جنگ اوکراین؛ اعراب خلیج فارس سرگردان در دوراهی روسیه و آمریکا

به گزارش روز شنبه ایرنا از خبرگزاری فرانس پرس، بخش بزرگی از جهان مشغول محکومیت فوری تهاجم روسیه به همسایه کوچکتر خود  هستند. در این میان، کشورهای ثروتمند شورای همکاری خلیج فارس (GCC) از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی تا حد زیادی سکوت اختیار کرده اند.

کارشناسان خاورمیانه می گویند که با توجه به شرایط کنونی و مسائل مربوط به انرژی، پول و امنیت، سکوت آنها قابل درک است.

آن گادل، کارشناس حوزه خلیج فارس و از کارشناسان اندیشکده فرانسوی «اینیستوت مونتین» (Institut Montaigne) می گوید: «تنها روابط اقتصادی این کشورها با مسکو نیست که در حال رشد است؛ بلکه روابط امنیتی نیز در حال توسعه است.»

طبق گزارش فرانس پرس، روز جمعه، امارات متحده عربی به همراه چین و هند در رای گیری شورای امنیت آمریکا که خواستار خروج نیروهای روسیه از اوکراین شد، رای ممتنع دادند. همانطور که انتظار می رفت روسیه قطعنامه مشترک آمریکا و آلبانی را وتو کرد، در حالی که ۱۱ عضو از ۱۵ عضو شورا به آن رای مثبت دادند.

پس از رای گیری، آژانس دولتی امارات «دبلیو ای ام» (WAM) اعلام کرد وزرای امورخارجه امارات و آمریکا برای بررسی "تحولات جهانی" گفت و گوی تلفنی کرده اند. در این خبر هیچ اشاره ای به اوکراین نشد.

در همین حال، وزارت خارجه روسیه اعلام کرد که وزرای خارجه امارات و روسیه روز دوشنبه برای رایزنی درباره "توسعه بیشتر روابط چندجانبه روسیه و امارات" در مسکو دیدار خواهند کرد.

ساعاتی نیز قبل از اینکه روسیه حملات گسترده زمینی، دریایی و هوایی خود را علیه اوکراین در روز پنجشنبه آغاز کند، امارات بر عمق دوستی با مسکو تاکید کرده بود.

عربستان سعودی، پایگاه سیاسی مهم اعراب مانند امارات، بحرین و عمان به این حمله واکنشی نشان نداد. کویت و قطر هم تنها به محکوم کردن خشونت بسنده کردند و از انتقاد مستقیم از مسکو خودداری کردند.

همپیمانان ایدئولوژیک

گزارش فرانس پرس می افزاید، برای بیش از هفت دهه، آمریکا نقشی کلیدی در خاورمیانه ایفا کرده و به ویژه به عنوان مدافع پادشاهی های نفت خیز خلیج فارس در برابر تهدیدات احتمالی نقش حامی را ایفا می کند.

اما در سال‌های اخیر، واشنگتن شروع به محدود کردن تعاملات نظامی خود در منطقه کرد، حتی در شرایطی که نزدیک‌ترین متحدانش عربستان سعودی و امارات مورد حمله شدید دولت حوثی یمن قرار داشتند.  تاسیسات غول نفتی عربستان سعودی، آرامکو، در سال ۱۳۹۷ توسط حوثی ها مورد حمله همه جانبه ای قرار گرفت.

گادل می گوید، کشورهای خلیج فارس "می دانند که برای جبران عقب نشینی آمریکا از منطقه باید اتحادهای خود را متنوع کنند. " سیاست در اولویت است.

عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دو متحد آمریکا که میزبان عمده نیروهای آمریکایی هستند، طی دو سال اخیر شاهد تغییرات منفی روابط خود با واشنگتن بر سر معاملات تسلیحاتی و مسائل حقوقی بوده اند.

قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار سعودی، در سال ۱۳۹۶ در داخل کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، روابط غربی ها را با ریاض تیره کرد و از سوی دیگر امارات تهدید کرده است که قرارداد بزرگ جنگنده های «اف-۳۵» ساخت آمریکا را لغو خواهد کرد.

آندریاس کریگ، کارشناس خاورمیانه و استادیار در کینگز کالج لندن، می گوید: «روسیه برای اعراب همواره به عنوان یک متحد ایدئولوژیک مد نظر بوده و شاهد آن روابط گسترده بین مسکو و ابوظبی در خصوص مسائل منطقه است».

نقطه سخت دیپلماتیک

با وجود افزایش حضور روسیه در منطقه که مستقیماً در بحران های سوریه و لیبی درگیر است، کریگ می‌گوید که اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس انتظار می رود "همچنان تخم‌ مرغ های امنیتی خود را در سبد ایالات متحده بگذارند". اما "آنها شروع به تنوع بخشیدن به روابط با رقبا و مخالفان آمریکا در حوزه های دیگر کرده اند".

ارقام رسمی نشان می دهد که تجارت بین روسیه و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از حدود ۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ به بیش از ۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ افزایش یافته که حجم عمده آن با امارات و عربستان سعودی بوده است. امارات متحده عربی، به ویژه دبی، مدتهاست که به عنوان قطبی برای سرمایه گذاری روسیه و یک مقصد توریستی محبوب روس ها عمل می کند.

اکثر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به عنوان بازیگران اصلی در بازار انرژی، ارتباط و همکاری با روسیه را به عنوان تولیدکننده همکار الزامی می دانند. از سوی دیگر، ریاض و مسکو رهبری ائتلاف اوپک پلاس را بر عهده دارند و در سال‌های اخیر به شدت تولید را برای افزایش قیمت‌ها کنترل می‌کنند.

الن والد، کارشناس ارشد اندیشکده شورای آتلانتیک می گوید: «اعضای عرب اوپک از نظر دیپلماتیک در شرایط سختی قرار دارند، زیرا حفظ توافق اوپک پلاس، که تولید را کنترل می‌کند، به وضوح در رأس ملاحظات آن‌ها قرار دارد».

کشورهای حوزه خلیج فارس از آسیب رسیدن به این روابط می ترسند و به دنبال حفظ مشارکت روسیه در اوپک پلاس هستند. اگر روسیه از این گروه خارج شود، کل توافق احتمالاً از بین می رود.

خصوصا که علیرغم درخواست برخی از واردکنندگان بزرگ نفت از تولیدکنندگان نفت خام برای افزایش عرضه و کمک به تثبیت افزایش قیمت ها، عربستان، بزرگترین صادرکننده نفت جهان، هیچ علاقه ای نشان نداده است.

والد تاکید می کند: «سکوت در برابر اقدام روسیه در اوکراین احتمالاً بهترین رویکرد برای اعراب در حال حاضر است.   اما در صورت تداوم فشار کشورهای غربی ممکن است این موضع پراگماتیک و عمل گرایانه تعدیل شود.»