اجرای ۴۹ هزار هکتار سامانه آبیاری نوین و راهکاری برای گذر سیستان و بلوچستان از خشکسالی

به گزارش ایرنا بخش کشاورزی با مصرف ۹۰ درصد منابع آبی، بزرگترین مصرف‌کننده آب در کشور است و شاید کم‌توجهی به فعالیت‌ ترویجی برای استفاده از فناوری‌های پیشرفته آبیاری، موجب بیشترین میزان اتلاف منابع آب در این بخش باشد که یقینا توسعه و ترویج استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری می‌تواند تحولی در این حوزه ایجاد کند.

بخش کشاورزی که منبع اصلی غذایی برای جوامع بشری محسوب می‌شود در شرایط خشکسالی به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و آسیب‌های جدی می‌بیند به طوریکه کاهش آبهای سطحی سبب می‌شود تا زارعان و باغداران و سایر بخش‌ها به برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیر زمینی روی بیاورند.

گسترش روش‌های نوین آبیاری در کشاورزی و اصلاح الگوی مصرف، تنها راه گذر از بحران کم آبی با توجه به مصرف بیش از حد منابع آبی است.

بر اساس شاخص بارش، تبخیر و تعرق استاندارد شده هم‌اینک ۹۵ درصد مساحت سیستان و بلوچستان تحت تاثیر خشکسالی قرار دارد که برداشت آب به روش سنتی و آبیاری مزارع با شیوه‌های قدیمی نه تنها سبب تخلیه زودهنگام سفره‌های آب زیر زمینی و حتی آب‌های سطحی می‌شود بلکه در مقابل نیز میزان محصول تولیدی در مقایسه با هزینه‌ها و صرف منابع ناچیز خواهد بود.

در این میان بهره‌گیری از روش‌های نوین آبیاری این امکان را به وجود می‌آورد تا از قطره قطره آب به خوبی استفاده شود و میزان مصارف این منابع به کمترین سطح خود و در عین حال با بازدهی بالا باشد.

سیستان و بلوچستان که بیشترین درصد شاغل در بخش کشاورزی را دارد و اقتصاد این استان بر محور کشاورزی بنا نهاده شده و حدود ۲۰ سال است که متاثر از خشکسالی شرایط نامناسبی را سپری می‌کند و کاهش نزولات آسمانی و افت قابل توجه سطح آب زیر زمینی در سال های اخیر ضرورت اصلاح روش های آبیاری در بخش کشاورزی بیش از پیش احساس می‌شود و توجه به بهره وری آب از مهمترین رویکردهای دولت سیزدهم و عدالت محور در این حوزه است.

شرایط منابع آبی سیستان و بلوچستان روز به روز بغرنج تر می‌شود و همین امر تاثیر بسزایی بر کشت و کار در شهرستان‌های این استان گذاشته است تا جایی که بسیاری از مزارع کاربری خود را از دست می‌دهند.

در منطقه سیستان با قطع آورد رودخانه هیرمند که آنهم به دلیل تکمیل بند کمال خان از سوی کشور افغانستان بر روی این رودخانه انجام شده تقریبا کشاورزی را در این منطقه به صفر رسانده است.

برخی از کشاورزان شمال سیستان و بلوچستان که زمین کشاورزی آنان در نزدیکی روستا و دسترسی به برق دارند با حفر چاهک اقدام کشاورزی می کنند که اجرای سامانه های نوین آبیاری به آنان در این شرایط سخت خشکسالی کمک شایانی خواهد کرد.

شرایط آبی استان به گونه‌ای است که توسعه هرچه بیشتر سامانه‌های نوین آبیاری می‌تواند میزان تولید محصولات مختلف کشاورزی را حفظ کند و از سوی دیگر از بحران‌های دیگر مانند فرونشست زمین و افزایش ریزگردها بکاهد.

اجرای آبیاری نوین با کمک‌های بلاعوض دولت و تسهیلات ارزان‌قیمت در استان‌ها روز به روز رونق گرفته به طوری‌که دولت ۸۵ درصد هزینه اجرای شبکه‌های آبیاری نوین تحت فشار را بصورت تسهیلات بلاعوض به کشاورزان ارائه کرده است.

در آﺑﯿﺎری ﺑﺎﯾﺪ از روشﻫﺎﯾﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﻢ در ﻣﺼﺮف آب ﺻﺮﻓﻪﺟﻮﯾﯽ ﺷﻮد و ﻫﻢ از ﺷﺴﺘﻪﺷﺪن و ﺧﺴﺎرت زدن ﺑﻪ ﺧﺎک ﮐﺸﺎورزی ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی کند. اما ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ گاه ﻧﺎآﮔﺎﻫﯽ ﮐﺸﺎورزان و ﻣﺮدم ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻧﻮاع روشﻫﺎی آﺑﯿﺎری در ﮐﺸﺎورزی ﺑﺎﻋﺚ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻫﺪر رﻓﺖ آب در اﯾﻦ ﺑﺨﺶ ﺷﺪه اﺳﺖ.

آبیاری‌ نوین به معنای آبرسانی به کشتزار و باغ توسط تجهیزات تحت فشار به دو شکل قطره‌ای و بارانی است. بازده آبیاری بارانی تا ۷۰ درصد و آبیاری قطره‌ای تا ۹۵ درصد اعلام شده. به این معنا که با اجرای آبیاری بارانی تا ۲۰ درصد و با آبیاری قطره ای تا پنج درصد آب هدایت شده به زمین کشاورزی تلف می ‌شود و این در حالیست که در آبیاری به روش سنتی حتی با همه روشهای صرفه جویی، بازده آبیاری حداکثر ۵۰ درصد است.

