کرمانشاه مهد صنایع دستی ایران‌زمین

به گزارش خبرنگار ایرنا، کرمانشاه از دیرباز به علت موقعیت خاص جغرافیایی و نیاز مردم به لوازم و مواد اولیه زیستی، مهد صنایع دستی بوده به همین دلیل در این منطقه می توان ردپایی از هر نوع صنایع دستی یافت.
هنرمندان و اساتید چیره دست این دیار با ذوق و ابتکارشان علاوه بر تامین مایحتاج روزمره مردم، زیبایی و نشاط را به آنان هدیه می دهند و زندگی را سرشار از طرح و رنگ می کنند.

شواهد باستان شناسی از قدیمی ترین نشانه های تمدن در گنج دره هرسین تا آثار دوران مادی، هخامنشی، ساسانی و دوران اسلامی و پس از آن گواه آن است که مناطق مختلف کرمانشاه در اعصار مختلف همواره مورد توجه حکومت های وقت بوده و این استان خاستگاه و قرارگاه بسیاری از تمدن های ایرانی است.

همچنین کرمانشاه از دیرباز به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و نیاز اهالی به لوازم و مواد اولیه زیستی، مرکز صنایع دستی بوده است و در بین مردم بومی، افراد مستعد و ماهر در هر رشته پرورش  یافته‌اند.
گیوه بافی، قلم زنی، نقره کاری، مسگری، زرگری، چرم سازی، نمدمالی، سفالگری، نساجی سنتی و فلزکاری در محدوده استان کرمانشاه از رونق دیرینه برخوردار بوده و تولیدات آنها بیشتر به سایر نقاط ایران و خارج از آن صادر می شود.

گیوه‌بافی

گیوه یکی از پایپوش های سنتی و قدیمی در استان کرمانشاه و مناطق کُردنشین است. گیوه به لحاظ ساختاری، دارای دوام و استحکام بسیار بالایی است و در فصول مختلف می توان از آن استفاده کرد.

زنان کُرد و بعضاً مردان نیز، با نخ پنبه ای رویه گیوه با ذوق و سلیقه خاص می بافند و زیره آن که از جنس پارچه پنبه ای است به صورت فیته ای به هم وصل کرده که باعث استحکام بسیار زیاد آن می‌شود و سپس رویه و زیره آن را به هم وصل کرده و گیوه محلی که به آن کلاش نیز می‌گویند، آماده استفاده می‌گردد.
استفاده از مواد کاملاً طبیعی در تولید گیوه، خاصیت خنک کنندگی پا و همچنین یکسان بودن پای راست و چپ از ویژگی های منحصر به فرد گیوه است که آن را از پایپوش‌های دیگر متمایز کرده و شهرتی جهانی به آن بخشیده است.

فلزکاری (چاقوسازی)

فلزکاری صنعت اصلی مردمان دالاهو و از مشاغل کهن این دیار است. چاقوهای سنتی و اصیل تولید شده در شهر کرند و منطقه دالاهو به تناسب عرف رایج، با عنوان چاقوی کردی مشهور است.

تیغه های چاقوی کرندغرب با استفاده از کوره‌های سنتی که حرارت آنها با زغال چوب تأمین می شود، ساخته می‌شود و استفاده از این نوع کوره در هنگام عملیات حرارتی، باعث تغییراتی در ترکیب شیمیایی آلیاژ مورد استفاده در ساخت چاقو و بهبود کیفیت آن می‌گردد.

سازهای سنتی (تنبور)

تنبور، سازی عرفانی است و به لهجه محلی (کُردی) تَمیرَه نامیده می‌شود که مردمان آشنا به این ساز، به ویژه افراد اهل دل و عرفان، در مجالس ذکر و مراسم مذهبی به هنگام دعا و نیایش، از این ساز استفاده می‌کنند.

سازهای مضرابی مشابه همانند سه تار و چگور نیز از خانواده تنبور محسوب می‌شوند، با این تفاوت که در ابعاد کاسه، دسته، تعداد سیم‌ها، تعداد پرده‌ها، تعداد گوشی‌ها و همچنین نواختن با تنبور، متفاوت است.

