دعا، اسلحه مومن، ستون دین، نور آسمان ها و زمین و کلید موفقیت و رستگاری است. برای انسان نزد خداوند مقام و منزلتی است که جز با درخواستِ آن از خداوند قابل دستیابی نیست به همین جهت خداوند فرمود: «وَ سْئَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِه» و از فضل (و رحمت و برکت) خدا، برای رفع تنگناها طلب کنید! و فقیر کسی است که از فضل خداوند چیزی نخواهد. دعا برطرف کننده بلاست و بالاترین بلا، غیبت امام زمان (عج) است.
دعا با فضیلت ترین و محبوب ترین عمل نزد خداست و در فضیلت انتظار نیز همین تعبیر وارد شده است حال اگر کسی در دعایش، انتظار راستین و رفع بلای غیبت را بخواهد زبان از وصفِ فضیلت این کار، عاجز خواهد ماند و از سویی دیگر دسته جمعی دعا کردن به اجابت نزدیکتر است به ویژه اگر انسان، دیگران را در خواسته اش سهیم کند نور علی نور خواهد شد.
دعا، سبب نورانیت دل، خضوع قلب، وسیلۀ رهایی از قساوت و عامل نجات از فتنه های آخرالزمان می شود. شایان ذکر است که به بیان نورانی امیرالمؤمنین، کسی که دعا کند ولی عمل، پشتوانة آن نباشد مثل تیراندازی است که تیر دارد؛ ولی کمانِ او زه ندارد.
انسان در مسیر رُشد و کمال و حرکت فردی و جمعیِ خود، بویژه در دستیابی به «تمدن بزرگ اسلام»، با رهزن هایی روبرو می شود که ممکن است او را در رسیدن به اهدافش با مشکل جدی روبرو کند. بویژه این که شیطان قسم یاد کرده است که مانع موفقیت انسان شود؛ «من قطعاً بر سر راه مستقیم تو، در برابر آنها کمین می کنم! سپس از پیش رو و از پشت سر، و از طرف راست و از طرف چپ آنها، به سراغشان میروم؛ و بیشتر آنها را شکرگزار نخواهی یافت!»
از مهمترین این موانع، غفلت، کفران نعمت و ناشکری و در یک کلمه دنیا زدگی است؛ اگر برای این درد، چاره ای اندیشیده نشود، چنان انسان را از هویت ساقط می کند که از حیوان بدتر می شود و برای رسیدن به دنیا دینش را به ثمن بخس معامله می کند و فاجعۀ عظیمی مثل عاشورا رقم می خورد.
آن چه که انسان را از چنین سقوط دردآوری رهایی می بخشد و از فتنه های آخر الزمان نجات می دهد، روی آوردن به معنویت و اتصال و ارتباط با خالق هستی است. به همین جهت امام سجاد(ع) پس از حادثۀ تلخ عاشورا، جامعه را به این سمت توجه می دهد و صحیفه سجادیه از شفابخش ترین نسخه های دردهای بشریت امروز است و همچنین انس با سایر ادعیه و زیارات رسیده از معصومان، نور و نیروی لازم را برای رسیدنمان به اهداف بلند خلقت فراهم خواهد کرد.
اکنون با توجه به روایات فوق، ارزش و فضیلتِ دعای دسته جمعی با محوریت ادعیه و زیارات مهدوی مشخص می شود. از مهمترین آثار چنین عملی، حُسن عاقبت و ثبات قدم بر صراط مستقیم است و آثار و برکات این دعا، دنیا و عقبای دعا کننده را در بر می گیرد، امام حسن عسکری (ع) فرمود «...به خدا قسم او غیبتی طولانی خواهد داشت که هیچ کس در آن نجات نمی یابد، مگر کسی که خدای تعالی او را در اعتقاد به امامت ثابت بدارد و در دعا به تعجیل فرج موفّق سازد.»
در کتاب ارزشمندِ مکیال‌المکارم، ۹۰ فایده درباره دعا برای حضرت ولیّ عصر بیان شده است. اینک اشاره ای گذرا به برخی از ادعیه و زیارات مهدوی می کنیم:
دعای «وَ عَجِّل فَرَجَهُم»
امام صادق می‌فرماید «کسی‌که پس از نماز ظهر و نماز صبح در روز جمعه و غیر آن (روزهای دیگر) بگوید: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُمْ، نمی‌میرد تا اینکه حضرت مهدی را درک کند(ببیند)».
