پنجاهمین سالگرد پرتاب کاوشگر مارینر ۹

به گزارش روز یکشنبه گروه علم و آموزش ایرنا از پایگاه اینترنتی نیو اطلس، مارینر ۹ نه تنها اولین فضاپیمایی بود که به دور یک سیاره دیگر می چرخید بلکه یکی از معدود ماموریت های اولیه به شمار می رود که نفرین مریخ دامن گیر آن نشد.

در حال حاضر ۱۳ ماموریت بدون سرنشین بر روی سطح یا در مدار این سیاره سرخ در حال انجام است که مریخ را به منظومه ای معادل یک سیرک تبدیل کرده است.  این هم یک دستاورد فناورانه قابل توجه و هم مبنایی برای تصور غلط گسترده است.

در تصور عموم، مریخ به طور فزاینده ای به عنوان یک مکان بی خطر در نظر گرفته شده است، و رسیدن به آن به اندازه یک پرواز بین اقیانوسی معمول است.  در نتیجه، مردم در زمینه استعمار مریخ به عنوان یک موضوع نسبتاً ساده صحبت می کنند، چیزی که تنها اگر پول و اراده در دسترس بود، می توانست در عرض چند سال محقق شود.

اما واقعیت به مراتب تلخ تر است. مریخ طبق استانداردهای زمین مکانی بسیار خصمانه است. جدا از اتمسفر فوق‌العاده نازک، خاک خورنده، دمای انجماد، محافظت نشدن در برابر اشعه ماوراء بنفش یا کیهان و کمبود آب، رسیدن به این سیاره همچنان بسیار خطرناک است.

با وجود این، سرعت انجام اولین ماموریت ها به مریخ تعجب آور است.  زمانی که مارینر ۹ به مریخ رسید، ۲۰ ماموریت انجام شده بود. از این تعداد، ۱۵ مورد شکست خورده بودند یا دچار نقص جزئی شده بودند که فضاپیما تقریبا  بلافاصله کار خود را متوقف کرد و پنج مورد موفقیت آمیز بودند. دو تا از این ماموریت های موفق متعلق به روسیه بود که قبل از مارینر ۹ پرتاب شده بودند و سه ماموریت نیز متعلق به کاوشگرهای ناسا به نام مارینر ۴، ۶ و ۷ بودند.

برای اولین بار ، روس‌ها بودند که عزم کشف مریخ را آغاز کردند. آنها در سال ۱۹۶۰ / ۱۳۳۹ و به فاصله ۴ روز از یکدیگر در روزهای ۱۰ و ۱۴ اکتبر، دو مأموریت را به مقصد مریخ پرتاب کردند. هدف از این دو مأموریت گذر از کنار مریخ و تهیه تصاویری از آن بود اما هردو این مأموریت‌ها در هنگام پرتاب با مشکل مواجه شد و از بین رفت.

مریخ هر ۲۶ ماه (۲ سال و ۲ ماه) یک بار به حالت مقابله خود می‌رسد (حالتی که زمین در میان خورشید و مریخ قرار می‌گیرد) در این هنگام، مریخ نزدیک‌ ترین فاصله را با زمین دارد و بهترین موقعیت برای ارسال مأموریتی به سمت مریخ، سه ماه قبل از وقوع این پدیده است.

۲ سال بعد و در ۱۹۶۲ / ۱۳۴۱ که مریخ بار دیگر در موقعیت مناسب قرار می‌گرفت، روس ها باز هم دست با کار شدند. آنها در ۲۴ اکتبر نخستین تلاش را انجام دادند. این بار موشک حامل سفینه بلافاصله پس از پرتاب منفجر شد.  سپس در اول نوامبر سفینه دیگری را به قصد عبور از کنار مریخ به فضا اعزام کردند؛ این بار پرواز موفق بود اما سفینه در میانه راه و پیش از آنکه به مریخ برسد گم شد.

