دینارکوه، نگینی سبز بر تارَک تاریخ آبدانان

به گزارش خبرنگار ایرنا، این کوه کریم و با کرامت و عرصه عظیم باعزت با وسعت ۶۲ هزار هکتار در جنوبی‌ترین ضلع شهرستان آبدانان قرار گرفته است و بعنوان قسمتی از سلسله جبال  زاگرس بر تارَک تاریخ جنوب استان ایلام خودنمائی می‌کند.

این پازل پاک و سوغات سبز خدای حکیم چون عروسی آتشین‌روی با جامه‌ای رنگین، شیرین‌وار و لیلی‌گون بر قاف قدرت می‌خَرامَد و دلِ فرهاد و قلب مجنون زمان را در ساغر سِتُرگِ خود اسیر و بی‌قرار کرده است.

دینارکوه با مخملی از اشجار و سَمفونی سحرانگیزی از اسرار و خوان مُتلَوّنی از اِنعام الهی چون کشتی نوح از هِزاران سال تاکنون در اوج کمال و انوار جمال، انسان و حیوان، وحوش و پرندگان و  طُیور و خزندگان خدا را میزبانی می‌کند.

نیاکان نیکنام و خوش‌فرجام ما از دوران‌های بسیار دور با دستِ چَرخان، پایِ کوبان و روحی رقصان در این بهشت بی‌منتهای خدا متنعم بوده و چون یاری خوش نِگار سیمای لطیف آن را نوازش داده  و همانند جان از کیان و کِرانه‌های آن پاسداری کرده‌اند. 

این خوان گسترده و سُفره سبز الهی از هزاران سال تاکنون سخاوتمندانه شیره جان و توش و توانش را به ابنای بشر تقدیم کرده و هر هکتارش در سال ۶۸ تُن غُبار غم و رنجِ ریزگرد را در قاموس خود نگه می‌دارد و رُخسارش تاوَل میزند تا ریه من و تو از کار نیفتد.

این کوه درد و داد زمهریر پائیز، تابش تابستان و شلّاق زمستان را تحمل می‌کند تا آب گوارا بر دشت و دمن جاری شود و گُل بهار در بوستان بشریت لبخند بزند.

اما چَکمه چُدَنی و ناخن‌های نادان بشر بر سیمای صبور و غُنچه غُرور دینارکوه خط می‌اندازد و جِراحَت می‌کارد و جنایت ببار می‌آورَد.

در هنگامه اَخمِ آسمان بر زمین سینه سِتَبرِ دینارکوه در آتش عشق و اوج ایثار،  مورد اصابت تیر تقاص قرار می‌گیرد و با ابزار جُنون و جنگل آزاری مسیر مرگ را می‌پیماید.

فَقرِ فرهنگ و فَقدِ بودجه و قحطی مسئولیت‌پذیری دیار دیرینه دینارکوه را در معرضِ مُردن قرار داده است.

نوع پوشش این بهشت بدیع شامل درختان بلوط، بَنِه ، زالزالک ،کیکم ، اَرجَن و بادام وحشی است که در اثر دست بدست شدن نسیم و نزولات نَرمِ الهی و عبور از آستانه آسمانی آنان اکسیر عشق و مانایی را به ساکنان و اطرافیان این فِردوس فرحبخش تقدیم می‌کند.

داشته‌های دینارکوه؛ دست دهِش و دامنِ دراز 

این میراث معنوی علاوه بر حق حیات همجواران و بَذلِ برکات و دفعِ مَضَرات، منشا خیرات زیاد دیگری نیز هست.

فرماندار آبدانان در این خصوص گفت: تولیدات طبیعی، گیاهان داروئی و مواد و ملزومات غذائی استحصال شده از رویشگاه‌های دینارکوه در فصول چهارگانه سال زینت‌بخش سفره‌های مردم آبدانان و دیگر شهرستان‌ها و استان‌های پیرامونی است.

یدالله حاتمی افزود: وُفور محصولات متنوع بلوط، بنه، کنگر، تَره، زالزالک، شیره سَقِز، اسپند طبیعی ، انجیرکوهی، آویشن و عسل طبیعی در این نقطه نورانی در کنار جذب گردشگران و رونق بازار،  سالانه زمینه اشتغال صدها نفر از کارگران فصلی نیز فراهم و حجم نقدینگی شهرستان را افزیش می‌دهد.

مدیر منابع طبیعی شهرستان آبدانان دینارکوه را یک گنجینه بی‌نظیر ملی  دانست و گفت: این سرمایه ماندگار دارای ۱۴ منطقه عشایری و یک تفرجگاه عمومی است که در طول سال ده‌ها هزار نفر جمعیت از شهرستان‌های حوزه جنوب استان ایلام و بعضی از شهرستان‌های خوزستان اوقات فراغت و ایام تعطیلات خود را در آن سپری می‌کنند.

