آیا زمین لرزه‌ای بزرگ هرمزگان را تهدید می‌کند؟

به گزارش خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا، بعدازظهر یکشنبه ۲۳ آبان ماه ۲ زمین لرزه به فاصله زمانی حدود ۹۰ ثانیه منطقه فین در استان هرمزگان را لرزاند.

نخستین زمین لرزه ساعت ۱۵ و ۳۷ دقیقه و ۴ ثانیه و در عمق ۱۵ کیلومتری از زمین به وقوع پیوسته است. طول جغرافیایی این زمین لرزه ۵۶.۱۳، عرض جغرافیایی آن ۲۷.۵ و بزرگای محلی ۶.۴ (مرکز لرزه نگاری کشوری) محاسبه شده است.

این زلزله در ۲۵ کیلومتری فین، ۴۲ کیلومتری قلعه قاضی (هرمزگان)، ۴۳ کیلومتری بندرعباس (هرمزگان) و ۳۱۷ کیلومتری کرمان رخ داده است.

همچنین زلزله دیگری با بزرگای محلی ۶.۳، حدود ۹۰ ثانیه بعد از زمین لرزه اول، بار دیگر شهر فین و مناطق مجاور در استان هرمزگان را به لرزه درآورد.

زلزله ای که غلامرضا رفیعی بخشدار فین بندرعباس شامگاه یکشنبه به ایرنا اعلام کرد که برخی منازل در این بخش بر اثر زمین لرزه بین ۲۰ تا ۱۰۰ درصد تخریب شده اند و خانواده های بسیاری از این آسیب ها متاثر شده اند.

وی اضافه کرد: بر اثر این رخداد طبیعی منازل در شهر فین با جمعیت سه هزار و ۴۰۰ نفر، روستای رضوان با پنج هزار و ۸۰۰ نفر، سرزه با ۸۰۰ نفر، مزرا با حدود ۶۰ نفر، گهره و چلو و دوین با ۶۰۰ نفر بیشترین آسیب را دیده اند.

طبق اعلام بخشدار فین این بخش با ۱۳۰ روستا دارای افزون بر ۱۸ هزار نفر جمعیت است.

حال سوالی که از شب گذشته ذهن بسیاری از شهروندان ساکن استان هرمزگان را درگیر خود کرده، این است که آیا زمین لرزه ای بزرگتری این منطقه جنوبی کشور را تهدید می کند. سوالی که آن را با دکتر محمد تاتار عضو هیات علمی و معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و پژوهشگر برتر سال ۱۳۹۸ کشورمان در میان گذاشتیم.

این پژوهشگر برجسته کشورمان در حوزه زلزله شناسی در گفت و گو با خبرنگار گروه علم و آموزش ایرنا گفت: این زمین لرزه در ۲۵ کیلومتری شهرستان فین در استان هرمزگان روی داده است. این منطقه سابقه رخداد زمین لرزه بزرگ مشابهی را در گذشته نه چندان دور هم داشته است.

تاتار با اشاره به اینکه، زمین لرزه روز گذشته در منطقه فین هرمزگان در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری و در شمال شرق منطقه ای رخ داده که پنجم فروردین سال ۱۳۸۵ نیز شاهد زلزله ای  ۵.۹ ریشتری بوده است، افزود: این رخداد یک حادثه غیرمترقبه و بی سابقه برای منطقه فین محسوب نمی شود.

عضو هیات علمی و معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله تصریح کرد: در واقع دو زمین لرزه به بزرگای مشابه با فاصله حدود ۱۵ سال در منطقه مشابهی اتفاق افتاده است. رخداد دو زمین لرزه پیاپی با بزرگای گشتاوری بالای ۶ که به فاصله حدود ۹۰ ثانیه از هم رخ داده اند، جزو موارد نادری است که کمتر در منطقه زاگرس شاهد آن بوده ایم.

وی با بیان اینکه، این گونه زمین لرزه ها، زمین لرزه دوگانه نامیده می شوند، وقوع زمین لرزه هایی همچون زلزله ۲۱ مردادماه سال ۱۳۹۱ در منطقه اهر-ورزقان را از آن جمله نام برد که با بزرگای گشتاوری ۶.۴ و ۶.۳ و به فاصله زمانی ۱۱ دقیقه از یکدیگر به وقوع پیوستند.

این پژوهشگر برتر کشورمان در حوزه مهندسی زلزله اظهار داشت: بزرگای دو زلزله عصر یکشنبه فین هرمزگان طبق اعلام سایت های معتبر جهانی همچون مرکز لرزه نگاری وابسته به سازمان زمین شناسی آمریکا (USGS) و مرکز لرزه نگاری مدیترانه ای (EMSC)، به عنوان دو مرکز معتبر جهانی شناخته شده، به ترتیب ۶.۰ و ۶.۳ در مقیاس بزرگای گشتاوری گزارش شده اند. 

