افق بلند دولت برای توسعه آب شیرین‌کن‌ها در آبهای ایران

آفتاب داغ داغ می تابد و تب زمین را بالا می برد، گیاهان سر بر آسمان بلند می کنند تا شاید قطره آبی بر سرشان فرود آید، حیوانات در زیر هر سایه ای که گیرشان می آید پناه می گیرند تا از گزند گرما در امان بمانند، در این شرایط بودن آب بیش از هر زمان دیگری خوشایند است تا گیاهان سرپا شوند و حیوانات با زدن تنی به آب از تشنگی و گرما رها شوند، این روایت به عنوان پلان اول بخشی از روال طبیعی فصل تابستان و حال و روز طبیعت در کشور ما است.

آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور نشان می‌دهد، با سپری شدن ۲۶۲ روز از سال آبی، تا ۲۱ خردادماه (سال آبی ۱۴۰۱-۱۴۰۰) مجموع حجم آب در مخازن سدهای کشور به حدود ۲۶.۴۷ میلیارد مترمکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته ۵ درصد کاهش داشته است، این پلان دوم از شرایط کم آبی و وضعیت انسان ها در این شرایط است؛ البته انسان ها به علت هوش و ذکاوتی که دارند از هر وسیله ای در طبیعت به نفع خود استفاده می کنند در حالیکه حیوانات و گیاهان این فرصت را ندارند و باید تاوان زیاده خواهی بشر را بدهند، معمولا انسان ها به فراخور مشکل و یا کمبودی که دارند راه حلی برای آن پیدا می کنند، بر این اساس برای جبران کم آبی به سمت شیرین کردن آب دریاها رفتند و در تلاشند تا با نمک زدایی از آب دریا این مشکل را برطرف کنند.

صنعت شیرین کردن آب دریاها از سال ۱۹۶۰ وارد عرصه فعالیت کشورها شد، شاید قبل از این هم جسته و گریخته وجود داشته اما قطعا به پیشرفت امروز نبوده است، این صنعت سال به سال با شیب تندتری پیش رفت، به طوری که پیش بینی می شود در سال ۲۰۴۰ تولید آب شیرین از محل نمک زدایی در منطقه منا یعنی شمال آفریقا و خاورمیانه ۱۳ برابر از میزان تولیدی در سال ۲۰۱۴ شود، این نشان می دهد که نیاز انسان به آب روز به روز بیشتر می شود و این زنگ خطری برای منابع آبی طبیعی موجود در کره زمین است؛ اگر قرار باشد این روند با این شتاب پیش رود قطعا خطر این منابع را تهدید خواهد کرد چون توان خودپالایی طبیعت هم ظرفیتی دارد و اگر از آن فراتر رود بدون شک مشکلات زیادی بروز خواهد کرد که شاید برخی از آنها غیر قابل جبران باشند.

الان دیگر محیط زیستی‌ها نمی‌گویند به محیط زیست آسیب وارد نکنید، بلکه می گویند باید فناوری را توسعه دهید تا محیط زیست ارتقاء یابد؛ مقوله آسیب نزدن به محیط زیست مربوط به ۲۰ سال پیش است، اکنون گفته می شود از چه چیزی استفاده کنید تا شرایط محیط زیست بهتر شود که با توجه به پتانسیل کشور این امکان وجود دارد

مدیر مرکز تحقیقات آب و فاضلاب درباره صنعت آب شیرین‌کن و تاثیر آن بر مقابله با کم‌آبی به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: با توجه به کاهش بارندگی، خشکسالی و کم شدن منابع آبی و همزمان افزایش جمعیت نیاز به فناوری های نو برای رسیدن به آب سالم و شیرین، امری اجتناب ناپذیر است؛ یکی از این فناوری ها، نمک زدایی یا همان صنعت آب شیرین‌کن است که از دریاها به عنوان منبع این فناوری استفاده می کند.

عباس اکبرزاده افزود: امروزه عربستان و امارات متحده عربی به عنوان دو قطب در زمینه نمک زدایی در دنیا مطرح هستند، در واقع تقریبا ۵۰ درصد کل نمک‌زدایی دنیا در خلیج فارس انجام می شود که این دو کشور بالاترین درصد تولید را به خود اختصاص داده‌اند.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات آب درباره وضعیت ایران در زمینه نمک زدایی در خلیج فارس اظهارداشت: در ایران ۹۵ واحد آب شیرین کن در حال ساخت و بهره برداری وجود دارد که از این تعداد ۷۵ واحد از آنها با ظرفیت ۱۶۲ میلیون متر مکعب در سال و به عبارتی ۴۴۴ هزار متر مکعب در روز برای مصرف آب شرب در حال بهره برداری است؛ همچنین ۲۰ آب شیرین‌کن هم در حال ساخت است که درصدهای پیشرفتشان متفاوت است، ظرفیت این تعداد هم حدود ۷۱ میلیون متر مکعب در سال است که روزانه ۱۹۵ هزار متر مکعب ظرفیت تولید را افزایش خواهند داد، به عبارت دیگر با راه اندازی این تعداد در مجموع روزانه حدود ۶۰۰ هزار متر مکعب آب نمک زدایی شده برای مصرف شرب در کشور تولید می شود، این میزان در صنعت بین یک تا یک و نیم میلیون متر مکعب در سال است.

