نگاه منطقه ای اردوغان برای بهبود وضعیت اقتصادی ترکیه

یکی از مسایل مهمی که به تغییر رویکرد «رجب طیب اردوغان» نسبت به روابط منطقه ای و خصوصا عربی منجر شده، افزایش نرخ برابری دلار آمریکا با لیر ترکیه می باشد، به حدی که هر دلار آمریکا هم اکنون با حدود 14 لیر در ترکیه معامله می شود که در تاریخ این کشور بی سابقه است و قیمت اجناس و تورم، رشد فزاینده ای یافته و موجب اعتراضات زیادی در این کشور شده است.

افزایش نرخ برابری لیر با دلار و به دنبال آن مشکلات اقتصادی ترکیه موجب شده تا اردوغان اقدام به برقراری رابطه با کشورهایی همچون امارات و عربستان که با آنها در چند سال گذشته مشکلات زیادی داشته، بکند و در این مسیر قطر را واسط خود قرار دهد تا از این طریق با جذب سرمایه های کشورهای عربی، اقتصاد آشفته ترکیه را سر و سامان دهد.

در اجرای همین مسیر اردوغان دوشنبه گذشته در راس هیاتی عالی رتبه به دوحه سفر کرد، سفری که همزمان با سفر منطقه ای «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی به عمان، امارات، بحرین، کویت و قطر همراه شد. منابع سعودی اعلام کرده اند که بن سلمان ولیعهد سعودی و اردوغان رئیس‌ جمهوری ترکیه در دوحه با هم دیداری نخواهند داشت، چرا که بن سلمان روز چهارشنبه در قطر خواهد بود و و اردوغان سه شنبه قطر را ترک خواهد کرد.

اعتراف اردوغان به موثر بودن روابط با کشورهای عربی در رفاه مردم ترکیه

رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه روز دوشنبه در کنفرانس مطبوعاتی پیش از عزیمت به شهر دوحه با بیان این که تقویت روابط کشورش با کشورهای عرب منطقه مهم می باشد، اعلام کرد که «در سفرم به قطر چند توافقنامه در زمینه های مختلف امضا خواهد شد و تحکیم روابط ما با کشورهای عرب حوزه خلیج فارس بازتاب مثبتی بر وضعیت رفاه در ترکیه خواهد داشت و در این زمینه به مخالفت‌های داخلی توجه نمی‌کنیم».

اردوغان تصریح کرد که روابط ما با قطر استراتژیک است و طی سفر به دوحه که دو روز طول خواهد کشید و به دعوت «شیخ تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر انجام می‌شود، توافق‌نامه‌های جدیدی میان دو کشور امضا خواهد شد.

وی همچنین تأکید کرد که برای تقویت روابط با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تلاش خواهد کرد و این مسئله نقش مثبتی بر بهبود اوضاع در ترکیه دارد.

در همین حال «محمد بن عبدالرحمان آل ثانی» وزیر خارجه قطر نیز در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با «مولود چاووش اوغلو» همتای ترکیه‌ای خود در دوحه، روابط قطر با ترکیه را شراکتی، استراتژیک و استثنایی خوانده و تاکید کرده که در نشست میان امیر قطر و رئیس جمهوری ترکیه توافق‌نامه های زیادی امضا خواهد شد که حداقل در 12 زمینه خواهد بود.

وزیر خارجه قطر همچنین گفت وگو در خصوص مسایل منطقه از جمله موضوع عراق، افغانستان و تحولات پرونده فلسطین را دو موضوع دیگر مسایل مورد بحث اردوغان و شیخ تمیم برشمرده است.

وزیر خارجه قطر در عین حال اعلام کرده که زمان سفر رئیس جمهوری ترکیه و ولیعهد عربستان به قطر تصادفی است.

