دیدار اردوغان از ریاض، تا چه اندازه به بهبود روابط میان دو طرف می‌انجامد؟

به گزارش روز شنبه ایرنا به نقل از دویچه وله، رهاورد سفر دو روزه «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه به ریاض به احتمال زیاد علاوه بر تقویت روابط دوجانبه، منجر به تغییر بازی و وضعیت امنیتی کل منطقه می شود.

دویچه وله در این گزارش آورده است: درواقع بندرت پیش می آید که سفر یک رئیس جمهور به کشوری دیگر تا این اندازه توجه کل منطقه را به خود جلب کند.  

در پی دیدار اردوغان با «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان، خبرگزاری دولتی عربستان سعودی (SPA) دیروز /جمعه/ گزارش داد که دو طرف درباره راه‌های گسترش همکاری در همه زمینه‌ها گفت‌وگو کرده‌اند.

به گزارش این بنگاه خبری آلمانی، روابط دوجانبه ترکیه و عربستان پس از قتل «جمال خاشقجی» روزنامه نگار و منتقد آمریکایی-سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول در سال ۲۰۱۸ به سردی گرایید. اگرچه اردوغان هرگز به صورت مستقیم بن سلمان را متهم نکرد، اما پس از کشته شدن خاشقجی گفت که این قتل به دستور بالاترین مقامات دولت سعودی انجام گرفت. اتهاماتی که عربستان هرگز نپذیرفت.

در پی این قتل، مقامات ترکیه فایل‌های صوتی از جنایت علیه خاشقجی منتشر کردند و همین امر ضربه دیگری به روابط دوجانبه آنکارا و ریاض وارد کرد. از سوی دیگر، آمریکا و سایر کشورهای غربی نیز از این کشور نفت خیز فاصله گرفتند.

هرچند بتدریج روابط میان ریاض و جامعه بین‌الملل به ویژه در پی جنگ در اوکراین و نیاز غرب به نفت عربستان بهبود یافته است.  

دویچه وله در ادامه گزارش خود آورده است: پیش از سفر اردوغان، آنکارا اقدامات بسیاری برای بهبود روابط با همتایان خود در عربستان انجام داد. ترکیه در نخستین گام دست از انتقاد از ریاض به دلیل قتل خاشقجی برداشت.

عربستان هم به نوبه خود، واردات را از ترکیه افزایش داد به گونه ای که تنها در دو ماه نخست سال ۲۰۲۲، واردات از ترکیه ۲.۸ درصد افزایش یافت. این در حالی است که واردات از ترکیه در سال گذشته با ۶۲.۳ درصد کاهش به ۳.۳۲ میلیارد ریال عربستان (۸۸۶ میلیون دلار، ۸۴۴ میلیون یورو) رسیده بود.

به عنوان گام بعدی، آنکارا علی‌رغم انتقادهای گسترده از سوی گروه‌های حقوق بشری و «خدیجه چنگیز» نامزد خاشقجی، در ماه آوریل محاکمه ۲۶ مظنون سعودی در ارتباط با پرونده قتل خاشقجی را به ریاض منتقل کرد.  

خدیجه چنگیز در پی این اقدام دولت ترکیه در توئیتی نوشت: «مبارزه عدالت خواهانه من برای جمال به پایان نرسیده است. شاید دادگاه تصمیم گرفته باشد که می تواند حقیقت پرونده را کتمان کند، اما من دست از تلاش برنمی دارم و ساکت نمی شوم. همه ما می دانیم که چه کسی مقصر قتل جمال است و اکنون مهم تر از همیشه است که ادامه دهم.»

اما برای وضعیت پرتنش سیاسی و اقتصادی ترکیه، نزدیکی به عربستان سعودی از اهمیت بسیاری برخوردار است. «سباستین سانز» کارشناس اندیشکده "کارپو" مستقر در آلمان، به دویچه وله گفت: عربستان سعودی از دو جهت بازار مهمی برای ترکیه است؛ از یک سو به عنوان خریدار محصولات ترکیه و از طرف دیگر به عنوان یک سرمایه گذار بالقوه.

با این حال، روابط با آنکارا برای عربستان خطرات بسیاری در پی دارد؛ دیدار با اردوغان برای اعتبار محمد بن سلمان اهمیت زیادی دارد. سعودی ها امیدوارند وجهه بن سلمان در پی این دیدار بهبود یابد ضمن آنکه سفر رئیس جمهوری ترکیه را به عربستان به عنوان نقطه عطفی در روابط دوطرف و توبه آنکارا از این دست اقدامات ارزیابی می کنند.

به عقیده سانز این سفر از دیدگاه ریاض اهمیت بسزایی در تقویت نقش رهبری عربستان و شخص بن سلمان دارد.

«هانی نقشبندی» تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار سعودی نیز مانند سانز معتقد است که سفر اردوغان به ریاض یک سفر عادی نیست، بلکه بیشتر یک ژست نمادین است که با افزایش حجم تجارت، گردشگری و روابط اقتصادی همراه خواهد بود.

«پروفسور سمیر سلا» کارشناس مسائل ترکیه و منطقه در دانشگاه کوجالی ترکیه، به دویچه وله گفت که آنکارا علاوه بر عربستان، تلاش های بسیاری برای بهبود روابط با امارات متحده عربی، اسرائیل، قطر و مصر انجام داده است.

سفر اردوغان به امارات متحده عربی در فوریه سال جاری منجر به مبادله ارزی ۴.۹ میلیارد دلاری برای کمک به تثبیت لیر ترکیه و همچنین طرح ایجاد صندوق ۱۰ میلیون دلاری برای سرمایه گذاری در اقتصاد این کشور شد.

پس از آن و در ماه مارس، آنکارا استقبال گرمی از «اسحاق هرتزوگ» رئیس جمهوری رژیم صهیونیستی داشت و برای تقویت روابط با قطر نیز گام های بسیاری برداشت.

"سباستین سانز" در بخش دیگری از تحلیل خود از پیامدهای منطقه ای سفر اردوغان به ریاض افزود: بنابراین ما شاهد نوعی همکاری مثلثی در زمینه مشارکت اقتصادی و همچنین در رابطه با منافع امنیتی در برابر ایران هستیم.

سانز همچنین افزود: با توجه به اینکه ترکیه و عربستان هر دو سنی مذهب هستند و ایران یک حکومت شیعی، برخی روابط دوجانبه میان آنکارا و ریاض می تواند نشانگر یک اتحاد جدید سنی در منطقه باشد.

هرچند به عقیده نقشبندی، اسلام سنی اساس اتحادهای جدید در منطقه نیست، بلکه رهاورد سفر اردوغان بیش از هرچیز، حل و فصل اختلافات سیاسی خواهد بود.

با این وجود سانز معتقد است روابط میان آنکارا و ریاض ماهیت تاکتیکی خود را ادامه خواهد داد، چراکه بی اعتمادی در هر دو طرف، به ویژه در طرف سعودی، همچنان بسیار بالاست.