مداومت و تأکید بر این دعا عمل به سفارش نورانی حضرت ولیّ عصر نیز می‌باشد که فرمود «و برای تعجیل فرج زیاد دعا کنید؛ چرا که فرج شما در گرو زیاد دعا کردن است».
در روایت‌های بسیاری از جمله در دعای عهد و در دعای روز اول ماه مبارک رمضان، تعبیر «وَ عَجِّلْ فَرَجَه» نیز آمده است. در حقیقت هر دو تعبیر به یک معنی باز می‌گردد. «عَجِّلْ فَرَجَهُم» یعنی «خدایا فرج محمّد و آل محمّد را شتاب بخش» که طبعاً فرج آنان با ظهور حضرت مهدی تحقّق خواهد یافت؛ زیرا آرزو و هدف همه آن انوار طیبه، نابودی ظلم و تحقق عدالت همه‌جانبه در گستره جهانی بوده است و تعبیر «وَ عَجِّلْ فَرَجَه» یعنی «خدایا در فرج حضرت مهدی شتاب بخش».
دعا برای تعجیل فرج به معنای خواستنِ ظهور است، پس هر چه بیشتر بر این خواستن تأکید کنیم و با عمل، صبر، استقامت و پایبندی به حق، لیاقت و شایستگی خود را ثابت کنیم، به ظهور نزدیکتر می‌شویم.
دعای سلامتی امام زمان
«اللَّهُمَّ کُنْ لِوَلِیِّکَ فُلَانِ بْنِ فُلَانٍ(الحُجَّةِ بنِ الحَسن صَلواتُک علیه و علی آبائه) فِی هَذِهِ السَّاعَةِ وَ فِی کُلِّ سَاعَةٍ وَلِیّاً وَ حَافِظاً وَ قَائِداً وَ نَاصِراً وَ دَلِیلًا وَ عَیْناً حَتَّی تُسْکِنَهُ أَرْضَکَ طَوْعاً وَ تُمَکِّنَهُ(تُمَتِّعَهُ) فِیهَا طَوِیلا؛ خدایا! در این لحظه و در تمام لحظات، سرپرست و نگاهدار و راهبر و یاری‌گر و راهنما و دیدبان ولیّات حضرت حجّة بن الحسن باش که درودهای تو بر او و بر پدرانش باد. تا او را به صورتی که خوشایند اوست [و همه از او فرمانبری مینمایند] ساکن(حاکم بر) زمین گردانیده و مدّت زمان طولانی در آن بهرهمند سازی».
مرحوم کلینی در کتاب شریف کافی و مرحوم شیخ طوسی در کتاب تهذیب این دعا را در کتاب الصوم، باب دعا در دهه آخر ماه مبارک رمضان در اعمال شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان آورده اند.
در توصیه معصوم برای مداومت بر این دعا آمده است: این دعا را در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان در حال سجده، ایستاده، نشسته و در تمام ماه رمضان و در طول عمرت هر گاه یادت بود (وَ کَیْفَ أَمْکَنَکَ وَ مَتَی حَضَرَکَ مِنْ دَهْرِک) هر چه که می‌توانی تکرار کن.
اهل بیت از ما خواسته اند تا برای سلامتی امام زمانِ خود دعا کنیم. گرچه خداوند متعال از حجت خود نگهداری می‌کند؛ اما از آنجایی که اراده خدای حکیم بر این تعلق گرفته است که نظام اسباب و مسببات در این عالم حاکم باشد، قطعاً دعای منتظران و عاشقان حضرتش دارای اثر و فایده خواهد بود.
دعای معرفت
«اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی نَفْسَکَ لَمْ أَعْرِفْ نَبِیَّکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی رَسُولَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی رَسُولَکَ لَمْ أَعْرِفْ حُجَّتَکَ اللَّهُمَّ عَرِّفْنِی حُجَّتَکَ فَإِنَّکَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِی حُجَّتَکَ ضَلَلْتُ عَنْ دِینِی؛ خدایا خودت را به من بشناسان، پس اگر خودت را به من نشناسانی پیامبرت را نخواهم شناخت. خدایا پیامبرت را به من بشناسان، پس اگر پیامبرت را به من نشناسانی حجّتت را نخواهم شناخت. خدایا حجّتت را به من بشناسان، پس همانا اگر حجّتت را به من نشناسانی از دینم گمراه می شوم».