سفر اردوغان به دوحه هرچند در پاسخ به سفر ششم آذرماه سال گذشته (1399) امیر قطر به ترکیه عنوان شده، اما کارشناسان مسایل منطقه سفر رییس جمهوری ترکیه به قطر در شرایط فعلی بغرنج اقتصادی این کشور را راهگشا در زمینه کمک قطر و دیگر کشورهای عربی به آنکارا برای گذر از شرایط فعلی اقتصادی می دانند.

تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی امیر قطر سال گذشته به منظور حضور در ششمین نشست عالی ترکیه و قطر به آنکارا سفر کرد و در دیدار با اردوغان، روابط دو جانبه، تحولات منطقه ای، وضعیت اقتصادی ترکیه و روابط برخی کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی از جمله محورهای این دیدار بود.

روابط دوحه - آنکارا در چند سال اخیر و به ویژه از خرداد ماه سال 1396 که عربستان قصد حمله به قطر را داشت، ولی با تدبیر سردار سپهبد شهید «حاج قاسم سلیمانی» و حمایت ایران و ترکیه از قطر به انجام نرسید، شاهد توسعه روزافزون و همکاری بی‌وقفه در سطوح مختلف، با هماهنگی و توافق سیاسی فراوان در دیدگاه‌ها نسبت به بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی به ویژه مسائل خاورمیانه شد.

روابط دو کشور در سطح نظامی نیز در ژوئن ۲۰۱۷ پس از اینکه توافقنامه همکاری نظامی پس از تصویب پارلمان ترکیه به اجرا درآمد، تقویت شد؛ به موجب این توافق، پایگاه نظامی ترکیه در قطر تاسیس و رزمایش‌های مشترک میان ارتش دو کشور برگزار شد.

تلاش آنکارا برای نزدیکی با ریاض

شرایط و مشکلات اقتصادی ترکیه موجب شده تا رویکرد اردوغان نسبت به عربستان نیز تغییر کند و آنکارا روند آشتی با ریاض را در پیش بگیرد، هر چند دو کشور در چند پرونده از جمله قتل فجیع «جمال خاشقچی» خبرنگار منتقد آل سعود که در شهریور ماه سال 1397 در کنسولگری عربستان در استانبول به قتل رسید و همچنین دخالت های ترکیه در موضوع لیبی و شماری دیگر از کشورهای عربی که در سال 1389 درگیر انقلاب شدند، با هم اختلاف اساسی دارند.

با حل مشکل میان قطر با چهار کشور عربستان، امارات، بحرین و مصر در دی ماه سال گذشته (1399)، اختلافات ترکیه با کشورهای عربستان و امارات نیز به سمت فروکش کردن رفت تا این که در 26 فروردین ماه سال جاری و طی تماس اردوغان با «ملک سلمان بن عبدالعزیز» که به دلیل تبریک فرا رسیدن ماه مبارک رمضان انجام شد، ذوب شدن یخ های اختلاف میان آنکارا - ریاض آغاز گردید.

در ادامه همین مسیر یعنی در ششم اردبیهشت ماه سال جاری بود که «ابراهیم کالین» سخنگوی دفتر ریاست‌جمهوری ترکیه گفت که کشورش دنبال راه‌هایی برای ترمیم روابط با عربستان سعودی است.

کالین در همان زمان در مصاحبه با «رویترز» گفته بود که آنکارا به تصمیم دادگاه عربستان سعودی در خصوص قتل جمال خاشقچی منتقد سعودی احترام می‌گذارد، اقدامی که همان زمان از سوی کارشناسان مسایل منطقه عقب نشینی آنکارا از پرونده قتل این روزنامه نگار منتقد آل سعود عنوان شد.

وی تاکید کرده بود که «ما به دنبال راه‌هایی برای ترمیم روابط با عربستان سعودی بر اساس یک دستور کار مثبت‌تر خواهیم بود».

