طرح گرنت از ناشران خارجی برای جذب بازار جهانی کتاب‌های ایرانی حمایت می‌کند

علیرضا نوری‌زاده معاون کمیته ناشران خارجی نمایشگاه کتاب تهران و نماینده دبیرخانه طرح گرنت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره اقدامات طرح گرنت - طرح حمایت از ترجمه و انتشار کتاب ایرانی- در سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به خبرنگار ایرنا گفت: در این دوره تغییر عمده از نظر سبک حضور در نمایشگاه داشتیم. پیش از این غرفه گرنت ۶ متری بود و در این دوره فضای ۳۰ متری را غرفه‌سازی کردیم. در نتیجه فضای مناسبی ایجاد شد و توانستیم بیش از ۲۰۰ عنوان کتاب را در آن به نمایش بگذاریم.

به گفته او عملکرد طرح گرنت در قالب ۷ پاورپویت در غرفه نمایشگاه ارائه شد. کلیه اقدامات از جمله بودجه، تعداد کتاب، ناشرخارجی، ناشر ایرانی و ... به نمایش گذاشته شد. این فرصتی بود تا به ناشران ایرانی نشان داده‌شود که این طرح وجود دارد.

یکی از اِلمان‌های جوایز ادبی ترجمه کتاب به زبان‌های دیگر کشورها است

نوری‌زاده درباره تاثیرگذاری طرح گرنت بعد از گذشت سال‌ها فعالیت این طرح، بیان کرد: درباره تاثیرگذاری طرح باید به این نکته توجه کرد که چه تعداد خارجی در ایران حضور دارند. فعالان کشورهای فنلاند، صربستان، سوریه و مصر در این دوره نمایشگاه از غرفه گرنت بازدید کردند و کتاب‌های را که پیش از این ترجمه و منتشر شده‌است، دیدند. همچنین در این دوره چند برنامه رونمایی داشتیم. از کتاب‌هایی با زبان عربی در لبنان و سوریه حمایت شد، همچنین کتاب‌هایی از کشور مصر، ترکیه، ایتالیا مورد بررسی قرار گرفت.

کلیه اقدامات از جمله بودجه، تعداد کتاب، ناشرخارجی، ناشر ایرانی و ... به نمایش گذاشته شد. این فرصتی بود تا به ناشران ایرانی نشان داده‌شود که این طرح وجود دارد

او با اشاره به افزایش تاثیرگذاری تبلیغات بر روند فعالیت طرح گرنت گفت: در نتیجه تبلیغات گسترده، ارتباط‌ها و علاقه‌مندی سایر کشورها برای استفاده از طرح گرنت افزایش پیدا کرده‌است. مهم این است که در اجرای این طرح مسیر درستی برویم و تا کتاب به مقصد برسد. یکی از اِلمان‌های جوایز ادبی ترجمه کتاب به زبان‌های دیگر کشورها است، اگر کتابی این المان را داشته‌باشد و حمایت‌ها انجام شوند، نویسنده می‌تواند نامزد جوایز ادبی بین‌المللی شود.

در دو سال ابتدایی گرنت مسیر تقریبا اشتباهی را طی کرد

نوری‌زاه با بیان اینکه طرح گرنت به معنی طرح حمایت از ترجمه و انتشار کتاب ایرانی است، درباره این طرح توضیح داد: از سال ۹۴ کارهای مقدماتی برای این طرح انجام شد.  خیلی از کشورها برای آنکه فرهنگ و ادبیات خود را به سایر  کشورها صادر کنند به طرح‌های حمایتی متوسل شدند. در دو سال ابتدایی گرنت مسیر تقریبا اشتباهی را طی کرد؛ زیرا بیشتر به خرید کتاب توجه می‌کرد.

او با بیان اینکه هدف گرنت صادرات فرهنگی ادبیات به دیگر کشورها است، ادامه داد: برای معرفی ناشر، نویسنده و اهالی ادبی ایران به دیگر کشورها، باید برنامه توزیع مشخص باشد، تا زمانی که برنامه توزیع کتاب مشخص نباشد، کتاب عملا به کشور هدف صادر نشده‌است. بلکه صرفا ترجمه‌ای انجام شده‌است و فارغ از کیفیت ترجم، نتیجه این اقدام مشخص نیست. 

هدف گرنت صادرات فرهنگی ادبیات به دیگر کشورها است، برای معرفی ناشر، نویسنده و اهالی ادبی ایران به دیگر کشورها، باید برنامه توزیع مشخص باشد، تا زمانی که برنامه توزیع کتاب مشخص نباشد، کتاب عملا به کشور هدف صادر نشده‌است

به گفته معاون کمیته ناشران خارجی نمایشگاه کتاب تهران، در ۱۵مرداد ۹۷ آیین‌نامه گرنت اصلاح شد و شروع به حمایت از ناشران خارجی که علاقه‌مند به ترجمه و چاپ کتاب‌های ایرانی است، کرد. از ۱۵ آبان ۹۷ سایت bookgrant.ir سامانه‌ای که درخواست‌های ناشران خارجی و آژانس‌های ادبی در آن ثبت می‌شد، فعال شد. این اقدامات از همان سال‌ها آغاز شد. کلیه فعالیت‌ها اعم از درخواست بررسی داوری، اعلام نتایج و اقدامات اداری تا مرحله‌ای که باید پول را به صورت نقدی به ناشر خارجی ارائه می‌کردیم، به صورت الکترونیک انجام شد.

