امام حسن عسکری (ع) می‌فرماید: «قَلْبُ الاْحْمَقِ فی فَمِهِ، وَفَمُ الْحَکیمِ فی قَلْبِهِ».(ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص ۴۸۹) (اندیشه و) قلب أحمق در دهان اوست، اما دهان (و سخن) عاقل در درون او می‌باشد. (یعنی: افراد نادان ابتدا حرف می‌زنند و بعد به سود و زیان آن می‌اندیشند، بر خلاف عاقل که بدون فکر سخن نمی‌گوید).
این حدیث امام عسکری(ع) به بیان تفاوت بین اندیشه‌ی یک فرد نادان و یک فرد عاقل و حکیم اشاره دارد. این حدیث به این مسئله تأکید می‌کند که عاقل و حکیم، تفکر و اندیشه درونی عاقلانه دارد و از اظهارات سریع و بدون فکر پرهیز می کند. در ادامه به شرح عبارت‌های حدیث پرداخته می‌شود
عبارت«قَلْبُ الاْحْمَقِ فی فَمِهِ» به این مسئله تاکید دارد که که قلب یا اندیشه یک فرد احمق در دهان او قرار دارد و او بدون تفکر عمیق و دقیق، عبارات و کلمات خود را پشت سر هم و سریع و سطحی بیان می‌کند.به عبارت دیگر افرادی که از هوش و عقل کمی برخوردارند، ابتدا حرف می‌زنند و سپس درباره مزیت و ضرر آن می‌اندیشند اما افراد عاقل در تمامی سخنان خود ابتدا با دقت تفکر سپس در صورت نیاز سخنان خود را بیان می‌کنند.
عبارت «وَفَمُ الْحَکیمِ فی قَلْبِهِ» بر این مسئله تأکید می‌کند که دهان و کلمات یک فرد عاقل و حکیم، بر اساس نیاز و به صورت سخنانی زیبا و گویا باز می‌شود و این سخنان بر اساس اندیشه و تفکر عمیق ارائه می‌شود و عاقل، دائم با خود صحبت و تفکر می کند و برای مشکلات راه چاره پیدا می‌کند.
این حدیث نشان می‌دهد که افراد عاقل در تصمیم‌گیری‌ها و برخورد با مسائل، قبل از اقدام، به دقت به تفکر و تعقل کافی می‌پردازند. آنها سعی می‌کنند تا از مزایا و معایب احتمالی هر سخن و کاری، آگاهی کسب کنند و سپس با توجه به دانش و عقل خود اقدام به سخن یا انجام کاری کنند. این نکته نشان می‌دهد که داشتن عقل و هوش و استفاده دائمی و همیشگی از آن، برای انسان بسیار ارزشمند است و معمولا تصمیم‌گیری‌های موفق بر اساس تفکر و دانش میسر می‌شود و اصولا فرق بین عاقل و جاهل تفکر عمیق و دقیق است.
پس از مشخص شدن اهمیت و ضرورت تفکر عمیق قبل از سخن گفتن (و هر اقدامی)، یک سوال مهمی پیش می‌آید و آن این که ویژگی‌های سخن گفتن سریع و بدون فکر چیست و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟ در ادامه به معرفی این ویژگی‌ها پرداخته می‌شود.
عدم تفکر عمیق: افرادی که به طور مداوم و سطحی سخن می‌گویند بدون اینکه به موضوع، به اندازه لازم و کافی فکر کنند، عموماً نقدهای سطحی و تفکرات ناقصی را ارائه می‌دهند. آنها اغلب نیاز به تفکر عمیق و بررسی دقیق موضوعات را نادیده می‌گیرند.
عدم مطالعه و تحقیق: این افراد معمولاً وقت کافی برای مطالعه و تحقیق در مورد موضوعات صرف نمی‌کنند و اطلاعات خود را از منابع معتبر و مطالعات دقیق بدست نمی‌آورند. این مسئله ممکن است به انتقال اطلاعات نادرست یا ناقص منجر شود.
