عضو پیوسته فرهنگستان علوم: اگر فارابی نبود مسلما ابن سینا هم نبود

به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، غلامرضا اعوانی روز یکشنبه در مراسم بزرگداشت «حکیم فارابی» در روز جهانی فلسفه اظهار کرد: فارابی نه تنها در عالم بلکه در جهان اسلام یک شهرت جهانی دارد، در قرون وسطای اسلامی او را به عنوان «ابو نصر» می شناختند و کتاب های او را مورد مطالعه قرار می دادند و به «معلم ثانی» می گفتند.
وی افزود: فارابی دوره ای در بغداد بود که مترجمان آثار یونانی از سریانی ها و مسیحی ها بوده اند و او شاگرد دو نفر از مترجمان معروف آثار ارسطو از یونانی به عربی بود به نام یوحنان بن حنان و مطاع بن یونس که به علت تسلطی که بر آثار ارسطو به زبان یونانی داشتند، تسلط وی هم بر زبان یونانی افزایش یافته است. همچنین شاگردی هم به اسم یحیی بن عدی داشته که او هم در این حوزه زبانزد بوده، یعنی هم استاد و هم شاگرد مترجم داشته، اما اینها بیشتر آثار منطقی ارسطو را درس می دادند و این خیلی مهم است.

اعوانی گفت: فارابی آثاری در تمام بخش های منطق ارسطویی دارد آن هم به زبانی بسیار خوب،  او چنان منطق را به زبان عربی قابل فهم کرده که در این زبان کتاب های او معیار است و چون اساتید بزرگی هم داشته و به زبان عربی تسلط زیادی داشته به بهترین وجه مطالب خود را بیان کرده است.

عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران افزود: فارابی را فیلسوف مشایی می شناسند، در حالیکه او به همان درجه به آثار افلاطون هم اشراف داشته و کتاب های او در این باره هم به زبان لاتین و عبری ترجمه شده و اخیرا برخی از کتاب های او از زبان عبری به انگلیسی ترجمه شده است، و این در حالی است که تسلط او به آثار افلاطون هنوز شناخته نشده است.
اعوانی تاکید کرد: یکی از موارد قابل توجه این است که از نظر فارابی حکمت دوگانگی ندارد، حکمت اگر حکمت است باید وحدت داشته باشد، در این ارتباط او کتابی در جمع بین آثار افلاطون و ارسطو دارد، به عبارتی می توان گفت فارابی راه را برای ابن سینا باز کرده است، اگر فارابی نبود مسلما ابن سینا هم نبود چون حتما آثار فارابی را خوانده و با آنها آشنا شده است. خود ابن سینا می گوید ۴۰ بار مابعدالطبیعه ارسطو را خواندم و نفهمیدم تا اینکه اغراض مابعدالطبیعه را خواندم و تمام مسائل برایم حل شد.
رئیس انجمن حکمت و فلسفهٔ ایران ادامه داد: از اقدامات و آثار مهم فارابی این است که علوم زمان خود را در کتابی به نام احصاءالعلوم آورده است، به نظر او علوم، فقط علوم عقلی نیست بلکه علوم نقلی اسلامی از جمله فقه و اصول فقه را هم علوم خوانده و به عبارتی خلاصه ای از وضعیت علوم زمان خود را آورده است و این کتاب وقتی به عبری و لاتین ترجمه شد بسیار مورد عنایت قرار گرفت.
اعوانی گفت: همچنین معانی مختلفی از عقل را در کتابی دیگر آورده است که آن هم بعد از ترجمه بسیار مورد عنایت واقع شد و یا کتابی دارد با عنوان ما ینبغی ان یقدم قبل تعلم الفلسفه در باب مقدمه نویسی فلسفه.

فارابی بزرگترین نظریه پرداز سیاسی اسلام است

وی افزود: بیشترین تاثیر فارابی در نظریه پردازی سیاسی است، او بزرگترین نظریه پرداز سیاسی اسلام است؛ نظریه پردازان بزرگ بویژه از یهود بسیار بر روی این قضیه کار کرده و بهره برده اند.

عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران به کتاب آرای اهل مدینه فاضله فارابی اشاره و تاکید کرد: فارابی در این اثر دین اسلام را بر مبنای فضایل اخلاقی و اجتماعی تشریح کرده است، از نظر فارابی فضایل اخلاقی فردی و اجتماعی یکی است و دو اخلاق نداریم، انسان در مدینه فاضله است که تربیت می شود، فضیلت سیاسی از خداشناسی می آید، در این اثر تمام ویژگی های مدینه فاضله می آید، حکیم او پیامبر است.
اعوانی گفت: فارابی همچنین مبتکر فلسفه زبان است، ۱۲۰۰ سال پیش مسائل مربوط به اهمیت و فلسفه زبان را با توجه به مناقشات آن زمان در حوزه زبان و گفتگو می آورد، او اولین کسی است که نظریه «فیض و صدور» (ایده ای در هستی و کیهان شناسی» را وارد اسلام کرد، او همچنین در جلوگیری از خرافات و ابطال برخی احکام نجوم موجب خرافه هم بسیار موثر است.