نماینده دبیرخانه طرح گرنت با اشاره به اینکه در سال‌های ابتدایی این طرح، ۲۵ درصد از حق گرنت به عنوان پیش پرداخت ارائه می‌شد، بیان کرد: در آن سال‌ها ۷۵ درصد را بعد از چاپ کتاب به ناشر خارجی پرداخت می‌کردند، اما چند سال است که تمام مبلغ درنظر گرفته را به بعد از چاپ موکول کردیم. یعنی ناشر دو سال زمان دارد تا کتاب را چاپ کند، بعد باید ۵ نسخه از کتاب را برای ما ارسال کند. کتاب ترجمه و چاپ شده را بررسی می‌کنیم اگر چاپ مناسب بود و از نظر شمارگان حداقل‌ها و هویتِ کتاب، ناشر و نویسنده ایرانی را رعایت کرده‌باشد، پولش را پرداخت می‌کردیم.

بودجه گرنت در سال ۱۴۰۰ رشد ۵۰۰ درصدی داشت

نوری‌زاده در خصوص بودجه‌ای که به طرح گرنت اختصاص داده‌شده‌است، توضیح داد: بودجه گرنت در سال ۹۶ تا ۹۸ یک میلیارد، در سال ۹۹ به میزان ۵۰۰ میلیون و در سال ۱۴۰۰ رشد ۵۰۰ درصدی داشت و این مبلغ به ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. این روند به این معنی نیست که بودجه‌ای را که برای هر عنوان کتاب درنظر گرفته شده بود، افزایش دادیم.  

به گفته او برای عنوان‌های کتاب بزرگسال حداکثر تا ۳ هزار یورو برای کتاب کودک و نوجوان تا هزار یورو بودجه درنظر گفته شده‌است. این مبلغ به  استانداردهای جهانی نزدیک است . البته خیلی بالا نیست اما می‌توان گفت که به استانداردهای جهانی نزدیک است. اگر محاسبه کنید به طور متوسط می‌توانیم از ۷۰ تا ۸۰ کتاب برای ترجمه به دیگر زبان‌ها حمایت کنیم. بودجه سال ۱۴۰۰ هنوز موجود است و در حال بررسی بقیه موارد هستیم.

بودجه گرنت در سال ۱۴۰۰ رشد ۵۰۰ درصدی داشت و این مبلغ به ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. این روند به این معنی نیست که بودجه‌ای را که برای هر عنوان کتاب درنظر گرفته شده بود، افزایش دادیم

ناشر خارجی کتاب را با توجه به چرخه بازار همان کشور انتخاب می‌کند

نوری‌زاده با اشاره به ۵۰ ناشر چینی که در سال ۹۸ به ایران آمدند و با آن‌ها قراردادهایی به خصوص در بخش تصویرگری بسته شد، گفت: ارتباط خوبی با کشور ترکیه داریم و آن‌ها علاقه زیادی به ادبیات مدرن ایران دارند.

به گفته او ناشر خارجی خودش می‌تواند کتاب را انتخاب کند. وقتی خود ناشر کتاب را انتخاب کند می‌تواند بازار مقصد را با کتابی که انتخاب می‌کند، تطبیق دهد؛ به تصویرگری، نویسندگی، جلد و ... کتاب توجه می‌کند در نتیجه کتابی را انتخاب می‌کند که بازار خوبی دارد.

نماینده دبیرخانه طرح گرنت درباره نگرانی ناشر خارجی برای ترجمه کتاب از فارسی به دیگر زبان‌ها توضیح داد: آن‌ها عضو کنوانسیون برن هستند و نگرانی رعایت قواعد کپی‌رایت را دارند. در روند اجرای این طرح طرف خارجی مطمئن است که باید قرارداد کپی‌رایت را ببندند وقتی قرارداد بست، باید پولی را بپردازد، این پول اگر با گرنت جبران شود، خیالش راحت می‌شود زیرا می‌تواند کتاب را در آن کشور بفروشد.

او درباره چرایی حمایت طرح گرنت از ناشران خارجی بیان کرد: ناشر ایرانی کشور مقصد را نمی‌شناسند، اما ناشر خارجی کتاب را با توجه به چرخه بازار همان کشور انتخاب می‌کند و وقتی وار چرخه بازار شد از طریق قراردادی که می‌بندد، رابطه غیرمستقیم و برگشت سرمایه غیرمستقیم دارد. ممکن است رقم ۸۰۰ یورور برای آن کتاب در نظر گرفته و از طرف ایران به ناشر پرداخت شود.

گرنت می‌تواند به محقق کردن دیپلماسی فرهنگی از طریق نشر کمک کند

نوری‌زاده افزود: دیپلماسی فرهنگی یکی از کلیات است که در ذیل آن، گرنت می‌تواند به محقق کردن دیپلماسی فرهنگی از طریق نشر کمک کند. در زمان همه‌گیری کرونا خیلی از فعالیت‌های فرهنگی، نمایشگاه‌ها و نشست‌ها تعطیل شد، اما می‌توانستیم با تعداد زیادی از کشورها در ارتباط باشیم و کتاب را به آن سوی مرزها منتقل کنیم.