محمد حاتمی در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا درباره خصوصیات رفتاری کودکان زیر سه سال (متولدین دوران کرونا) اظهار داشت: شکل‌گیری رفتار اجتماعی کودکان متاثر از عوامل متعددی اعم از آداب و رسوم، سنت‌ها، ارتباطات اجتماعی و همچنین نقش هر یک از این عناصر در جامعه است.
وی تصریح کرد: در حقیقت این عوامل به عنوان الگو و مولفه‌های تاثیرگذار شکل‌گیری شخصیت، رفتار اجتماعی کودکان را شکل می‌دهند.
حاتمی ادامه داد: براساس دیدگاه روانشناسی هم طرح‌واره‌های رفتار سالم یا طرح‌واره‌های رفتاری عمدتا در دوران کودکی و نوجوانی شکل گرفته و متولدین دوران کرونا جهان پیش از کووید۱۹ (پیش از اسفند۹۸) را تجربه نکرده و بر این اساس ادراکی متفاوت از جهان خواهند داشت.
وی توضیح داد: جهان پیش از کرونا مملوء از صمیمیت، دوستی، روابط اجتماعی نزدیک و چهره به چهره، آداب و رسوم ایرانی، فرهنگی، دینی و مذهبی بود، همه‌گیری کرونا اما همه این مولفه‌ها را تحت تاثیر قرار داد.
حاتمی افزود: از منظر روانشناختی، تغییر سنت‌ها در یک کشور دشوار است. تغییر و تحول در سنن یک جامعه در حقیقت نیازمند تحول در تمامی رفتارهای اجتماعی، اقتصاد و فرهنگ بوده و این امر به سهولت اتفاق نمی‌افتد. همه‌گیری کرونا اما فرهنگ و سنن جوامع را هم با تغییر در خرده فرهنگ‌ها و رفتارهای اجتماعی به سرعت دگرگون کرد.
رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور اضافه کرد: متولدین این دوران از طرح‌واره‌های موردنیاز (که باید زیربنای رفتار سالم در آینده باشد) محروم مانده و این مساله باعث تاثیرات مخربی در آینده رفتاری این کودکان شده و ارتباطات فردی و اجتماعی این گروه را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
وی عنوان کرد: رفتار همه گروه‌های جمعیتی متاثر از این واقعه خواهد بود، اما رفتار متولدین قبل از کرونا در دوران کودکی و نوجوانی شکل گرفته و بنابراین در این ایام صرفا تاثیر می‌پذیرد؛ اما متولدین دوران کرونا که تنها عصر پاندمی را تجربه می‌کنند، در سال‌های آتی مشاهدات و تجارب امروز را انتقال داده و این امر از منظر روانشناسی می‌تواند خطرناک باشد.
حاتمی با اشاره به دوران پساکرونا گفت: جهان پساکرونا با عصر قبل از بحران و همچنین دوران کرونا متفاوت است. در جهان پساکرونا متولدین قبل از این واقعه هم (که جهان پیش از کووید۱۹ را تجربه کرده‌اند) سردرگم بوده و برای بشر در سراسر دنیا مقصد مشخص نیست.
احتمال تشدید اختلالات روانی در دوران پساکرونا
حاتمی ادامه داد: برای نمونه، «دلهره» به عنوان یکی از ویژگی‌های دوران کرونا می‌تواند در دوران پساکرونا هم ادامه داشته باشد و مدیریت این احساس برای جمعیتی که قبل از کرونا زیسته و وضعیت اجتماعی پیش از بحران را تجربه کرده‌اند، به مراتب آسان‌تر از متولدین دوران پاندمی است.
وی افزود: دلهره این کودکان (متولدین دوران همه‌گیری) به آینده منتقل شده و در سال‌های آتی کشور با جمعیتی روبه‌رو می‌شود که دلهره و نگرانی، اضطراب و استرس را به همراه خواهد داشت. این خصائص می‌تواند منبع اختلالات روانی شده و در نتیجه کره زمین با اجتماعاتی روبه‌رو شود که ویژگی‌های انسان سالم را نداشته باشد.
