به گزارش گروه داده‌کاوی ایرنا، ساعاتی پس از اعلام رسمی هیات داوران جشنواره فیلم فجر، پولاد کیمیایی بازیگر فیلم «خائن کشی» در یک پست اینستاگرامی از حضور در چهلمین جشنواره فیلم فجر انصراف داد. گمانه‌زنی‌های زیادی در ارتباط با این انصراف مطرح شده اما اصلی‌ترین دلیل این اتفاق، اعتراض به ترکیب و حضور یکی از اعضای هیات داوران عنوان شده است. انصراف از مهمترین رویدادفرهنگی هنری کشور به بهانه حضور یک فرد خاص در هیات داوران بهانه‌ای شد که فضای رسانه‌ای و مجازی کشور تا ساعت‌ها به بحث و نظر در ارتباط با این اقدام بازیگر ۴۱ ساله سینمای ایران بپردارند. پولادکیمیایی متولد تیرماه ۱۳۵۹ است و در حدود ۲۵ فیلم به عنوان بازیگر حضور یافته که بیش از نیمی از این آثار متعلق به مسعود کیمیایی پدر وی بوده است. او در سال ۱۳۹۷فیلم معکوس را نیز به طور مستقل تولید و کارگردانی کرده است. به بهانه موجی که این خبر در فضای مجازی و به خصوص توئیترفارسی به وجود آورد، گروه داده‌کاوی ایرنا به واکاوی ابعاد مختلف این موج و تحلیل کیفی و کمی نظرات کاربران پرداخت. این پژوهش از زمان انتشار پست اینستاگرامی پولاد کیمیایی در هشتم بهمن ماه آغاز و تا نهم بهمن ماه و اوج‌گیری این موج تداوم یافت. در این داده‌کاوی روش تحلیل مضمون، متد اصلی تحلیل و دسته‌بندی اطلاعات بوده است. همچنین رویکرد، مضامین پرتکرار، گرایش کاربران و تلفیق این مقوله‌ها بر اساس نمونه‌گیری آماری مشخص، تعییین و نتایج داده‌کاوی در قالب این گزارش آمده است:
رویکرد کاربران توئیترفارسی به خبر انصراف پولاد کیمیایی از جشنواره فیلم فجر چه بود؟
خبر انصراف پولادکیمیایی که در قالب یک پست اینستاگرامی روز هشتم بهمن ماه منتشر شد، بیش از آنکه مورد توجه کاربران اینستاگرامی قرار گیرد، با واکنش فراگیر رسانه‌های مجازی از جمله کانال‌های تلگرامی و توئیترفارسی روبرو شد؛ چراکه صفحه اینستاگرامی پولاد کیمیایی به دلیل فعالیت کم وی در این بستر(جمعا ۶۲ پست منتشرشده) در حدود ۳۴ هزار دنبال‌کننده دارد که این پست با ۵ هزار لایک از جمله پست‌های پربازدید و غیر ویدئویی این پیج به شمار می‌آِید که همان‌گونه که گفته شد تصویر اسکرین شات انصراف پولاد کیمیایی بیشتر در رسانه‌ها و کانال‌های مجازی دیگر دست به دست و پربازدید شد. در فضای توئیترفارسی نیز یک موج با اعلام این خبر ایجاد و کاربران توئیتر به سرعت به اعلام نظر و رای خود در این باره پرداختند.
داده‌کاوی ایرنا نشان داد که حدود ۷۰ درصد محتوای منتشر شده در این موضوع، از رویکرد منفی و مخالفت توئیتری‌ها به این انصراف حکایت دارد و رتبه دوم رویکرد کاربران نیز نه به کاربران موافق و حامی، بلکه به کاربرانی تعلق گرفت که ابراز نظر صریح و قطعی در این باره نکرده‌اند و بیشتر بُعد اطلاعرسانی این خبر را بدون سوگیری خاصی مدنظر قرار دادند.