سیدقدرت نوروزی افزود: هم‌اکنون تعداد ۷۵۰ خانوار عشایری با صدها هزار راس دام سبک و تولید گوشت قرمز مورد نیاز مردم در این عرصه جنگلی حضور دارند و به تحلیف احشام، طیور و دیگر حیونات اهلی خود مشغول هستند.

وی با ابراز نگرانی از عدم تعادل بین منابع طبیعی و چرای دام سبک اضافه کرد: این اداره با فعال کردن گشت‌های سیار، استقرار پست‌های ثابت کنترلی، استفاده از جنگلبانان افتخاری و بهره‌گیری از تشکل‌های مردمی مشغول مراقبت و حفاظت از این سرمایه ملی است اما بخاطر فقدان منابع مالی و اعتبارات و امکانات و نیروی انسانی مورد نیاز تاکنون نتوانسته است وظیفه ذاتی خود را بدرستی انجام دهد.

مدیر اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آبدانان نیز در این خصوص گفت: بر اساس مصوبه شماره ۲۱۷ مورخ  ۱۳۸۰.۰۷.۲۵ و به استناد بند الف ماده سه قانون حفاظت و نحات جنگل‌های ارزشمند و استراتژیک  ۳۰ هزار هکتار از جنگلستان‌های این عرصه را به‌ عنوان منطقه حفاظت‌شده تعیین و توسط ماموران این اداره حفاظت و مراقبت می‌شود.

احمد ایمانی افزود: بالغ بر ۲۰ زیستگاه حائز اهمیت برای حیات وحش در این جغرافیا وجود دارد که عبارتند از مناطق کُرّه کلول، قَدِح، گُور سفید، کُناره، شاه بیشه، آب سَرده، تَلخاب، یَخی، وَردَن، همالون، خِرس میه، کَنی پُونه، چراغی، تیتکه، چوره، چالو، لِوَریزان، کولِ کُلو و دارحَله که تعدادی از گونه‌های نادر جانوری در آن زیست می‌کنند.

وی یادآورشد: گونه‌های جانوری موجود در زیستگاه‌های دینارکوه شامل‌ پستانداران  کَل و بُز، قوچ و میش (به تعداد محدود)، خرس قهوه‌ای، پلنگ، گُرگ، کفتار، گُراز، سنجاب ایرانی، گربه وحشی، گُربه جنگلی، روباه، شُغال، تشی و خرگوش است که توسط کارکنان اداره محیط زیست و طبیعیت دوستان مردمی آبدانان مورد محافظت و مراقبت جدی قرار دارند.

مدیر اداره محیط زیست آبدانان گفت: انواع  پرندگان مانند کَبک، تیهو، کبوتر، عُقاب، سارگپه، دلیجه، سنقر، کلاغ، دارکوب، جی‌جاق و انواعی از گنجشک‌سانان نیز در دینارکوه به وفور وجود دارند.

یکی از طرفداران طبیعت و فعالان اجتماعی با تاکید بر ضرورت حفاظت از عرصه جنگلی دینارکوه گفت: حفاظت از جنگل‌ها برای تولید اکسیژن، تلطیف هوا، جلوگیری از وقوع سیلاب‌های ویرانگر و فرسایش خاک، تولید گیاه خاک، استفاده از بذر و شاخ و برگ درختان برای حیات وحش منطقه و دام عشایر،  تغذیه آب‌های زیرزمینی، کنترل گرد و غبار، تفریح و توریسم و همچنین استفاده از گیاهان خوراکی و دارویی برای مردم  اهمیت حفاظت و تکثیر جنگل به صورت طبیعی یک امر حیاتی است.

یعقوب محمدی با ابراز نگرانی از وضعیت نامطلوب و ناقص حراست از این عرصه عظیم افزود: حفاظت از تنوع زیستی و موجودات تک‌سلولی تا جانوران بزرگ جثه تنها با حفاظت از این اندوخته‌های خدادادی و جلوگیری از نابودی آنها میسر است که از طریق آموزش و تنویر افکار عمومی در راستای شناسایی اهمیت محیط زیست می‌توان مشارکت مردم را در این زمینه افزایش داد.

آسیب‌های جدی و تهدیدکننده دینارکوه 

مدیر جهاد کشاورزی آبدانان با اشاره به مهم‌ترین تهدیدهای جدی دینارکوه خواستار اقدام جدی متولیان امر برای جلوگیری از نابودی این منطقه حساس و تاثیرگذار شد.