زرارة بن اعین می گوید: از حضرت صادق شنیدم که می فرمود قائم پیش از اینکه قیام کند، غیبتی خواهد داشت.... گفتم: قربانت گردم اگر من آن زمان را درک کردم، چه عملی انجام دهم؟ فرمود ای زراره هر گاه آن عصر را درک کردی، به قرائت این دعا مداومت کن اللهم عرّفنی نفسک... . هرچه شناخت ما از خود و خداوند قوی‌تر باشد، ضرورت نیاز به رسول و حجّت را بیشتر احساس خواهیم کرد.
قرآن کریم می‌فرماید: (خدا) حکمت را به هر کس بخواهد (و شایسته بداند) می دهد و به هر کس حکمت داده شود، خیر فراوانی داده شده است و جز خردمندان (این حقایق را درک نمی کنند، و) متذکر نمی شوند.
در این آیه از حکمت به عنوان «خیر کثیر» یاد شده است که جز خردمندان اهمیت و عظمت آن را درک نمی‌کنند. امام صادق در این‌باره می‌فرماید «مراد، پیروی خداوند و شناخت امام است».
این دعا در ابتدای دعای دیگری معروف به دعای دوران غیبت وجود دارد که دارای مضامین بسیار بلندی است و از ناحیه مقدسه از ابو عمر عثمان بن سعید عمری صادر و سفارش شده تا در دوران غیبت خوانده شود.
دعای فرج «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ....»
مرحوم علامه مجلسی می‌فرماید: شیخ بزرگوار مرحوم طبرسی صاحبِ تفسیر مجمع البییان در کتاب کنوز النجاح گفته است این دعا، دعایی است که حضرت مهدی به ابوالحسن محمد بن احمد در کاظمین که از ترس جان به آنجا پناه برده بود (چون تحت تعقیب ظالمین قرار گرفته بود) تعلیم داده و به برکت این دعا وی نجات یافت. حضرت فرمود: این‌گونه بگو «اللَّهُمَّ عَظُمَ الْبَلَاءُ...».
بسیار شایسته است منتظران بقیة الله الاعظم با این نسخه، در رفع بلای بزرگ غیبت، بکوشند و مضطرانه فرج را طلب کنند.
دعای «اللَّهُمَّ ارْزُقْنَا تَوْفِیقَ الطَّاعَةِ»
این دعای شریف که به بیان مرحوم کفعمی در البلد الامین از سوی حضرت مهدی رسیده است، دعایی جامع و سراسر نکته و درس است که راهِ عبودیت و بندگی را به ما می‌آموزد، به ویژه توجه به آفت‌ها وآسیب‌هایی گوشزد شده است که ممکن است در اقشار و اصناف گوناگون موجب تباهی و سقوط گردد. این دعا حدود ۲۶ موضوع در ابعاد فردی و اجتماعی و با جامعیتی مثال‌زدنی همة اقشار را در بر گرفته است.
آیت‌الله جوادی آملی در کتاب امام مهدی، موجود موعود از این دعا با عنوان وظایف منتظران در آینه دعای مهدوی سخن می‌گوید و در دو محور وظایف شخصی، اجتماعی و سیاسی وظایف منتظران را تبیین می‌نماید؛ زیرا حقیقت انتظار حرکت در راهی است که این دعا ترسیم نموده است.
دعای عهد
امام صادق می‌فرماید: کسی که ۴۰ صبح خداوند را با این عهد بخواند، از یاران حضرت مهدی خواهد بود و اگر پیش از ظهور از دنیا برود، خداوند او را از قبرش بیرون خواهد آورد (به اذن الهی رجعت خواهد نمود) و خداوند برای هر کلمه‌ای از این دعا هزار حسنه عطا خواهد نمود و هزار سیئه را از وی خواهد زدود و آن دعا این است: «اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِیم... الْعَجَلَ الْعَجَلَ الْعَجَلَ، یَا صَاحِبَ الزَّمَان».
در مجموع می‌توان دعای عهد را در هفت بخش بررسی کرد:
بخش اول: خداشناسی « اللَّهُمَ رَبَ النُّورِ الْعَظِیمِ،...یَا حَیّاً[حیُّ] لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ». بیان مجد و عظمت خداوندِ حیّ منان و ویژگی‌هایش، متناسب با موضوع دعا یعنی حضرت مهدی.