به گفته این مسئول، با ورود به دوران پساکرونا این کودکان دچار برخی تعارضات اجتماعی و ابهامات شده و مسائل را با دیده تردید می‌نگرند.
راهکار چیست؟
حاتمی با تاکید بر اهمیت نقش والدین در این زمینه افزود: به پدر و مادرها توصیه می‌شود که «زمان» را از دست ندهند، جهان قبل از کرونا را برای کودکان توصیف کنند. این تعاریف می‌تواند آسیب‌های روانی - اجتماعی را در این زمنیه کاهش دهد. نقش خواهر و برادر نیز در این زمینه قطعا تاثیرگذار است.
حاتمی افزود: فعالیت‌های جمعی هم باید بیش از گذشته مورد تاکید خانواده‌ها قرار گرفته و دید و بازدیدهای اجتماعی و خانوادگی به عنوان یکی از سنن ایران زمین، (حتی به صورت صوری) در صورت بهبود وضعیت بیماری، انجام شود.
وی تاکید کرد: این آداب و سنن همچون دید و بازدیدهای نوروز از منظر روانی با تاثیرات مثبتی همراه است. برخی از فعالیت‌های مذهبی نظیر زیارت بقاع متبرکه هم به عنوان یک منبع معنوی قوی، روح و روان را سیراب و تاثیراتی ارزنده در رفتار و عملکرد آدمی خواهد گذاشت.
حاتمی یادآور شد: پیشنهادات در این زمینه نباید دستورالعمل‌های بهداشتی را نقض کرده و در تضاد با توصیه‌های پزشکی باشد، اما از منظر روانشناسی در سراسر جهان امروز فضاها می‌تواند برای رعایت شیوه‌نامه‌های مقابله با کرونا تنظیم شده و زیارت اماکن مذهبی، استفاده از امکانات تفریحی، ورزشی، دید و بازدیدهای خانوادگی و اجتماعی (براساس این اصول) آموزش داده شود.
ضرورت راه‌اندازی رادیو مشاوره در صدا و سیما
حاتمی همچنین با اشاره به ضرورت راه‌اندازی رادیو مشاوره در صدا و سیما تصریح کرد: امروز باید آموزش این مباحث در اولویت رسانه ملی باشد. در حال حاضر یک نامه به منظور راه‌اندازی رادیو مشاوره زیر نظر سازمان نظام روانشناسی و مشاوره در صدا و سیما تنظیم و سازمان خواستار آموزش در زمینه هویت رفتارها، مدیریت زندگی و مهارت‌های زندگی است. این موضوعات همچنین در شبکه‌های مختلف اجتماعی، خبرگزاری‌ها و... نیز می‌تواند آموزش داده شود.
وی تاکید کرد: آموزش در شرایط کنونی باید در صدر کار رسانه‌های جمعی قرار بگیرد و در این راستا از ظرفیت سرمایه‌های اجتماعی از جمله روانشناسان و مشاوران هم استفاده شود.
وی با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری درباره پیشرفت در عرصه تولیدات علمی گفت: اکنون در رشته روانشناسی ۳ هزار دانشجو در سراسر کشور تحصیل کرده و از این منظر، ایران پیشرفت قابل‌توجهی داشته است. بنابراین باید از این سرمایه‌ها استفاده شود.
حاتمی همچنین با اشاره به برگزاری یک کنگره در اردیبهشت ماه گفت: یک کنگره در این زمینه با همکاری قرارگاه عملیاتی ستاد ملی مبارزه با کرونا در اردیبهشت ماه برگزار می‌شود که تاکنون نزدیک به ۵۰۰ مقاله دریافت کرده است. بنابراین از مسئولین مربوطه درخواست می‌شود که در شرایط کنونی، خدمات روانشناسی و مشاوره با محوریت سازمان این در اولویت قرار گیرد.
نظر شما