وی ادامه داد: بر اساس گزارش دفتر برنامه ریزی های کلان منابع آب مقرر شده که در سال ۱۴۲۵ میزان ۶۰۰ هزار متر مکعب آب نمک زدایی شده در بخش شرب به ۱.۷ میلیون متر مکعب برسد، همچنین در صنعت هم از یک تا یک و نیم میلیون متر مکعب به ۸ تا ۹ میلیون متر مکعب برسد.

اکبرزاده گفت: البته برنامه های ما در زمینه توسعه آب شیرین‌کن‌ها نسبت به کشورهای حاشیه جنوبی با حجم خیلی کمتری تعریف شده است و البته یک دلیل منطقی برای آن وجود دارد، اینکه میزان بارندگی در کشور ما نسبت به آن کشورها بیشتر است اما واقعیت این است که ما دارای یک موهبت بزرگ خدادادی هستیم یعنی در شمال و جنوب کشور به آب دسترسی داریم اما به اندازه‌ای که باید از این منابع استفاده نمی کنیم.

وی ادامه داد: استفاده از آب‌های غیرمتعارف مثل آبهای نمک زدایی شده بطور مستقیم ظرفیت استفاده از آب‌های متعارف (آبهای سطحی و زیرزمینی) را افزایش خواهد داد به عبارت دیگر کشور را در بسیاری از موارد از اجرای پروژه های هزینه‌بر انتقال آب بین حوضه‌ای بی نیاز خواهد کرد.

مدیر مرکز تحقیقات آب و فاضلاب به افق کشور در نقشه راه نمک زدایی در سال ۱۴۲۰ اشاره کرد و گفت: در این نقشه گفتیم که ایران کشوری با  فناوری های نمک‌زدایی و بهره وری بالا مبتنی بر مزیت‌های بومی با قیمت تمام شده رقابت‌پذیر در سطح منطقه و کمترین تبعات زیست محیطی است؛ این بیانیه چشم‌انداز نقشه راه ما است و گزارش آن هم مصوب شده، در این نقشه راه مشخص شد که در حوزه زیست محیطی دنبال چه چیزی هستیم، دنبال اینکه نرخ انتشار گازهای آلاینده را پایین‌تر بیاوریم، نسبت آب تولید شده به پساب را افزایش دهیم و کیفیت پساب خروجی را ارتقاء ببخشیم.

مقرر شده که در سال ۱۴۲۵ میزان ۶۰۰ هزار متر مکعب آب نمک زدایی شده در بخش شرب به ۱.۷ میلیون متر مکعب برسد همچنین در صنعت هم از ۱ تا ۱و نیم میلیون متر مکعب به ۸ تا ۹ میلیون متر مکعب برسدوی اظهارداشت: همچنین در حوزه فنی دنبال این هستیم که انرژی مصرفی به ازای هر متر مکعب آب تولیدی را پایین بیاوریم یعنی در حوزه اقتصادی هزینه آب تولیدی در هر متر مکعب کاهش یابد؛ بر این اساس آینده فناوری‌ها را باید در تلفیق با انرژی های نو ببینیم یعنی به جای اینکه مانند الان مستقیم از برق نیروگاه فسیلی استفاده کنیم، از نیروی باد یا خورشیدی استفاده کنیم از آنجا که در افق چشم‌انداز صنعت نمک‌زدایی در کشور جایگاه ویژه ای دارد از این رو استفاده از انرژی‌های نو برای نمک‌زدایی باید جدی گرفته شود.

اکبرزاده گفت: در این زمینه پروژه‌های بسیار بزرگی در کشورهای عربستان و امارات متحده در حال انجام است یعنی بزرگترین نیروگاه‌های خورشیدی دنیا قرار است در عربستان احداث شود و صادرکننده انرژی جهان باشند، در حالی که ما در این حوزه از عربستان کم که نداریم بلکه زیادی هم داریم اما استفاده از آنها نیاز به برنامه ریزی دارد.

وی تاکیدکرد: پاشنه آشیل فناوری این است که چقدر می‌خواهید انرژی مصرف کنید تا یک ارزش افزوده تولید شود، هر وقت بتوان روشی را به کار برد که انرژی کمتری استفاده شود یعنی خودبخود کربن کمتری تولید شده و به محیط‌زیست آسیب وارد نشده است.

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات آب گفت: حتی الان دیگر محیط زیستی‌ها نمی گویند به محیط زیست آسیب وارد نکنید بلکه می گویند باید فناوری را توسعه دهید تا محیط زیست ارتقاء یابد؛ مقوله آسیب نزدن به محیط زیست مربوط به ۲۰ سال پیش است، اکنون گفته می شود از چه چیزی استفاده کنید تا شرایط محیط زیست بهتر شود که با توجه به پتانسیل کشور این امکان وجود دارد.

9014