به گفته دکتر تاتار، سازوکار زمین لرزه بعدازظهر روز یکشنبه منطقه فین استان هرمزگان بر گسلش معکوس با روند شرقی و غربی دلالت داشته و سازوکاری مشابه سازوکار زمین لرزه پنجم فرودین ۱۳۸۵ در این منطقه دارد.

وی افزود: این نشان می دهد که رویداد سال ۱۳۸۵ و زمین لرزه های دوگانه ۲۳ آبان ۱۴۰۰، تحت سیستم تنش مشابه و روی ساختارهای فعال کم و بیش مشابهی رخ داده اند. 

تاتار یادآور شد: پدیده همزمانی دو زمین لرزه بزرگ روی داده در منطقه فین به فاصله زمانی کمی، در حدود ۹۰ ثانیه از یکدیگر رخ داده اند.

وی اضافه کرد: اگرچه در منطقه زاگرس به ندرت شاهد وقوع زمین لرزه های دوگانه مشابه رخداد زلزله های یکشنبه بعد از ظهر منطقه فین هستیم، اما نگاهی به سابقه لرزه خیزی منطقه فین واقع در بخش منتهی الیه شرقی زاگرس نشان می دهد که به نوعی زمین لرزه سال ۱۳۸۵ فین با بزرگای گشتاوری ۵.۹ نیز، که خود با چهار پس لرزه نسبتاً بزرگ با بزرگای ۵ تا ۵.۵ همراه بوده، بر وجود پدیده ای کم و بیش مشابه که در آن انرژی لرزه ای ذخیره شده است، در منطقه به رخداد چند زمین لرزه بزرگ تخلیه شده اشاره دارد.

عضو هیات علمی و معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و پژوهشگر برتر سال ۱۳۹۸ کشورمان با اشاره به موارد مشاهده ای در رخداد دو زمین لرزه مهم در منطقه فین هرمزگان در سال ۱۳۸۵ و ۲۳ آبان ۱۴۰۰، بیان کرد: به نظر می رسد انرژی لرزه ای تجمع یافته در منطقه فین، بر خلاف خیلی از مناطق ایران همچون البرز، شمال غرب، شمال شرق و شرق کشور که در آنها معمولاً با رخداد زلزله های خیلی بزرگ و آزاد شدن یک مرحله ای انرژی مواجه هستیم، به صورت ناگهانی و در قالب یک تک رویداد اصلی تخلیه نمی شود.

زلزله‌های بزرگ منطقه، با وقوع زلزله بزرگ مشابه دیگر یا رویداد پس لرزه‌های بزرگ متعدد همراه می‌شوند

وی با اشاره به اینکه زمین لرزه های دوگانه روز گذشته منطقه فین روی گسلی پی سنگی روی داده اند، اضافه کرد: با توجه به احتمال بسیار کم وجود گسیختگی سطحی ناشی از این زمین لرزه ها و نیز در غیاب وجود یک شبکه لرزه نگاری متراکم که امکان ثبت و مکان یابی پس لرزه ها را با دقت بالا میسر سازد، امکان شناسایی گسل مسبب و نسبت دادن زلزله های اخیر به فعالیت یکی از گسل های فعال شناخته شده منطقه بسیار دشوار است.

تاتار خاطرنشان کرد: با توجه به آزاد شدن انرژی لرزه ای قابل توجه بر اثر رخداد دو زلزله نسبتاً بزرگ روز گذشته در منطقه فین که خود با تعداد قابل توجهی پس‌لرزه نیز همراه بوده اند، به احتمال زیاد این زمین لرزه های دوگانه، با بزرگای گشتاوری ۶.۴ و ۶.۳ ، زلزله های اصلی در توالی زلزله های روی داده محسوب می شوند؛ بنابراین احتمال وقوع زمین لرزه ای بزرگتر روی گسل مسبب این زلزله ها، بسیار کم است. 

وی همچنین تصریح کرد: مادامی که لرزش های حاصل از زمین لرزه دوگانه ۲۳ آبان ماه ۱۴۰۰ منطقه فین منجر به فعال شدن گسل های مناطق مجاور نشده باشد، احتمال وقوع رخداد زلزله ای با بزرگای بیشتر در منطقه فین در آینده نزدیک وجود ندارد.

تاتار توضیح داد: رخداد دو زلزله با بزرگای ۶.۴ و ۶.۵ در منطقه فین هرمزگان با فاصله زمانی کم که زلزله دوگانه محسوب می شود، به عنوان رویداد اصلی تلقی شود و می تواند احتمال رخداد زلزله های بزرگ بعد از آنها را تا حدودی منتفی کند.

وی اضافه کرد: به نظر می رسد بخش عمده انرژی منطقه با وقوع این دو زلزله‌ و پس لرزه های بعدی تخلیه شده باشد.