عدم توجه به تاثیرها و پیامدها: این افراد به تاثیرها و پیامدهای صحبت‌های خود بر روی دیگران توجه نمی‌کنند و مسئولیت‌های اجتماعی و اختصاصی خود را در مورد سخنان خود، نادیده می‌گیرند. این مسئله می‌تواند منجر به برخی از مشکلات ارتباطی شود و دیگران را به خطا و اشتباه بیندازد.
نقدهای بی‌اساس: افرادی که به سرعت و بدون فکر صحبت می‌کنند، ممکن است به راحتی به ارائه نقدهای بی‌اساس و بدون سند بپردازند. این نقدها معمولاً دلایل معقولی ندارند و می‌توانند به ناپایداری در محیط اجتماعی منجر شوند.
گمراهی دیگران: سخنان این افراد که سطحی و بدون فکر حرف می‌زنند، بی‌شک دیگران را گمراه می‌کند و باعث تردید و عدم اطمینان در مورد موضوعات مختلف می‌شود. این مسئله می‌تواند به سوءتفاهمات و اشتباهات منجر شود.
عدم احترام به نظرات دیگران: افرادی که به سرعت و بدون تفکر صحبت می‌کنند، ممکن است به نظرات و دیدگاه‌های دیگران احترام نگذاشته و تمایل به بررسی و درک آنها نداشته باشند.
پس از مشخص شدن ویژگی‌های صحبت بدون تفکر، سوال اینجاست که پیامدهای منفی صحبت کردن سریع و سطحی و بدون تفکر و تعقل چیست؟ در ادامه به پیامدهای منفی این مسئله پرداخته می‌شود.
ارائه اطلاعات نادرست یا ناقص: وقتی که شخص بدون فکر کافی حرف می‌زند، احتمال ارائه اطلاعات نادرست یا ناقص بسیار بالاست. این مسئله می‌تواند به انتشار اطلاعات غلط و اشتباهات منجر شود و ارزش و اعتبار شخص را به خطر بیاندازد.
خشم و برخورد منفی: اگر کسی به طور سریع و بدون فکر صحبت کند، ممکن است با خشم و برخورد منفی افراد دیگر مواجه شود. افراد ممکن است احساس کنند که او توجه کافی به نظرات و نیازهای آنها نمی‌کند.
تخریب روابط اجتماعی: این گونه سخن گفتن می‌تواند به تخریب روابط اجتماعی منجر شود. افراد ممکن است از کسانی که به این شکل صحبت می‌کنند، دوری کنند و روابط خود را با آنها قطع کنند.
ایجاد سوءتفاهمات و اختلافات: صحبت کردن سریع و بدون فکر می‌تواند به سوءتفاهمات و اختلافات منجر شود. چراکه افراد ممکن است اظهارات یا عبارات را به طریقی تفسیر کنند که با انتظارات واقعی صحبت‌کننده مغایرت دارد.
افزایش خطر اشتباهات حرفه‌ای: در موارد تحصیلی، شغلی و حرفه‌ای که صحبت‌ها نیاز به دقت و صحت دارند، مثل مصاحبه‌ها، مذاکرات تجاری یا مکاتبات حرفه‌ای و غیره ، سخن گفتن بدون فکر می‌تواند به اشتباهات و خطاهای جدی در این زمینه‌ها منجر شود.
افزایش فشار روحی (استرس) شخصی: افرادی که به طور مداوم و سطحی و بدون فکر صحبت می‌کنند، ممکن است به مرور زمان فشار روحی را تجربه کنند. این فشار ممکن است به عنوان نتیجه‌ای از تداخل‌ها و مشکلات ارتباطی به وجود آید.
به طور کلی باید گفت که توجه به اهمیت تفکر و تامل قبل از صحبت کردن می‌تواند به بهبود ارتباطات، پیشگیری از سوءتفاهمات و اشتباهات، و حفظ روابط اجتماعی مفید با دیگران، کمک کند و باید از اظهارات سریع و سطحی و بدون فکر پرهیز کرد.
نظر شما