سراجی سنتی (چرم)

از هنرهای سنتی و اصیل استان کرمانشاه می‌توان به چرم‌سازی اشاره کرد. هنوز صدای شیهه اسب اصیل کرد با دلاور مردان سوار بر زین روی اسب، در لابلای تخته سنگ‌های کوه بیستون و شاهو به گوش می‌رسد.

ساخت کفش، زین اسب و شلاق (قمچی) و لگام اسب همه از اصالت این صنعت منطقه دارد. مشک، خیک، کمچان، مچ بند و پخشه پران از سراجی قدیم استان است که به مرور جای خود را به کیف و کمربند داده است. امروزه جوانان زیادی در استان کرمانشاه به این کار مشغولند.

احجام چوبی

احجام چوبی در کرمانشاه سابقه دیرینه‌ای دارد. با ساخت لوازم اولیه زندگی اعم از کاسه، لیوان و بشقاب سفالی، بعدها به صورت چوبی نیز ساخته شد که طرفداران خاص خود را داشت.

هم اکنون احجام چوبی در کرمانشاه با درهم آمیختن خراطی و منبت، به یک هنر بی بدیل تبدیل گشته و می‌توان دست آفریده‌های این هنر، صنعت را در بازار سنتی کرمانشاه یافت.

گره‌چینی

گره‌چینی در زمان های گذشته کاربرد زیادی در منازل مردم داشته هم اکنون نیز در تعدادی از این منازل قدیمی و تکایای کرمانشاه، پنجره‌های اُروسی با هنر گره چینی دست هنرمندان این استان خودنمایی می‌کند.

این هنر باتوجه به کاربردهای امروزه در منازل از جمله کمد، آیینه و میز با کاربردهای متفاوت دیده می شود. در هنر گره چینی از نقوش سنتی با بکار بردن نقش‌های هندسی و به صورت ترکه های بریده شده چوب که قبلاً زوایای آن بررسی شده و با زبانه هایی که تعبیه شده در هم کار می شود و آثار چشم نوازی خلق می گردد.

گلیم بافی

گلیم بافی از جمله صنایع دستی است که در بیشتر مناطق ایران روج دارد. از معروف‌ترین نقاط گلیم بافی کشور، استان کرمانشاه با تأکید بر شهرستان هرسین است که گلیم‌های آن از شهرت خاصی برخوردار است.

تنوع فراوان نقوش بکار رفته در گلیم های این استان متأثر از عواملی مانند شرایط محیطی، اقلیمی، جغرافیایی، باورهای فرهنگی، آداب و رسوم و اعتقادات خاص و همچنین ذهن خلاق و پویای مردمان این منطقه در الگوبرداری از طبیعت است.

وجه تمایز گلیم هرسین با سایر مناطق، نقوش و بافت آن است که خاص و بومی این شهرستان می‌باشد و نیز استفاده از رنگ‌های گیاهی، بر مرغوبیت آن افزوده است.

ارغوان بافی (سبد بافی)

از زمانی که بشر با چیدن ساقه ها و شاخه های نازک درختان آشنا شد، سبدبافی نیز آغاز گشت. سبدبافی با انواع شاخه ها، ترکه ها و ساقه های گیاهان و درختان، در بسیاری از مناطق ایران از جمله کرمانشاه رواج دارد.

یکی از معروفترین مناطق سبدبافی در استان کرمانشاه، روستای داریان از توابع شهرستان پاوه است که از شاخه های درخت ارغوان برای ساخت سبد استفاده می شود.
باتوجه به نوع اقلیم ناحیه اورامانات (سردسیر و کوهستانی بودن) درخت ارغوان، دارای ترکه های بسیار مقاومی است که محصولات بافته شده را از دیگر انواع آن به لحاظ مقاومت و زیبایی  متمایز می‌کند.

