به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا، هم‌زمان با ورود اسلام و پذیرش این دین هدایتگر و مبین توسط ایرانیان، بسیاری از رفتارهای آئینی با رویکرد مذهبی راه خود را به سمت باورها و بنیان‌های آداب، رسوم و شعائر دین مبین اسلام در زیست ایرانیان باز کرد. به گونه‌ای که غنی‌ترین تجلی آن رفتارهای آیینی را می‌توان در دو ماه رمضان و محرم به عنوان ماه‌های بسیار مهم برای مسلمانان به‌خوبی مشاهده کرد.
رمضان ۱۴۰۱ خورشیدی مطابق با ( ۱۴۴۳ قمری) سومین سالی است که ایرانیان روزه خود را در سایه ویروس کرونا به افطار می‌رسانند. هر چند تفاوت رمضان قرن جدید همنشینی بهار قرآن با بهار طبیعت است. رخدادی که شور و حالی متفاوت به این ایام برای روزه‌داران ماه مهمانی خداوند بخشیده است.
اما با این وجود اعتقاد و باورمندی به آیین‌های همسو با ماه مبارک رمضان از جمله رفتارهای ملی و مذهبی ایرانیان است که با وجود همراهی با شبح کرونا شاهد تغییر رنگ و شکل اجرای آن نبوده و نیستیم. این خود دلیلی محکم بر مدعای کهن‌مایه‌گی و سترگی این آیین‌ها در باور مردمان آیین‌مند ایران‌زمین است.
اشعار و ادعیه های مذهبی ورد نوا و نوای دمان «دُم دُم سحری» خوانان
یکی از متفاوت‌ترین نمایش‌های آیینی ماه مبارک رمضان در اقلیم و جغرافیای متنوع و گسترده سرزمین مان ایران را در بوشهر شاهد هستیم، جایی که آیین دُم دُم سحری از جمله آیین‌های نمایشی جهت بیدار کردن روزه‌داران برای برپایی مناسک راز و نیازهای سحرگاهی اجرا می شود.
آیین دُم دُم سحری که امروزه با نوای دمام نوازان جنوبی، حال و هوایی متفاوت به لحظات پیش اذان صبح و برپایی مناسک سحر می دهد؛ در زمان‌های دور بدون نوازندگان دمام اجرا می شد. زیرا در آن سال‌ها بوشهر شهر کوچکی بود و معماری خانه‌های این شهر اغلب از چوب و خشت شکل گرفته بود.
سحری خوانان دُم دُم سحری که با اشعار و ادعیه های مذهبی ساعتی مانده به سحر وظیفه بیدار کردن روزه داران را برعهده داشتند در کوی و برزن به راه می افتادند و بر در هر خانه ای که می‌رسیدند با دق الباب کردن، صاحب آن خانه را بیدار می کردند، اما بعد از توسعه معماری در شهرهای ایران از جمله بوشهر و تبدیل شدن مصالح سنتی به آهن و آجر، آرام آرام برای آنکه صدای دُم دُم سحری خوانان به صاحبان خانه برسد، ساز دمام و همراهی موسیقی با نوای خوش اجراکنندگان این آیین به این رفتار آیینی و نمایشی افزوده شد. این نمایشگران کار خود را از حدود یک ساعت، یک ساعت و نیم مانده به سحر آغاز می کنند و تا ۱۰ دقیقه به اذان صبح ادامه می‌دهند.
«دُم دُم» به معنای «دَم» و «دُم دُم سحری» به معنای «دَم سحر» است. در این آیین نمایشی گروه‌های چهار نفر در مناطق مختلف روستا و قریه به راه می افتادند و با اشعار و نواهای مذهبی نزدیک شدن به ساعات سحرگاهی را به روزه داران اعلام می‌کرد و علاوه بر بیدار کردن آنها با اشعار و ادعیه‌ها و نوای دمام مومنان روزه دار را به دعا و نیایش به درگاه الهی در ساعات سحرگاهی دعوت می کردند.
نواها و اشعاری که در این آیین به گوش می رسد شامل چنین عباراتی است: «محمد یا رسول الله، علیاً یا ولی الله، السلام السلام یا شهر رمضان یا شهر صیام علیک السلام، هذا شهر المغفره یا شهر مبروک علیک السلام، آمنک الله بالله اَسکنک الله جنه، رحیم الله لدنهُ، جمیعاً النّار و العذاب، عبادالله ذکرالله یرحم کم الله، لا اله الا الله، یاایها المومنون، یا ایها المسلمون...»
علاوه بر این عبارت‌های عربی، شعر فارسی نیز خوانده می شود؛ مانند: «خداوندا تو ستاری، همه خوابند تو بیداری، به حق خود که بیداری، همه عالم نگه داری...»
در آیین نمایشی دُم دُم سحری در نیمه نخست ماه رمضان (۱۵ روز اول) اشعار و نواهای مذهبی این آیین همواره با عبارت السلام یا شهر رمضان آغاز می شود و با پشت سر گذاشتن نیمه ماه رمضان و آرام آرام نزدیک شدن به پایان ماه صیام، سلام ها در این اشعار به عبارت الوداع یا خداحافظی ختم می شود.
اجرای آیین «دُم دُم سحری» امروزه به دلیل توسعه شهر بوشهر کمتر مجال بروز و ظهور فراگیر در تمام نقاط شهر را دارد اما هنوز در محله‌های قدیمی شهر بوشهر مانند محله دهدشتی‌ها، کوتی‌ها، بهبهانی‌ها، شَنبَدی‌ها و جَبَری‌ها آواز دُم دُم سحری یکی از گوش نوازترین و دل‌انگیزترین رفتارهای آیینی نمایشی ایام ماه صیام را به منصه ظهور می رساند.
مزه‌مزه کردن طعم شیرین عطش تفتیده جنوب با آیین «آبی بنوش»
وقتی درباره استان‌ها و شهرستان‌های جنوبی کشور صحبت می‌کنیم همواره یکی از تصاویری که در ذهن نقش می بندند گرمای شدید و شرجی هوای این مناطق است. به همین دلیل آیین دیگری که در کنار آیین دُم دُم سحری در خلال اشعار اجراکنندگان آن به گوش می رسد آیینی به نام «آبی بنوش» است.
دُم دُم سحری خوانان بعد از اجرای اشعار، اذکار، دعاها و نیایش های آهنگین خود جهت بیدارکردن روزه داران در پایان هر بخش با قطعه موسیقی یک صدا این نوا را سر می‌دهند که آبی بنوش و با این روایت به روزه داران به ویژه در شش ماهه نخست سال یادآوری می‌کنند برای همراهی با ساعت های روزه داری و مقابله با گرما خود را سیراب کند تا در مواجهه با کار روزانه دچار خستگی مفرط یا ناگزیر به شکستن روزه خود به دلیل تشنگی نشوند.
آبی بنوش مانند آیین نمایشی دُم دُم سحری در حال حاضر در برخی مناطق بوشهر و شهرستان‌های این استان به ویژه در بندر ریگ هنوز اجرا می‌شود و در مواردی وقتی صاحبخانه ها برای نمایشگران آیینی دُم دُم سحری به در خانه می آیند تا بیدار بودن خود را اعلام کنند همراه خود اشربه ای خنک یا نوشیدنی محلی را به اجرا کنندگان این آیین پیشکش می‌کنند و در کنار اجراکنندگان این آیین، خود، نوازندگان و اجرا کنندگان آیین دُم دُم سحری و آبی بنوش را سیراب می کنند.
نظر شما