نبی امینی‌پور، حضور ثابت عشایر با احشام زیاد در منطقه، نبود نیروی انسانی و خودرو ویژه کافی، قرقبان و جنگلبان جهت حفاظت از گستره جنگل، ضعف شدید بودجه مورد نیاز برای پرداخت بموقع حقوق کارگران و جنگلبانان دینارکوه، روی آوردن عده‌ای از کارگران فصلی به سمت تهیه و توزیع و فروش زغال و هیزم در قلب عرصه‌های جنگلی، قطع شاخ و برگ و تنه درختان بلوط توسط عشایر مقیم به منظور تغذیه دام و پخت و پز غذای خود، فقدان یک سایت تفریحی در منطقه دینارکوه و جلوگیری از پراکندگی و تخریب وسیع جنگل توسط گردشگران و تلاش عده‌ای از افراد سودجو برای تغییر کاربری بخشی از این عرصه ملی از منابع طبیعی به مزروعی را مهم‌ترین تهدیدهای این عرصه جنگلی عنوان کرد.

وی کاهش نگران کننده باران و توسعه ریزگردها را دو عامل مهم دیگر که نقش اساسی در نابودی جنگل‌های دینارکوه دارند ذکر کرد و بادآورشد: هم اکنون اَخمِ چندین ساله آسمان و کاهش نُزولات جوی از یکطرف و جفای ساکنان، کاربران، دامداران و گردشگران جنگل از طرف دیگر باعث شده است که شاکله شکیل دینارکوه را ضعیف و زار شده و درختان چندین و چندصد ساله نقش زمین شده و یا ایستاده مرده‌ و طعمه آتَش شوند.   

راهکارها و پیشنهادات بازدارنده برای جلوگیری از تخریب دینارکوه 

مسئول اداره منابع طبیعی آبدانان تحویل نهاده‌های یارانه‌ای به دامداران بخاطر خودداری از تخریب جنگل به بهانه تغذیه دام‌ها، منوط کردن ارائه خدمات و حمایت‌های عشایر به خروج آنان از جنگل و استقرار درپایین دست، ایجاد مجتمع تفریحی در یک محدوده خاص و تهیه و تامین زیرساخت‌های مورد نیاز همراه با سایت پسماند به منظور جلوگیری از پراکندگی در همه عرصه جنگلی و تخریب آن‌، تبدیل عرصه به پارک جنگلی و افزایش ابزارهای حراستی و کنترلی همراه با دریافت مبلغی از مسافران تحت عنوان عوارض ورودی و هزینه آن برای حفظ و نگهداری عرصه جنگلی و تصویب و تخصیص اعتبار و امکانات مورد نیاز به منظور بکارگیری عوامل و نگهبانان ماهر و پاسداری مستمر از جنگل را چاره کار برای نجات دینارکوه پیشنهاد کرد.

یکی دیگر از علاقه مندان به منابع طبیعی و مربی تشکل‌های زیست محیطی  گفت: عامل انسانی و چرای بی‌رویه دام روند تخریب این اکسیر جانبخش را تسریع و زاد و ولد جنگل‌ها را به شدت کاهش داده است.

رضا رشیدی، بقای دیگر گونه‌های جنگلی را منوط به سلامت و بقای درخت بلوط دانست و افزود: بر اساس داده‌های علمی هر درخت بلوط قادر است بین هفت تا هشت کیلوگرم ریزگرد را ذخیره و از نفوذ آن به داخل ریه افراد و مرگ آنها جلوگیری کند این در حالی است که شاهد قطع بیرحمانه درختان بلوط توسط بعضی از افراد هستیم غافل از اینکه نابودی این درختان دِلرُبا بدون شک نابودی حیات بشر را بدنبال خواهد داشت.

این فعال اجتماعی از ذخیریه ۵۰۰ تا 2 هزار و 500 مترمکعب آب در هر هکتار جنگل بلوط در سال خبر داد و یادآور شد: طبیعت هوشمند است و روند انتقام‌گیری از مُخَرِبان و بشریت را آغاز کرده است و اثرات شکننده این انتقام بیشتر متوجه ساکنان و بهره‌برداران بی‌توجه و افراط‌گر از جنگل خواهد بود.

این دوستار طبیعت با انتقاد از کم‌توجهی متولیان ذاتی حفظ و صیانت از عرصه‌های درختی دینارکوه گفت: یکی از آفت‌های فعلی درخت‌زارهای دینارکوه آبدانان کرم درخت‌خوار است که قبلا  از ریشه و تنه درختان خشک تغذیه می‌کردند اما چون هم‌اکنون همه ضایعات و تنه‌های خشک توسط مردم مصرف می‌شود موجب شده است کرم‌های درخت‌خوار به تنه درختان بلوط رخنه کرده و از طریق قطع آوندهای آن موجب مرگ و خشکیدگی درخت شوند.

امیدواریم هم مردم و هم مسئولان اجرایی قدر نعمت‌های نهفته در دینارکوه را بدانند و برای نجات جان خود و نسل‌های آینده ساز و کار حفاظت مجدانه از این لطف بی‌پایان خدای سبحان و رحمت رو به زوال طبیعی فراهم آورده و چون عزیز دل و نور چشم خویش از آن پاسداری کنند.