ماموریت بعدی روس ها گام بزرگ‌ تری به شمار می‌ آمد. روش ها روز ۴ نوامبر آن سال، فضاپیمای دیگری را عازم مریخ کردند که حامل اولین مریخ‌نشین تاریخ اکتشافات فضایی بود. اما نفرین سیاره سرخ باز هم دامن‌گیر آنها شد و اگرچه این سفینه به مدار زمین رسید و در مدار پارکینگ قرار گرفت، اما نتوانست زمین را به مقصد مریخ ترک کند.

پس از  تلاش ناموفق روس‌ها، این بار نوبت آمریکایی‌ها بود که شانس خود را امتحان کنند. آنها در مقابله سال ۱۹۶۴/ ۱۳۴۳ و در روزهای ۵ و ۲۸ نوامبر، دو سفینه را به ملاقات مریخ فرستادند. سفینه اول به نام «مارینر ۳» با شکست مواجه شد؛ اما «مارینر ۴» که ۲۳ روز بعد پرتاب شده بود در ۱۴ جولای ۱۹۶۵/۱۳۴۴ توانست به سلامت به مقصد برسد و از کنار مریخ با موفقیت عبور کند.

در هنگام این گذر بود که برای اولین بار زمینی‌ ها توانستند نگاه دقیق‌ تری به این سیاره سرخ‌ منظومه شمسی بیاندازند. حاصل این مأموریت تنها ۲۱ قطعه تصویر کوچک و کم‌کیفیت و همچنین برخی داده‌ های دورسنجی بود، اما همین عکس‌ها هم کافی بود تا چهره جدیدی از مریخ پیش روی انسان قرار بگیرد.

گام مهم بعدی در مقابله ۱۹۷۱ / ۱۳۵۰ اتفاق افتاد. در این سال آمریکایی‌ ها تصمیم گرفتند نخستین مدارگرد خود را عازم مریخ کنند. تا پیش از آن، سه مأموریت موفق مریخ شامل مارینر ۴، ۶ و ۷ تنها از کنار این سیاره عبور کرده بودند. اینک اما آمریکایی‌ها می‌خواستند در مدار این سیاره مستقر شوند.

ماموریت مارینر ۹ چگونه انجام شد

مارینر ۹ که امروز پنجاهمین سالگرد خود را پشت سر می گذارد در ۳۰ می ۱۹۷۱ با موشک «اطلس- قنطور پرتابگر SLV-۳C » پرتاب شد تا یک مسیر مستقیم ۳۸۰ میلیون کیلومتری را به سمت مریخ بپیماید.
این موشک پرتابگر، ۱۳ دقیقه پس از پرتاب از فضاپیما جدا شد و این کاوشگر که انرژی خود را از صفحات خورشیدی تامین می کرد،  به راه خود ادامه داد.

این کاوشگر پس از ۱۶۷ روز پرواز در روز  ۱۴ نوامبر ۱۹۷۱، به فراز مریخ رسید. پس از رسیدن به بالای مریخ، یک راکت جانبی فعال شد و پس از ۱۵ دقیقه و ۲۳ ثانیه، فضاپیما را در مدار تعیین شده قرار داد.

مارینر ۹ قادر بود چگالی، فشار دما و همچنین ترکیبات سطح و گرانش مریخ را اندازه گیری و از سیاره سرخ نقشه برداری کند. این کاوشگر در مجموع، ۵۴ میلیون بیت اطلاعات علمی شامل ۷ هزار و ۳۲۹ تصویر را از سراسر مریخ جمع آوری کرد.
کاوشکر مارینر ۹ در ۲۷ اکتبر ۱۹۷۲ از کار افتاد و به یک مدار خارجی منتقل شد. کل تحقیقات، توسعه، پرتاب و حمایتهای مالی سری کاوشگرهای ماینر (از مارینر ۱ تا ۱۰) در مجموع ۵۵۴ میلیون دلار هزینه داشت.