باوجود اینکه اغلب، رویکرد توئیتری‌ها به موضوعات مختلف چالشی و انتقادی است، اما بیشتر اوقات محبوبیت و شهرت سلبریتی‌ها مانع از انتشار محتوای منفی و انتقادی درباره آنها می‌شود؛ حال‌آنکه خبر انصراف و موضع‌گیری عجیب این هنرپیشه و کارگردان سینمایی، آنچنان از نظر توئیتری‌ها نامطلوب و غیرحرفه‌ای بود که با مخالف تقریبی سه چهارم کاربران شرکت‌کننده در این موج توئیتری مواجه شد.
کدام محورها و مضامین از سوی کاربران توئیتر پرتکرار و پراهمیت شد؟
بررسی توئیت‌ها در بازه زمانی ۸ تا ۹ بهمن‌ماه و همزمان با اعلام انصراف پولادکیمیایی از جشنواره فیلم فجر نشان داد محتوای منتشرشده از سوی کاربران با گرایش‌های مختلف سیاسی و غیرسیاسی در ۶ مقوله کلی قابل استخراج و جمع‌بندی است:
۱. ارتباط دادن خبر انصراف پولاد کیمیایی با داوری شهاب حسینی: این مضمون با حدود ۳۰درصد(یک سوم) تولیدمحتوای منتشرشده از سوی کاربران، پرتکرارترین مقوله‌ای بود که کاربران توئیترفارسی در ارتباط با موضوع انصراف پولادکیمیایی به اعلا بحث و نظر پرداختند. این مضمون با اینکه پرتکرارترین مقوله استخراج‌شده در این پژوهش بوده، اما کاربرانی که این محتوا را منتشرکرده‌اند، به طور عمده اظهار نظر خاصی درباره اقدام کیمیایی در خصوص انصراف نکرده‌اند و بیشتر محتوای این مضمون با رویکردی خنثی منتشر شده که نشان از خبری بودن این اتفاق و عدم موضع‌گیری کاربران در این باره دارد.
۲.محتوای توهین و تمسخر به انصراف پولاد کیمیایی: این مضمون با حدود ۲۵درصد (یک چهارم) کل محتوا، دومین مضمون پرتکرار کاربران توئیترفارسی در واکنش به خبرانصراف کیمیایی پسر از جشنواره چهلم فیلم فجر بوده است. همان گونه که مشخص است لحن و فحوای کلام کاربران توئیتری در این بخش به بیان طنز و تمسخر شبیه بود و کاربران مختلف از کاربران سیاسی داخلی تا برخی کاربران غبرسیاسی این اقدام پولاد کیمیایی را مورد نقد و تقیبح قرار دادند و برخی نیز مدعی بودند پولاد کیمیایی در جایگاهی نیست که بخواهد جشنواره فیلم فجر با چهل سال سابقه برگزاری را تحریم نماید و از این رو شخصیت حرفه‌ای و سینمایی وی را نیز مورد هجمه و انتقادات تند قرار دادند.
۳.مخالفت با کیمیایی به دلیل خودنمایی و آثار ضعیف: در میان توئیت‌های مخالف و منفی به اقدام انصراف پولادکیمیایی، حدود ۲۰درصد(یک پنجم) محتوا به توئیت‌هایی مربوط می‌شود که گرچه اعلام مخالفت صریح و شفاف خود را به انصراف کیمیایی اعلام کرده‌بودند؛ اما نحوه اعلام مخالفت خود را به طرز ملایم‌تر و مستدل‌تری بیان کرده‌اند. این کاربران به دور از کنایات مرسوم و با اشاره به کارنامه حرفه‌ای و سوابق سینمایی پولاد کیمیایی، عملکرد وی را در بوته نقد قرارداده و به دور از فضای احساسی و موج‌های مرسوم به بیان نظرات خود پرداختند. اشاره به حضور پولاد کیمیایی در فیلم‌های نه‌چندان مطرح چون گشت‌ارشاد و نبود تنوع و تکثر در کارنامه سینمایی این بازیگر ۴۱ ساله، اصلی‌ترین محور انتقاد و نکوهش انصراف کیمیایی از نگاه این طیف ار کاربران بوده است.