به دنبال همین مساله مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه در ۱۱ می (۲۱ اردیبهشت 1400) به عربستان سفر کرد و بهبود روابط میان ریاض - آنکارا در مسیر هموارتری افتاد.

در تاریخ 25 تیر ماه سال جاری نیز در گامی که نشان از بهبود روابط آنکارا و ریاض پس از قتل فجیع جمال خاشقچی روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول داشت، وزیران خارجه ترکیه و عربستان سعودی در حاشیه کنفرانس بین‌الملی آسیای مرکزی و آسیای جنوبی در تاشکند (پایتخت ازبکستان) با یکدیگر دیدار و درباره تحولات منطقه گفت‌ وگو کردند.

در پنجم ماه جاری (آذر) رسانه های ترکیه از نشست مقامات بلندپایه ترکیه و عربستان در استانبول خبر دادند که طی آن «فؤاد اوقطای» معاون رئیس جمهوری ترکیه در دیدار «ماجد القصبی»، وزیر بازرگانی عربستان، روابط دو کشور به خصوص در بخش اقتصادی را بررسی کردند.

عادی سازی روابط ابوظبی - آنکارا 

در 21 دی ماه سال 1399 بود که روزنه بهبود روابط میان امارات و ترکیه پدیدار شد و  «انور قرقاش» وزیر مشاور در امور خارجه امارات اعلام کرد که کشورش خواستار روابط عادی با ترکیه است.

 قرقاش گفته بود که «می‌خواهیم به آنکارا بگوییم که حمایت کننده اصلی اخوان‌المسلمین نباشد و خواستار آن هستیم که ترکیه مرکز توجه روابط خود با کشورهای عرب را مورد بازیابی قرار دهد».

وی تاکید کرده بود که «هیچ دلیلی وجود ندارد که با ترکیه اختلاف داشته باشیم و اقدامات اخیر آنکارا همانند بهبود روابط با اروپا، تشویق کننده است».

قرقاش قبل از آن در مصاحبه دیگری از برقراری روابط بین کشورش و ترکیه دفاع کرده و گفته بود که امارات اولین شریک تجاری ترکیه است.

در 14 فروردین ماه سال جاری به یکباره ترکیه سفیر جدید خود را در امارات تعیین کرد و تا حدودی روابط آنکارا - ابوظبی وارد جریان عادی سازی شد.

روزنامه رسمی ترکیه در همان تاریخ حکم امضا شده توسط رئیس‌جمهوری این کشور را منتشر کرد که مربوط به تعیین سفیر جدید در امارات در کنار ۱۳ سفیر جدیدی بود که در کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی تعیین شده‌ بودند.

طبق گزارش این روزنامه، حکم تعیین ۱۳ سفیر و بازگرداندن ۱۰ سفیر دیگر به آنکارا از این حیث حائز اهمیت بود که سفیران ترکیه در امارات و عراق تغییر کردند و دو سفیر دیگر به جای آنها تعیین شدند.

در سوم آذر ماه جاری و پس از 10 سال تیرگی روابط میان آنکارا و ابوظبی، ولیعهد امارات در سفری مهم به ترکیه رفت و روابط این دو کشور به روال عادی افتاد؛ این سفر آنقدر برای اردوغان مهم بود که خود شخصا به استقبال «محمد بن زاید آل نهیان» در فرودگاه آنکارا رفت و آنها با هم به سمت کاخ ریاست‌جمهوری ترکیه رفتند!؛ هر چند باید گفت سفر محمد بن زاید به ترکیه برای خود او نیز مهم بود.

تقویت روابط میان ترکیه و امارات و دیگر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس همانگونه که برای آنکارا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و می تواند نجات بخش اقتصاد ترکیه در شرایط بغرنج فعلی باشد، همچنین می تواند ابوظبی را در دستیابی به هژمونی عربی یاری کند، اقدامی که مقامات امارات برای دستیابی به آن از طناب پوسیده رژیم صهیونیستی نیز آویزان شده اند.