چهره ماندگار فلسفه ادامه داد: فارابی همچنین یکی از بزرگترین نظریه پردازان قرون وسطی در حوزه موسیقی نیز هست، او موسیقیدان تراز اولی تا دوران جدید بوده است. بنابراین به حق معلم ثانی نامیده شده است چون ارسطو تمام علوم اول را تدوین کرد و همین کار را فارابی در عالم اسلام انجام داد اما ما متاسفانه در این حوزه و شناخت او زیاد کار نمی کنیم، باید از غربی ها یاد بگیریم که چقدر در مورد اینها کار می کنند. باید نسخه های خطی فارابی را که در ایران موجود است احیا کرد. نیازمند نهضتی در این زمینه هستیم.

به گزارش ایرنا، ابونصر محمد بن محمد فارابی (۲۵۹ تا ۳۳۹ ه.ق) از بزرگ‌ترین فلاسفه و دانشمندان ایرانی عصر طلایی اسلام است که در علم، فلسفه، منطق، جامعه‌شناسی، پزشکی، ریاضیات و موسیقی تخصص داشت. 

فارابی (معلم ثانی) در روستایی با نام وسیج در نزدیکی فاراب در قزاقستان امروزی به دنیا آمد. چگونگی تحصیلات فارابی در ایام جوانی‌اش تقریبا بر ما پوشیده است و مورخان گزارش مستندی در این مورد ضبط نکرده‌اند، اما می‌دانیم پدر و پدربزرگش از نظامیان بلندمرتبه در حکومت سامانی بوده‌اند؛ بنابراین می‌توان حدس زد شرایط تحصیل در ایام جوانی به خوبی برای او فراهم بوده است. 

بعضی از محققان معاصر شروع مطالعات علمی و فلسفی او را از شهر مرو می‌دانند چه اینکه مرو در آن زمان مرکز درس و بحث دینی و فلسفی بوده و اساتید حاذقی در آنجا حضور داشته‌اند و نزدیکی فاصله میان این شهر و محل سکونت و رشد فارابی نیز دلیل خوبی برای حضور و تحصیل وی در این شهر پر قدمت است. بر این مدعی شواهد و قرائن دیگری نیز وجود دارد اما آنچه در اسناد و گزارش‌های تاریخی موجود است و به طور قطعی می‌توان به آن تکیه کرد: تحصیلات او در بغداد است.
فارابی مدتی از حیات خویش را به قضاوت گذراند ولی از آنجا که دلبسته مطالعات فلسفی و تامل در حقایق مابعدالطبیعه بود کار قضاوت را در ۴۰ سالگی رها کرد و رهسپار بغداد شد. در  بغداد منطق و فلسفه را نزد استادان مطرح آن زمان آموخت و به آثار ارسطو علاقه‌مند شد. این دلبستگی تا بدانجاست که در تاریخ فلسفه اسلامی از فارابی به عنوان معلم ثانی در کنار معلم اول (ارسطو) یاد می‌کنند.

پرونده فارابی در دویست و ششمین جلسه شورای عمومی یونسکو (سوم تا ۱۷ آوریل ۲۰۱۹ /۱۴ تا ۲۸ فروردین ۱۳۹۸) توسط ایران و قزاقستان به صورت مشترک ارائه شد و در چهلمین کنفرانس عمومی یونسکو (۱۲ تا ۲۷ نوامبر ۱۳۹۸/۲۱ آبان تا ۶ آذر ۹۸) تصویب شد که سال ۲۰۲۰- ۲۰۲۱ سال گرامیداشت فارابی به مناسبت هزارو صد و پنجاهمین سال تولد او باشد.

درج نام یک شخصیت در فهرست گرامیداشت‌های هر سال فرصتی برای کشور یا کشورهای ارائه‌دهنده است تا در این مدت با برگزاری کنفرانس‌ها و نشست‌های علمی و تخصصی، ساخت مستند، فیلم سینمایی و تئاتر، چاپ کتاب و انتشار مقاله در رسانه‌ها زمیبنه شناخت بیشتر مردم عادی و افکار عمومی با آن فرد همچنین ترویج و آرای اندیشه‌های شخصیت یادشده را در جوامع مختلف فراهم  کند.

فارابی از چهره‌های شاخص‌ و تاثیرگذار ممتاز جهانی است که در اوج قرون وسطی یعنی دوران سیاهی، ظلمت و پریشانی؛ مرکز ثقل علم‌گستری، خردورزی و مهرورزی میان ملت‌های آن دوران بود. هنر فارابی از آن رو برای بشر امروز پیشرو و کاربردی است که او در فزون از هزار و صدسال پیش به دنبال ایجاد پل فکری و فلسفی میان شرق و غرب بود و شگفت آن‌که این رویکرد در دوران اوج تعصبات و افراطی‌گری های عقیدتی و فکری قرون وسطی رقم خورد.