۴.اشاره به آقازادگی پولاد کیمیایی: یکی از صریح‌ترین انتقادات و حملاتی که به پولاد کیمیایی از ابتدای حضور در سینما تا به حال شده، بحث آقازادگی و ارتباط نَسَبی وی با مسعود کیمیایی، کارگردان سرشناس سینمای ایران است به طوری که بسیاری از کارشناسان سینما معتقدند پولادکیمیایی هنوز نتوانسته از زیرچتر پدر بیرون بیاید و در مقام یک بازیگر و هنرپیشه مستقل عرض اندام نماید. این نوع نگاه با فراوانی ۱۶ درصدی کاربران توئیتر در ارتباط با خبر انصراف کیمیایی‌پسر در جشنواره فیلم فجر تکرار شد؛ به طوری که کاربران منتشرکننده محتوای این مضمون بر این ادعا پافشاری می‌کردند که پولاد کیمیایی هر چه دارد، از پدرش است و مفهوم آقازادگی به معنای رایج و منفی آن درباره وی صدق می‌کند، برخی از کاربران نیز مدعی شدند رانت و توجه بیش از حد مسعود کیمیایی دلیل اصلی شهرت و حضور پولاد در سینمای ایران شده و حضور اندک و کم فروغ پولاد کیمیایی در آثار فیلمسازان دیگر(بجز مسعود کیمیایی) را بهترین شاهد این مدعا دانسته‌اند.
۵.اطلاعرسانی خبر انصراف پولاد کیمیایی و حضور فیلم خائن‌کشی در جشنواره: به نظر می‌رسد مسعود کیمیایی تنها نماینده نسل اول سینمای ایران است که در جشنواره چهلم فجر فیلم حضور دارد و از این رو و با توجه به محبوبیت و سابقه‌ای که این کارگردان در میان سینمادوستان ایرانی دارد، همه اخبار و حواشی مربوط به او نیز به سرعت ترند و پربازدید می‌شود. از این رو خبر انصراف پولاد کیمیایی و پدرش در جشنواره فیلم فجر خیلی زود به یکی از اخبار پربازدید و جریان‌ساز در فضای‌مجازی و از جمله توئیتر فارسی بدل شد و از این رو مضمون اطلاعرسانی خبرانصراف این بازیگر نیز با وجود رویکرد نسبتا خنثای کاربران، جزو ۵ مضمون پرتکرار کاربران توئیتر فارسی در زمان بالاگرفتن این موج بود.
کدام گرایش‌های سیاسی در تولیدمحتوای توئیتری فعال‌تر و پررنگ‌تر بودند؟
انصراف یک چهره سینمایی از جشنواره‌فیلم‌فجر رویدادی است که انتظار می‌رود در وهله اول، با واکنش اهالی سینما و کاربران غیرسیاسی توئیتری همراه شود. در این موج نیز شاهد حضور پررنگ کاربران غیرسیاسی و روزمره‌نویس‌های توئیتر فارسی بودیم که بیشترین حجم تولیدمحتوا به آنها اختصاص داشت. بعد از کاربران روزمره‌نویس، اصلاح‌طلبان و میانه‌روها و پس از این طیف، براندازها بیشترین حجم تولیدمحتوا در این موضوع را منتشر کردند و کاربران انقلابی و اصولگرا کمترین سهم را در انتشار توئیت‌های موافقت، مخالفت یا رویکرد خنثی در این موضوع از خود به جای گذاشته‌اند.
حضور کم‌رنگ کاربران سیاسی(از اصولگرایان تا براندازها) در موضوع انصراف پولاد کیمیایی از جشنواره چهلم فیلم فجر نشان از این دارد که نوع برخورد کاربران توئیتر، واکنشی غیرسیاسی و از سر علاقه‌مندی و کنجکاوی و به دور از موج‌های سازمان‌دهی‌شده و مرسوم در تویئیتر فارسی بوده است. علاوه بر آن، به نظر می‌رسد فضاسازی رسانه‌ای که برخی رسانه‌های ضدنظام از این اتفاق در سایت‌های خبری و برخی کانال‌های تلگرامی داشته‌اند، تاثیرچندانی در رای و نظر کاربران توئیتر نداشته و همچنان این موضع در توئیتر فارسی موضوعی سینمایی و غیرسیاسی انگاشته شده است.
