رشید کاکاوند: برای گرامیداشت نظامی گنجوی باید اشعارش را بخوانیم

به گزارش ایرنا، عبدالرشید کاکاوند شنبه شب در همایش شعر و ادب که به مناسبت زادروز حکیم نظامی توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد، اظهار کرد: نظامی گنجوی را یکی از بزرگترین سخنوران تاریخ‌ کشورمان می‌شناسم که در هر کدام از آثارش لحظات درخشانی وجود دارد ، اما تعجب‌آور است که چرا نظامی در کشورمان چندان شناخته نشده و آثارش موردتوجه قرار نمی‌گیرد.

وی افزود:  نظامی پنج منظومه مشهور دارد که به جز مخزن‌الاسرار، چهار اثر دیگر شامل قصه است. صرف‌نظر از فردوسی بزرگ که جایگاهی متفاوت در ادبیات و فرهنگ ما دارد و مرد بزرگ فرهنگ تاریخی ما به خساب می‌آید، نظامی بهترین داستان‌سرای ادبیات ایران است و در قله ادبیات غنایی و بزمی ما قرار دارد. او قصه‌گوی بزرگ ادبیات ایرانِ فرهنگی است.

این پژوهشگر ادبیات و استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: امتیاز  نظامی گنجوی این است که در هر جای قصه‌اش شاعر است. او تنها شاعری است که حتی لحظه‌های ساده‌ روایتش هم قابلیت شعری دارد. در  ادبیات‌ ما حس و حالی وجود دارد که متری برای اندازه‌گیری‌اش نمی‌توان در نظر گرفت. حافظ نامش را "آن" نهاده بود. یعنی متن آن‌قدر خیال‌انگیز باشد که از آن لذت سرشار ببرید، اما نمی‌توانید آن لذت را بیان کنید. ابیات زیادی از نظامی وجود دارد که بسیار زیباست، اما لذت و حس سرشار آن را با ترجمه شعر به مخاطبی که آن حس و حال را درک نکرده باشد نمی‌توان شرح داد. وقتی درباره عشق مجنون به لیلی صحبت می‌کند لذت می‌برید، اما به عنوان معلم و منتقد نمی‌توان آن را درست معنی کرد. در ادبیات کلاسیک ما تا قرن دهم نظامی تنها شاعری است که این ویژگی را دارد.

کاکاوند اظهار کرد: نظامی حتی در تحمیدیه‌ها که جای قدرت‌نمایی شاعران است نیز شاعرانگی‌اش برجسته است.  در این موارد معمولا دانستگی در کلام شاعران ما دیده می‌شود، اما در شعر نظامی دانستگی جای خود را به شاعرانگی می‌دهد.

این کارشناس ادبیات افزود: نظامی گویش ویژه‌ای در شعر دارد. آهنگِ لهجه او آشکار و مختص خودش است و باید با آن انس پیدا کرد. این صنعتگری ادبیاتی نیست، خاصیت زبانی‌ است.

وی با اشاره خاص بودن زبان برخی شاعران مانند نظامی، خاطرنشان کرد: نیما نیز این ویژگی را داشت. مبنای تمام نظریه‌های نیما این است که به شکل طبیعی آن چه در زندگی‌اش جریان دارد، در شعر او هم اتفاق بیفتد. این که اسم این همه رود، دره، کوه، حشره و اصطلاحات بومی در شعر نیما وجود دارد نخستین ویژگی شعر اوست. حتی گاهی اصرار دارد بگوید چهره‌ای بومی است و زبانش از جهانی برآمده که در آن زندگی می‌کند و شعرهایش دریافت او از جهان هستی است. همان نکته‌ای که در  شعر نظامی هم وجود دارد.

کاکاوند تصریح کرد: یکی از دلایل که نظامی را نشناختیم این است که از او کم خواندیم. حرف زدن از ادبیات ما را به جایی نمی‌رساند. بهترین راه برای شناساندن نظامی گنجوی این است که آثار او را بخوانیم. تاریخ ما پر از نمونه‌های ادبیاتی است ، اما متاسفانه در برهه‌ای قرار داریم که کمترین توجه به ادبیات کشورمان می‌شود. همه می‌گویند مدیون ادبیاتیم و مهم‌ترین نکته در فرهنگ، ادبیات است ، اما عملا نه تنها ادبیات را حفظ نکردیم،زبان را هم داریم از دست می‌دهیم. مصداقش هم امروز در فضای مجازی و بستر اینترنت مشهود است.

شاعر و پژوهشگر تاریخ ادبیات با اشاره به حذف پسوند گنجوی از نام نظامی و به کار بردن عنوان حکیم نظامی در ویژه‌برنامه‌های بزرگداشت او در سراسر کشور تصریح کرد: با این کارها نمی‌توانیم شخصیت‌ها و مشاهیر را به نام خودمان حفظ کنیم.  نظامی، گنجوی است. اما به فرهنگ ایران تعلق دارد. او گفته که گنجه تبعیدگاه من است و شهروند گنجه هستم. دل خوشی از گنجه نداشت. اصالتا اهل گنجه نبود و مادرش کُرد است، اما به هر حال اهل گنجه است. مساله این است که نباید منتظر بمانیم تا کشوری دیگر ادعا کند که مشاهیر ایران به فرهنگ آن‌ها تعلق دارد و بعد اقدام به برگزاری همایش کنیم.

وی خاطرنشان کرد: ما باید طوری نظامی را مال خود کنیم که نه جغرافیا آن را از ما بگیرد و نه تاریخ بتواند نامش را از جامعه ما جدا کند. نظامی گنجوی وقتی متعلق به ما خواهد بود که آثارش را بخوانیم و اشعارش را بشناسیم وگرنه ارائه کردن سند برای اثبات این‌که نسبش اهل ایران امروزی است فایده‌ای ندارد.

کاکاوند با بیان این که شعر فارسی نماینده تاریخی است که به ایرانِ فرهنگی تعلق دارد، اظهار کرد: اگر مرزهای سیاسی را در نظر نگیریم هنوز رودکی متعلق به ایران است. یادمان رفته ایرانِ فرهنگی، جغرافیای امروز نیست. وگرنه با مرزهای سیاسی امروز، خاقانی را نخواهیم داشت. شعر فارسی نماینده تاریخی است که به ایرانِ فرهنگی تعلق دارد.

این شاعر و پژوهشگر ادبیات تصریح کرد: قسمت بد ماجرا این است که نظامی مشهور است و خوانده نمی‌شود. اگر شاعری گمنام بود، این ناشناختگی توجیه داشت. اما نام نظامی در جامعه بین شاعران شاخص تاریخ ایران مطرح است. برای رفع این کاستی فقط باید خوانش آثار نظامی گنجوی را جدی بگیریم.

در این مراسم پیش از سخنرانی دکتر کاکاوند، ۱۸ تن از شاعران مازندرانی شعرخوانی کردند و کیومرث فاضلی و محمد نادریان دو شاعر پیشکسوت مازندرانی تجلیل شدند.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به مناسبت زادروز حکیم نظامی، چهره نامدار زبان و ادبیات فارسی برنامه‌ای را تدوین کرد که در سراسر کشور به شیوه‌های گوناگون و با هدف پاسداشت مشاهیر فرهنگ و ادب و عرفان ایران انجام می‌شود.

این ویژه‌برنامه‌های فرهنگی و هنری طی سه روز در ساری و به مدت یک هفته در سراسر مازندران برگزار می‌شود.