مستندی که ساختش ۷ سال طول کشید/ «یاسین» درباره تبعیض است

مستند ۵۶ دقیقه‌ای یاسین روز گذشته در پانزدهمین جشنواره سینماحقیقت برای نخستین بار اکران شد. یاسین که نامش از نام شخصیت اصلی این مستند گرفته شده، به روایت چالش‌های پسر نوجوان مازندرانی می‌پردازد.

 داستان یاسین درباره یک نوجوان ۱۴ ساله است که از دوران نوزادی والدین‌اش او را رها کردند و نزد مادربزرگ و پدربزرگش بزرگ شد و حالا در ۱۴ سالگی دچار تضاد رفتاری شده و جامعه همچنان از پذیرش او خودداری می‌کند.

رضا اکبریان گالش‌کلایی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره نحوه شکل‌گیری این سوژه توضیح داد: در روستای زادگاهم مشغول پژوهش برای فیلمی با موضوع ورزشی بودم. آنجا برای بچه های فوتبال جام برگزار می‌کردند. پسری کنج زمین به بازی بچه‌ها خیره شده بود. پدر و مادرها داشتند بچه‌ها را تشویق می کردند. اما او کسی را نداشت. این تبعیض برایم عجیب بود. من به خانواده اش نزدیک شدم و بعد از چند ماه پژوهش کار تصویربرداری را شروع کردم.

این فیلمساز با بیان این که یاسین در ابتدا روحیه کودکانه و لطیفی داشت تاکید کرد: هر چقدر جلو می رویم او معترض‌تر می شود. یاسین در جامعه پذیرفته نشده بود و زمانی که با همسن و سالان خودش  بازی می کرد، مورد اذیت و آزار قرار می گرفت. او به تدریج وارد شهر شد و جهان دیگری را شناخت. از جایی به بعد می خواهد انتقامش را از دیگران بگیرد. چون عقده‌ای در او شکل گرفته و بروز می کند.

هیچ موقعیتی را برای یاسین طراحی نکردیم

اکبریان گالش‌کلایی با بیان این نکته که ما هیچ موقعیتی را برای یاسین طراحی نکرده بودیم اظهار داشت: یاسین آدمی نبود که من به او بگویم این کار را بکن. او به من این اجازه را نمی‌داد. من نمی خواستم او را مدیریت کنم. چون او موقعیت خودش را داشت. حدود هفت سال با هم بودیم و کم کم احساس اطمینان برایش به وجود آمد. من دوست داشتم در مقام رفیق کنارش ظاهر شوم.

این کارگردان افزود: جامعه هیچ تعریفی نسبت به این جور آدم ها ندارد. شاید این فیلم برای خیلی‌ها سیاهنمایی جلوه کند. بعضی ها به من گفتند باید راهکار نشان بدهی. من جواب دادم من به عنوان فیلمساز فقط باید بحران را نشان بدهم. سیاستگزار با راهکارش باید از معضل عبور کند.

وی با اعلام این خبر که فیلم یاسین اکران عمومی نخواهد داشت گفت: یاسین در حال تغییر است. ما باید به سرنوشت او هم فکر کنیم. به همین خاطر اکران های محدود در مراکز بازپروری خواهیم داشت.

فقدان پژوهش؛ مشکل اصلی فیلم های مستند

اکبریان گالش‌کلایی مشکل اصلی فیلم های مستند را فقدان پژوهش خواند و توضیح داد: وقتی من پژوهش درستی داشته باشم، قطعا به لایه‌های عمیق‌تری می‌رسم. اکثر فیلم‌های مستند ایرانی مساله ندارند. شاید مساله‌شان فقط حضور در جشنواره است. مثلا می آیند روزمرگی یک آدم را ثبت می کنند. در حالی که باید به جهان آن آدم نزدیک شوند و بگویند زاویه دید خودشان چیست. کار یک روزنامه نگار با مستندساز متفاوت است. هنرمند باید از امر واقع به حقیقت برسد و یک اثر خلاقانه را به وجود بیاورد.

وی افزود: برخی مستندسازان چون می خواهند کار خودشان را آسان کنند، از تخیل خودشان بهره می‌برند. چون ابزار داستانی را بلدند، با ده جلسه تصویربرداری یک فیلم مستند می‌سازند. همچنین فیلمسازانی داریم که در عرض یک هفته مستند می سازند. علاوه بر این تنبلی و رخوت را جشنواره‌ها ایجاد می‌کنند. وقتی جشنواره به یک فیلم سطحی جایزه می‌دهد، دارد می‌گوید من این کالا را می‌خواهم و سال بعد این فیلم را باید برایم بیاوری.

اکبریان گالش‌کلایی با بیان این که من برای فیلم خودم علاوه بر صرف زمان خیلی هزینه کردم گفت: هیچ جایی به من کمک مالی نکرد. من دیگر این توان را ندارم که مستندی را الان شروع کنم و هفت سال دیگر به پایان برسانم. اگر مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی فیلم‌های ارزشمند را خریداری کند، مستندساز امنیت مالی دارد و می‌تواند روی کار بعدی تمرکز کند. در غیر این صورت من به عنوان مستندساز بین ساخت فیلم های خودم، برای دیگران تدوین می‌کنم و کار ارزان و سریع انجام می‌دهم. این طوری سطح کیفی پایین می‌آید.

به گزارش ایرنا، پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت به دبیری محمد حمیدی مقدم از ۱۸ آذرماه شروع شده و تا ۲۵ آذرماه ادامه دارد.