رویکرد توئیتری‌ها به مضامین پرتکرار این پژوهش چگونه بوده است؟
در بخش‌های قبل رویکرد کلی کاربران و مقوله‌های پرتکرار استخراج‌شده در توئیت‌ها مورد تحلیل و بررسی قرارگرفت و در این بخش تلفیقی از دو گراف رویکردها و تگ‌های پرتکرار ارائه شده است. نگاه کلی به رویکرد کاربران توئیتر به مقولات استخراج شده، باردیگر به رویکرد منفی و اعلام نارضایتی و مخالفت توئیتری‌ها از موضوع انصراف پولادکیمیایی از جشنواره فیلم فجر حکایت دارد به طوری که در مضامینی چون «محتوای توهین و تمسخر به انصراف پولاد کیمیایی» و «مخالفت با کیمیایی به دلیل خودنمایی و آثار ضعیف» تمامی محتوای منتشرشده منفی و انتقادی بوده است. درباره موضوع آقازادگی نیز برتری اصلی با مخالفان است و حجم کمی از محتواها به رویکردهای منفی اختصاص یافته است. مقوله پرتکرار «ارتباط دادن خبر انصراف پولاد کیمیایی با داوری شهاب حسینی» که در رتبه نخست مقولات پرتکرار قرارگرفته بود در اینجا با رویکردخنثای کاربران همراه بوده که نشان از خبری‌بودن توئیت‌ها بدون هیچ‌گونه سوگیری خاصی دارد. «اطلاعرسانی خبر انصراف پولاد کیمیایی و حضور فیلم خائن‌کشی در جشنواره» تنها مقوله‌ای است که با رویکردهای متفاوت موافق، مخالف و خنثی از سوی کاربران توئیتر مواجه بوده به طوری که حتی حجم توئیت‌های موافق بیش از توئیت‌های مخالف و خنثی بدست آمده است، این مضمون نیز که به طورکلی بیشتر جنبه خبری و اطلاعرسانی دارد دو جنبه مثبت و منفی دارد؛ در وهله نخست خبر انصراف پولاد کیمیایی با مخالفت و ابراز نظرات منفی کاربران روبرو شده، در حالی که باقی ماندن فیلم خائن‌کشی در کورس رقابت سیمرغ‌بلورین جشنواره فیلم فجر با اقبال توئیتری‌ها و ابرازنظر مثبت مواجه شده است.
کدام توئیت‌ها در توئیتر فارسی پرطرفدار و پرلایک شدند؟
در ادامه پرلایک‌ترین توئیت‌های مرتبط با هر مقوله به عنوان مصداق موارد ارائه شده، آمده است:
۱.مخالفت باپولاد کیمیایی به دلیل خودنمایی و آثارضعیف:
یک کاربر روزمره‌نویس با کنایه به حضور پولاد کیمیایی در آثار سینمای بدنه و طنزهای پرفروشی چون گشت ارشاد ۳ نوشت: پولاد کیمیایی رو کنار بهنام بانی ندیده بودیم که اونم دیدیم و دیگه هیچی متعجبم نمیکنه تو سینمای ایران.
۲.اطلاعرسانی خبر انصراف پولاد کیمیایی و حضور فیلم‌خائن‌کشی در جشنواره:
حساب توئیتری یکی از خبرگزاری‌های منتسب به اعتدالیون نیز خبر انصراف کیمیایی را اینطور بازتاب داد: مسعودکیمیایی که امسال فیلم «خائن‌کشی» را در جشنواره فجر دارد، خودش را از دایره داوری این رویداد سینمایی کنار کشید. پسر او (پولاد کیمیایی) هم با اشاره تلویحی به شهاب حسینی، ازحضور در چهلمین جشنواره فیلم فجر، انصراف داد.
