بهترین دوست از نگاه امام حسن عسکری (ع)

امروز هشتم ربیع الثانی مصادف با سالروز ولادت امام حسن عسکری (ع) است؛ امامی که در سخت ترین شرایط تاریخ اسلام، شیعیان را برای دوران غیبت امام زمان (عج) آماده کردند.

امام حسن عسکری (ع) یکی از مهمترین ملاک های دوستی را فراموشی گناهان دانسته و فرمود بهترین دوستان تو کسانی هستند که گناه تو را فراموش کنند و نیکی های تو را از یاد نبرند. آن حضرت در همین زمینه فرمود هر که دوست خود را پنهانی اندرز گوید، او را آراسته است. ایشان در روایتی دیگر برای افزایش دوستان فرمود: هر کسی که سرشتش پارسایی، طبیعتش گذشت و صفتش بردباری باشد، دوستانش فراوان خواهد شد.

امام حسن عسکری (ع) در سال ۲۳۲ هجری در مدینه متولد شد و در سن ۲۹ سالگی در هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ هجری به دستور معتمد عباسی مسموم و به شهادت رسید. پیکر مطهر آن امام همام در جوار پدر بزرگوارش امام هادی (ع) در سامرا به خاک سپرده شد. آن حضرت همانند سایر ائمه برای دفاع از فرهنگ اسلام و عقاید شیعه در سخت‌ترین شرایط در برابر تحریف گران ایستادند و درباره خطر تحریف برخی فرقه‌ها به شیعیان تذکر می‌دادند.

بر همین اساس امام یازدهم با جاذبه و دافعه نیرومند خود، همواره دوستان خالص و اندیشمندان کارآمد را جلب کرده و از طرف دیگر مخالفان و منحرفان دوست نما را که تلاش داشتند بر ریشه معارف اسلام تیشه بزدند، به شدت دفع می کردند. در این زمینه می توان به نحوه برخورد امام با اسحاق کندی یکی از منکران قرآن اشاره کرد.

اسحاق کندی به عنوان دانشمند و فیلسوف در بین مردم عراق شهرت داشت و مخالفت او با اسلام به گونه ای بود که تصمیم گرفت کتابی بر ضد قرآن بنویسد و به پندار خود تناقضات قرآن را در آن بیان کند. هنگامی که امام عسکری (ع) از این موضوع اطلاع یافتند به یکی از شیعیان خود که شاگرد اسحاق کندی در علوم ادبی بود، سفارش کردند در کاری که ضد قرآن شروع کرده، کمکش کند و پس از این که با او مانوس شد، این سوال را مطرح کند که اگر گوینده قرآن (خدا) نزد تو بیاید، آیا ممکن است بگوید مراد من از آیات قرآن، غیر از آن معنایی است که تو گمان کرده ای، بلکه منظور من معنای دیگری است! ///

این شیعه امام عسکری طبق دستور امام عمل کرد و مدتی اسحاق کندی را در کارش یاری کرد، به طوری که کاملا با او مانوس شد و در فرصتی مناسب به او گفت: استاد! آیا ممکن است که خدا غیر از این معنایی را که تو از آیات قرآن فهمیده ای اراده کرده باشد؟

کندی با تایید این سخن متوجه شد کسی دیگر باید این سخن را به او یاد داده باشد و گفت که این کلام بسیار ارجمند و عمیق است. آن شخص گفت که امام عسکری (ع) این منطق را به او یاد داده است و کندی گفت حالا که حقیقت مشخص شد، چنین مسایلی جز از خاندان نبوت شنیده نمی شود و سپس تمام آنچه را که درباره وجود تناقض در قرآن، تالیف کرده بود سوزانید و نابود کرد.

دوران امام عسکری (ع) یکی از سخت ترین دوره های تاریخ اسلام بود؛ به گونه ای که آن حضرت با وجود تمام فشارهای حکومت برای دفاع از اسلام جلسات شبانه با شیعیان برگزار می کردند و همچنین یک شبکه ارتباطی با شیعیان در مناطق مختلف مانند عراق و کوفه ایجاد و از طریق سازمان وکالت، افرادی را به عنوان نماینده خود معرف می کردند. البته برقراری ارتباط به سادگی ممکن نبود و حتی گاهی مجبور می شدند پیام خود را طی نامه ای در عصایی قرار داده و به شیعیان برسانند.

یکی دیگر از کارهای آن حضرت برای شیعیان، موضوع آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت بود و امام حسن عسکری (ع) در آن وضعیت خفقان و شرایط دشوار باید امام زمان (عج) را مخفی نگه می داشتند ولی از طرف دیگر باید امام زمان (عج) را به شیعیان معرفی می کردند.

امام عسکری (ع) به قدری مظلوم بودند که حتی به برخی شاگردان و شیعیان به رازداری سفارش می کردند، به گونه ای که شیعیان حتی در کوچه نمی توانستند به آن حضرت سلام کنند. امام یازدهم بیشتر عمر خود را در سامرا بودند و اگرچه بیشتر خاندان اهل بیت (ع) در مدینه بودند سختی های دوران امام عسکری (ع) به گونه ای بود که هفته ای دو بار به حکومت عباسی احضار می شد.

امام عسکری یا عسگری

در برخی کتاب ها و منابع تاریخی از امام یازدهم با واژه عسگری یا عسکری یاد می شود ولی باید بدانیم همانگونه که برخی واژگان از زبان عربی وارد فارسی شده؛ بعضی کلمات نیز از زبان فارسی به فرهنگ عربی منتقل شده که کلمه عسکر یکی از همین واژه هاست که از کلمه لشکر فارسی به عربی رفته است (ر.ک فرهنگ سخن، جلد ۵. ص ۵۰۱۹).

عسکر واژه ای معرب است؛ یعنی واژه‌ای که در اصل، عربی نبوده و از زبان‌های دیگر وارد این زبان شده است. علی اکبر دهخدا ضمن تعریف معرب، می نویسد اصطلاح معرب شامل آن دسته از کلمات فارسی است که در عربی وارد شده است. بنابر این کلمه عسکر، معرب لشکر است و در هیچ یک از لغت نامه های فارسی کلمه ای با عنوان عسگر به کار نرفته است.

لغت نامه دهخدا، فرهنگ معین و فرهنگ عمید در واژه عسکر به معرب بودن آن اشاره کرده و کلمات هم خانواده آن را برمی شمارند که می توان از واژگان عسکرگاه، عسکری، عسکریین و عساکر نام برد.

محمد معین معتقد است که عسکر به معنی سپاه و لشکر و جمع آن عساکر است. دهخدا می گوید عسکریین نام دیگر شهر سامراست و علت نامگذاری این است که حرم دو امام معصوم یعنی امام هادی (ع) و امام عسکری (ع) در آن شهر قرار دارد.

برخی کارشناسان زبان عربی معتقدند زمانی که واژه عسکری وارد زبان فارسی شد، کاف به گاف تغییر یافت ولی این واژه در فرهنگ فارسی نیامده است و صحیح آن همان عسکری است. بعضی واژگان به صورت اشتباه در زبان فارسی رایج می شود و این کلمه نیز از همان دسته واژگان است و همانگونه که گفته اند غلط مشهور بهتر از صحیح مهجور است در زبان عامیانه استفاده از این کلمه اشکالی ندارد. البته هنگامی که اهل علم و فن مطلبی می نویسند یا صحبت می کنند باید شکل صحیح این کلمه (عسکری) را به کار ببرند مانند علامه عسکری و انگور عسکری ولی در گفتار می توان از کلمه عسگری استفاده کرد.