیش از ۸۰ عنوان کتاب برای کودکان و نوجوانان منتشر شده که از میان آنها می‌توان به آثاری چون حتی یک دقیقه کافی است (رمان نوجوان، کانون پرورش فکری)، دلم برای تو تنگ است (مجموعه شعر برای نوجوانان، نشر پیدایش)، ۳۵ کیلو امیدواری و کورالین (رمان نوجوان، ترجمه، نشر افق)، سیاوش و طوطی و بازرگان (بازآفرینی، کانون پرورش فکری)، مجموعه چهار جلدی نارگل (داستان کودک، انتشارات نردبان)، مثل همه اما مثل هیچ‌کس (رمان کودک، کانون پرورش فکری) و دریای عزیز (شعر به زبان ساده، نشر چشمه) اشاره کرد.
کتاب‌هایش جایزه‌هایی هم از جشنواره‌های مختلف گرفته‌اند؛ از جمله منتخب کتابخانه مونیخ، جایزه پروین اعتصامی، کتاب تقدیری سال، جایزه بانوی فرهنگ، کتاب برگزیده شورای کتاب کودک و تندیس جعفر پایور برای بهترین بازآفرینی، لوح زرین جشنواره کتاب و مطبوعات کانون پرورش فکری و قلم بلورین جشنواره مطبوعات. او هم اکنون سرویراستار بخش کودک و نوجوان نشر افق است.
نظر شما