۳.اشاره به آقازادگی پولاد کیمیایی:
یک کاربر روزمره‌نویس با اشاره به نخ‌نماشدن اقدام پولاد کیمیایی و تحلیل رفتار وی توئیت زد: پولاد کیمیایی به دلیل داور بودن شهاب حسینی از حضور تو جشنواره فجر انصراف داده نکاتی که باید بهش گفت: ۱)بدون اسم پدرت هیچ جایی در هنر نداری ۲)این روش ها که با پدرت برای دیده شدن تو فجر استفاده میکنین خیلی نخ‌نما شده ۳)جشنواره فجر به قوت خودش باقیه، باشما یا بی شما.
۴.ارتباط دادن خبر انصراف پولاد کیمیایی با داوری شهاب‌حسینی:
کاربری با گرایش اصولگرایی و انتشار کارنامه بازیگری شهاب حسینی و در انتقاد از پولاد کیمیایی می‌نویسد: پولاد کیمیایی پسر مسعود کیمیایی با جمله «قضاوت های بزرگ کار آدم های کوچک نیست» به داوری شهاب حسینی اعتراض کرده و از جشنواره فیلم فجر انصراف داده.
۵.محتوای توهین و تمسخر به انصراف پولاد کیمیایی:
یک خبرنگار سینمایی در توئیتی کنایه‌آمیز به کارنامه بازیگری و عدم توفیق پولاد کیمیایی در دریافت سیمرغ در ادوار جشنواره فیلم فجر نوشت: با انصراف پولاد کیمیایی از جشنواره فیلم فجر، بازیگران مرد فیلم‌های این دوره نفس راحتی کشیدند، چون پولاد با بازی‌های درخشان، هر دوره مدعی جدی سیمرغ است :))
جمع بندی
۱. اقدام پولاد کیمیایی و انصراف از جشنواره که در فضای مجازی دلیل آن حضور شهاب حسینی در هیات‌داوران عنوان شده بود، اگرچه نام پولاد کیمیایی را در اخبار رسانه‌های داخلی و خارجی مطرح کرد، اما نه تنها دستاورد و اعتبار خاصی برای این بازیگر به وجود نیاورد بلکه باعث شکل‌گیری دوقطبی شهاب‌حسینی و پولادکیمیایی در توئیترفارسی شد که ناگفته پیداست برنده این دوئل مجازی به طور قطع کیمیایی پسر نخواهد بود!
۲. تجربه تحریم و انصراف در سال‌های اخیر که دو سال پیش با اشاره به سقوط هواپیمای اوکراینی و حوادث آبان انجام شد، به نظر نمی‌رسد راهکار خوبی برای عرض‌اندام و بیان پیام‌های سیاسی و اعتراضی باشد؛ چرا که روند برگزاری جشنواره فیلم فجر نشان داده که این جشنواره از زمان برگزاری (بجز یکسال) همواره و در هرشرایطی برگزار شده و تحریم و انصراف از جشنواره راهکار مناسب و مطلوبی برای معترضین به رخدادهای سیاسی و اجتماعی جامعه به شمار نمی‌آِید.
۳. جشنواره فیلم‌فجر جشنواره غیرسیاسی و سینمایی است و سیاسی‌کردن این رویداد که هر ساله همزمان با ایام دهه مبارک فجر اتفاق می‌افتد همواره یکی از شگردهای رسانه‌ها و اتاق‌فکر مخالفان نظام است، از این‌رو به نظر می‌رسد یاوجود اخنلاف‌نظرها شخصی و بعضا عمیق، رفتارهای انتحاری و احساسی که بعضا از سوی برخی از هنرمندان در سال‌های اخیر اتفاق افتاده عایدی جز آتش در هیزم رسانه‌های مخالف نظام نخواهد داشت از این رو لزوم رفتارهای غیرحساسی و بخردانه در این ایام بیش از هر زمان دیگری از هنرمندان و سینمادوستان انتظار می‌رود.
نظر شما