به گزارش خبرنگار ایرنا، استان همدان به واسطه وجود پهلوانان بزرگی همانند علی میرزای همدانی، احمد کوهکش، فیله همدانی و ... در حوزه ورزش باستانی و پهلوانی سرآمد بوده و نوای ضرب و فرهنگ معنوی «یا علی گویی» در آیین پهلوانی و زورخانه‌ای این دیار قدمتی ۳۰۰ ساله دارد.
زورخانه مکانی است مقدس که هیچ کس بدون وضو وارد آن نمی‌شود؛ این ورزش ریشه در تاریخ کهن ایران زمین دارد و خاص ایرانیان است، کانونی برای مردی و مردانگی که مردانش به فتوت و جوانمردی شهره عام هستند.
زورخانه، قهرمان پرور نیست و هرچه هست از پهلوان و پهلوانیست و کسی که عنوان پهلوان گرفت، امین صادق جماعت می‌شود، در گذشته به هر نقطه از شهر که می‌رفت همگان به احترامش کلاه از سر برمی داشتند، هر چند پهلوان به رسم فروتنی پیش سلام کوچک و بزرگ بود و به دیگران درس تواضع می‌داد.
صدای زنگ و ضرب مرشد در فضای نه چندان وسیع زورخانه طنین‌انداز می‌شود تا پهلوانان و جوانمردان با سینه‌ای ستبر، یکی پس از دیگری وارد گود شوند و دایره وار ایستاده و کار را با ذکر الله و نام مبارک مولا علی (ع) آغاز کنند.
صدای زنگ و ضرب مرشد در فضای نه چندان وسیع زورخانه طنین‌انداز می‌شود تا پهلوانان و جوانمردان با سینه‌ای ستبر، یکی پس از دیگری وارد گود شوند و دایره وار ایستاده و کار را با ذکر الله و نام مبارک مولا علی (ع) آغاز کنند.
زورخانه‌ها به عنوان مکانی مقدس، صیقل دهنده روح افراد هستند و در اینجا نوای ضرب طنین‌انداز و یا علی گویی فضای محفل پهلوانان را عطرآگین می‌کند.
استخوان خوردکن، پهلوان فیله همدانی
پهلوان فیله همدانی در سده هفتم هجری سرشناس‌ترین پهلوان ایران زمین و در دوره ایلخانی (دوران حکومت بر ایران) در همدان بود.
خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی در جامع التواریخ و عطاملک جوینی در تاریخ جهانگشای جوینی داستان پهلوان فیله همدانی را چنین گفته‌اند: «پسر سوم چنگیز خان، اوگتای‌خان آرزو داشت که در مسابقه کشتی پهلوانی برنده شود. برای انجام مسابقه از پهلوان فیله همدانی و سی نفر دیگر از نوچه‌ها و پهلوانانش دعوت می‌کند.
پهلوان فیله در مسابقات مقدماتی همه حریفان را می‌اندازد و در آخرین مسابقه در برابر پهلوان بزرگ مغول و مورد نظر قرار می‌گیرد. اوگتای جایزه مسابقه را پانصد اسب و پانصد بالش سکه طلا در نظر می‌گیرد، در مسابقه پهلوان فیله آنچنان پهلوان مغول را به زمین می‌زند که صدای شکسته شدن استخوان‌های او را اطرافیان می‌شنوند.»
علی میرزای همدانی، پهلوان زنگی
مرحوم علی میرزای همدانی نخستین پهلوان صاحب بازوبند و ورزشکار عاشق دل در کمند زورخانه و ورزش باستانی و کشتی پهلوانی و دلاور زورخانه‌های کولانج و بنه بازار و شیشه گران شهر همدان بود.
پهلوان علی که پسوند «میرزا» را به علت سوادی که داشت به نامش افزوده‌اند در سال ۱۲۰۵ هجری شمسی به روایتی در قریه حصار همدان میعادگاه دلاورمردان با فتوت و مومنان امین و با کرامتی چون آیت الله آخوند ملاعلی پای به عالم هستی نهاد و دوران کودکیش تا آنجا که نوشته‌اند به کار زارعت و کشاورزی گذشت و سپس به بازار روی آورد.
علی میرزا قد و قامتی رشید و بلند و مردانه، سینه‌ای ستبر با پیشانی بلند و محاسنی در چهره و اندامی درشت و پر ابهت داشت بطوریکه در میان پهلوانان گود زورخانه آن روزگاران همیشه یک سر و گردن از هم عصران خویش بلندتر می‌نمود. ورزش را در زورخانه‌های کولانج بنه بازار، شیشه گران بهمراه نامدارانی چون پهلوان فتحعلی و پهلوان شیرعلی و پهلوان مفتون و پهلوان عبدالعلی بکتاش شروع کرد.
پهلوان علی میرزا در روزگار حیاتش با شکست پهلوانان نامی صاحب زنگ شد و در زورخانه‌های ایران احترامات و آیین ویژه پهلوانان زنگی را برایش به جای می‌آوردند.