بخش دوم: امام شناسی « اللَّهُمَّ بَلِّغْ مَوْلَانَا الْإِمَامَ الْهَادِیَ الْمَهْدِیَّ،...وَ أَحْصَاهُ کِتَابُهُ». درخواست ابلاغ درود و سلام بی‌پایان از سوی همه مؤمنین و مؤمنات عالم به محضر مولایمان حضرت مهدی.
بخش سوم: وظیفه شناسی: «اللَّهُمَّ إِنِّی أُجَدِّدُ لَهُ فِی صَبِیحَةِ هَذَا الْیَوْمِ،... و الْمُسْتَشْهَدِینَ بَیْنَ یَدَیْهِ». تجدید عهد و پیمان با امام زمان در اطاعت و پیروی از او تا پای جان و شهادت در رکاب حضرتش.
بخش چهارم: دوراندیشی و افق نگری «اللَّهُمَّ وَ إِنْ حال بَینی و بَینهُ الْمَوْتُ...مُلَبِّیاً دَعْوَةَ الدَّاعِی فِی الْحَاضِرِ وَ الْبَادِی». درخواست رجعت در صورت مردن پیش از ظهور و لبیک به ندای حضرت مهدی.
بخش پنجم: عشق و دلدادگی «اللَّهُمَّ أَرِنِی الطَّلْعَةَ الرَّشِیدَةَ...وَ أَحْیِ بِهِ عِبَادَک». درخواست توفیق دیدار جمال دلربای حضرت مهدی، چندین درخواست در راه تعجیل فرج و حرکت در راه امام زمان، درخواست یاری خداوند نسبت به ولیّش، آباد کردن شهرها و زنده نمودن [دل‌های] بندگان به وسیلة حضرت مهدی.
بخش ششم: ریشه یابی بلاها و گرفتاریها «فَإِنَّکَ قُلْتَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُ ظَهَرَ الْفَسادُ ....وَ اجْعَلْهُ مِمَّنْ حَصَّنْتَهُ مِنْ بَأْسِ الْمُعْتَدِین». وضعیت موجود عالَم و همچنین غیبتِ امام، نتیجه سوء انتخاب ها است و نتیجه ظلم و ستمی که انسان ها در حق خود روا داشته اند.
بخش هفتم: درخواست مضطرانه ظهور «اللَّهُمَّ وَ سُرَّ نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ بِرُؤْیَتِهِ ...إِنَّهُمْ یَرَوْنَهُ بَعِیداً وَ نَراهُ قَرِیباً یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ». و سرانجام، با زدن دست بر پای خود، عجز و درماندگی خود را اعلام نموده و خطاب به مولایمان می‌گوییم مولا جان! شتاب نما، شتاب نما، شتاب نما.
زیارت آل یس
محمدبن عبدالله‌بن جعفر حمیری می‌گوید: نامه‌ای از ناحیه مقدسه که خداوند آن را محفوظ بدارد، صادر شد که پس از بیان مسائلی نوشته بود «بسم الله الرحمن الرحیم. نه درباره امر خدا تعقل می‌کنید و نه از اولیائش می‌پذیرید. حکمت رسای الهی است؛ اما انذارها مردمی را که ایمان نمی‌آورند، فایده نمی‌بخشد، سلام بر ما و بر بندگان صالح خدا هنگامی که خواستید به وسیله ما به خدا و خود ما توجه نمایید، بگویید آنگونه که خدای متعال فرموده است « سَلَامٌ عَلَی آلِ یس....آمِینَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَامِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ».
نجوای با امام، از برترین راهکارهایی است که سبب نورانیت دل، همرنگی با امام و تقرب به ایشان می شود و برای براورده شدن حوائج نیر بسیار مؤثر است.
دعای ندبه
مرحوم سید بن طاووس در کتاب ارزشمند اقبال، در بخش اعمال عید سعیدِ فطر باب ۲۳ می‌فرماید «دعای دیگری پس از نماز عید است که در عیدهای چهارگانه (جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر) خوانده می‌شود»، سپس دعای ندبه را بیان می‌کند.
دعای ندبه در واقع یک دوره حجت شناسی است که نتیجه این شناخت، درک نیاز به امام است و بی تاب و بی قرار امام زمان شدن.
یادداشت از محمود اباذری - کارشناس مذهبی
نظر شما