جاجیم بافی

جاجیم، گونه ای زیرانداز دو رویه است. جاجیم پُرز ندارد و می توان از هر دو روی آن استفاده کرد. جاجیم در بین عشایر محلی استان کرمانشاه برای بسته بندی و جابجایی اسباب و لوازم و گاهی به عنوان بالاپوش گرم، مورد استفاده قرار می گیرد.

در قدیم، جاجیم در بین مردمان منطقه به عنوان چشم روشنی و جهیزیه نوعروسان، هدیه می دادند. مواد اولیه جاجیم، پشم است و بافت آن شبیه گلیم می باشد، با این تفاوت که جاجیم تخته بافته  می شود و پس از بافتن به هم وصل و دوخته می‌شود.
در منطقه اورامانات استان کرمانشاه، زنان جاجیم هایی را با نقوش متنوع و جنس مرغوب می بافند که در نوع خود کم نظیر و شاید هم بی نظیر است.

لباس محلی (کرمانشاهی)

یکی از راه‌های آشنایی با فرهنگ یک منطقه، آشنایی با پوشش مردمان آن ناحیه است. مردم استان کرمانشاه همانند سایر نقاط کشور داراری سنن، آیین و پوشش‌های خاص خود هستند.

پوشش مردان و زنان این منطقه به دلیل اینکه مانند بسیاری از استان های کُردنشین، اقوام کُرد می باشند، به لحاظ ساختاری چندان تفاوت زیادی ندارد. البته این مسئله بدان معنا نیست که لباس و پوشش مردم استان کرمانشاه مانند سایر مناطق کردنشین است. بلکه تفاوت های ظاهری بین آنها وجود دارد که در مقایسه تصاویر اقوام و پوشش آنان، می توان به روشنی به آن پی برد.

چیغ بافی یا چیت بافی

چیغ یا چیت را معمولاً برای تزیین سیاه چادرهای عشایر استفاده می کنند بعضاً نیز از چیغ یا چیت برای حفاظت و زیبایی اطراف سیاه چادر استفاده و گاهی نقش جدا کننده قسمت‌های مختلف فضاهای داخلی سیاه چادر را دارد.

مواد اولیه در ساخت چیغ معمولاً پشم و حصیر است که براساس نقوش ذهنی و خلاقیت هنرمند، به هم تنیده می شود. چیغ ها را به دو صورت ساده و رنگی، بسته به نوع استفاده، اجرا می کنند و هم اکنون عشایر منطقه بسیار از این محصول برای کاربردهای مختلف استفاده می کنند.

موج بافی

موج پارچه‌هایی است که از پشم گوسفند بافته می شود و از آنها به عنوان رختخواب پیچ، پتو، پشتی، رویه کرسی، سجاده و گاه برای چادرهای عشایر استفاده می کنند.

صنعت موج بافی در کرمانشاه سابقه قابل توجهی دارد و موج بافان، اغلب در شهرهای این استان مستقرند. اگر به سال‌های نه چندان دور برگردیم، می بینیم بسیاری از مردم این منطقه، تعدادی از موج ها را در منازل خود به عنوان هنر خانه داری و کدبانویی می دانستند.
اگر بخواهیم صدای دلنشین دستگاه‌های سنتی موج بافان در کرمانشاه را بشنویم، باید سری به بازار قدیمی شهر بزنیم که چند هنرمند کهنه کار با دستگاه جولای مشغول به بافت با نقش‌های سنتی، قدیم و اصیل هستند. بازار چال حسن خان و بازار فیص آباد از معدود مکان هایی هستند که هنوز هم می شود چند استاد کهنه کار موج باف را در آنجا یافت.

براساس آمارهای غیررسمی اکنون حدود ۷۰ هزار نفر هنرمند در بخش صنایع دستی در استان کرمانشاه در ۲۵۰ رشته فعالیت دارند اما براساس آمارهای رسمی تعداد این افراد ۱۰هزار نفر است که زیرپوشش بیمه نیز هستند.
استان کرمانشاه با ۲ میلیون نفر جمعیت دارای ۳۵ شهر و ۲ هزار و ۵۹۵ روستا است.