از پیشکسوتان زورخانه‌ای همدان نقل شده است؛ در یکی از شبهای بسیار سرد و پر برف همدان علی میرزا که در خاتمه ورزش از زورخانه به خانه خویش به طرف حصار همدان میرفته (قریه حصار مجاور و نزدیک شهر همدان است) ۲ گرگ تنومند و گرسنه به وی حمله می‌کنند، علی میرزا گردن گرگ ها را در پنجه‌های نیرومند خود گرفته و سرهایشان را چنان بهم می‌کوبد که مغزشان متلاشی می شود و صبح روز بعد جسد گرگ‌های وحشی تماشاگه مردان و زنان حصار و شهر قرار می‌گیرد.
پهلوان علی میرزا پس از عمری طولانی در سال ۱۳۱۰ دارفانی را وداع گفت و او را در گورستان مجاور آرامگاه باباطاهر عارف همدانی به خاک سپردند.
این نامدار در سن ۶۰ سالگی پهلوان ایران شد و تا ۸۰ سالگی کشتی هم می‌گرفت و تا سن ۹۵ سالگی ورزش باستانی را ترک نکرد و بیش از ۱۰۰ سال زندگی کرد. او دارای منشهای پهلوانی و فتوت و مروت و شجاعت بود و از آداب جوانمردان برخوردار، پهلوان هرگز از حقوق و مستمری بازوبند پهلوانی که حق مسلم وی بود استفاده نکرد و در همه عمر از ثمره کار و کوشش خویش امرار معاش کرد.
قدمت ۳۰۰ ساله ورزش زورخانه‌ای
عبدالله کاظمی روشن از پیشکسوتان ورزش باستانی می‌گوید: ورزش باستانی در همدان بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و پهلوان فیله همدانی به لحاظ شخصیت پهلوانی شهره خاص و عام بود. قدیمی‌ترین زورخانه همدان هم زورخانه سعادت است که در محله «پل یخچال» بنا شده است.
ورزش باستانی در همدان بیش از ۳۰۰ سال قدمت دارد و پهلوان فیله همدانی به لحاظ شخصیت پهلوانی شهره خاص و عام بود. قدیمی‌ترین زورخانه همدان هم زورخانه سعادت است که در محله 'پل یخچال' همدان بنا شده است.
وی افزود: پهلوانان بزرگی همانند علی میرزای همدانی، احمد کوهکش، فیله همدانی، مرحوم پهلوان سید احمد بطحایی، حاج محمد مسچی و پهلوان قاسم بی‌نیاز جزو پیشکسوتان ارزنده این رشته به شمار می‌آیند و پهلوانانی همچون حاج سید حسن حوایجی، حاج حیدر یلفانی، حسین مسچی و حاج محمد برنایی سالها در گود زورخانه فعالیت داشته‌اند.
این پیشکسوت ورزش زورخانه‌ای که بیش از ۱۸ سال ریاست این ورزش را عهده داشت، معتقد است که اگر ورزش زورخانه‌ای به خاطر قدمت و مذهبی بودن آن در مدارس تدریس شود، شاهد گرایش عده زیادی از جوانان به آن و دوری جستن آنان از فساد و تباهی از جمله اعتیاد خواهیم بود.
گود زورخانه، مقدس و مطهر
کاظمی روشن چنین حکایت می‌کند که زنگ در جایگاه مرشد، زنگ خبر است و تنها برای پهلوانان و پیشکسوتان به صدا در می‌آید. ضرب نیز وسیله‌ای است که ورزشکاران با نوای خوش مرشد و صدای ضرب به حرکات هماهنگ و زیبای خود می‌پردازند.
او فلسفه وجود «گود» در زورخانه را چنین گفت: آنطور که گفته می‌شود گود زورخانه یادآور قتلگاه حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است و از این جهت برای ورزشکاران مکانی مقدس به حساب می‌آید.
درهای کوتاه زورخانه هم علامت فروتنی است، به گونه‌ای که هر ورزشکار، هنگام ورود سر خود را خم کند، ورزشکار باستانی از کبر و غرور گریزان است و این شعار باستانی کاران پیشکسوت است که: «شاه و گدا می‌آید، جان من پاک بیا، منزل ناپاکان نیست».
کاظمی روشن درباره مرشد که در اصل گرداننده زورخانه است، می‌گوید: مرشد به کسی می‌گویند که آوای خوشی دارد و هنگام ورزش، روی «سردم» می‌نشیند و با آهنگی زیبا و خواندن اشعاری درباره منقبت مولا علی (ع) و ائمه اطهار و سپس شعرهای دیگری در مورد مردی و مردانگی، حاضران گود را برای ورزش آماده می‌کند.
هفدهم شوال سالروز نبرد تاریخی مولای متقیان حضرت علی(ع) و عمروبن عبدود در جنگ خندق با عنوان روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نامگذاری شده است.
نظر شما