۹۵ درصد مساحت سیستان و بلوچستان تحت تاثیر خشکسالی 

معاون ستاد مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: بر اساس شاخص بارش، تبخیر و تعرق استاندارد شده هم‌اینک ۹۵ درصد مساحت این استان تحت تاثیر خشکسالی قرار دارد.

روح الله سرگزی اظهارداشت: از ابتدای امسال تاکنون تحت تاثیر خشکسالی‌ها ۵۰ روز طوفان شدید گرد و خاک با ایجاد اختلال در تردد جاده‌ای و مشکلات فراوان تنفسی برای شهروندان سیستان و بلوچستانی گزارش شده است.

وی ادامه داد: خشکسالی سالجاری در سیستان و بلوچستان حدود ۶ هزار و ۸۵۱ میلیارد تومان خسارت به بخش‌های مختلف این استان وارد کرده است.

معاون ستاد مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان گفت: تاثیرات خشکسالی در هر منطقه خاص و متفاوت شرایط اقلیمی آن منطقه بوده و مدت آشکار شدن آسیب‌های آن نیز ممکن است در مناطق مختلف، تفاوت داشته باشد، اما آنچه مشهود هست آسیب‌های جدی آن بر روند طبیعی فعالیت‌های انسانی، حیات گیاهی و زندگی جانوری و همچنین تاثیر آن بر حوزه کشاورزی، صنعت، اقتصادی، اجتماعی و میزان آب‌های سطحی و زیرزمینی است.

وی افزود: استان پهناور سیستان و بلوچستان بیش از ۲۰ سال است درگیر تبعات تغییرات اقلیمی و به دنبال آن گرفتار خشکسالی مزمن و کمبود شدید منابع آبی بوده و برخاستن ریزگردها و وزش بادهای شدید از پیامدهای تغییرات اقلیمی در این منطقه است.

سرگزی اظهارداشت: در مجموع حوادث طبیعی امسال در سیستان و بلوچستان ۱۵ هزار و ۶۱۶ میلیارد تومان خسارت وارد کرده که هشت هزار و ۷۶۵ میلیارد تومان آن به سیلاب و بارندگی‌های مونسون و ۶ هزار و ۸۵۱ میلیارد تومان آن به خشکسالی اختصاص دارد.

اجرای ۴۹ هزار هکتار سامانه آبیاری نوین در سیستان و بلوچستان 

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: تاکنون حدود ۴۹ هزار هکتار از زمین‌های زراعی و باغی استان به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده که این امر زمینه صرفه‌جویی بیش‌از ۲۶۷ میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی را فراهم کرده است.

حسینعلی رمرودی اظهارداشت: پارسال با اعتبار بیش‌از ۶۵٠ میلیارد ریال، چهار هزار و ٢٨ هکتار از زمین‌های کشاورزی سیستان و بلوچستان به سامانه‌های نوین آبیاری مجهز شده است.
وی تصریح کرد: همچنین با مشارکت کشاورزان و بهره‌برداران یک‌هزار و ۵۰۰ هکتار از زمین‌های کشاورزی سیستان و بلوچستان با پیشرفت فیزیکی ۵۰ درصد در حال تجهیز به سامانه‌های نوین آبیاری است.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: صرفه جویی در مصرف آب، سرعت بالای رویش گیاه، بکارگیری کود همزمان با آبیاری، جلوگیری از رشد بی رویه علف‌های هرز، صرفه جویی در مصرف انرژی، برداشت راحت‌تر محصولات و افزایش کمی و کیفی محصولات از مزایای بکارگیری روش‌های نوین آبیاری است.

وی افزود: با اجرای هر هکتار آبیاری تحت فشار سالانه به طور میانگین پنج هزار و ۶۰۰ متر مکعب در مصرف آب صرفه‌جویی شده و به ازای اجرای هر کیلومتر خط انتقال آب با لوله حدود ۷۰ هزار متر مکعب صرفه‌جویی محقق می‌شود.

رمرودی بیان کرد: ۶۰ تا ۶۵ درصد آب مورد استفاده در بخش کشاورزی از دسترس خارج و بدون اثرگذاری در حوزه کشت و زرع وارد محیط زیست می‌شود، بنابراین میانگین بازده آب در بخش کشاورزی سنتی تنها ۳۵ تا ۴۰ درصد است.

وی ادامه داد: این در حالیست که میانگین بازده در سامانه‌های نوین آبیاری ۷۰ تا ۹۰ درصد است بنابراین میزان هدررفت آب با استفاده از این سامانه ها بین ۱۰ تا ۳۰ درصد کاهش می‌یابد.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان گفت: برای اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در سیستان و بلوچستان هیچ محدودیتی وجود ندارد به طوریکه دولت نیز برای تشویق کشاورزان به این امر ۸۵ درصد هزینه اجرایی سامانه‌های آبیاری نوین را بصورت بلاعوض تامین و پرداخت می‌کند.

وی اظهارداشت: متقاضیان با داشتن مجوز برداشت آب و مدارک کامل زمین می‌توانند از طریق سامانه طرح توسعه ساماندهی آبیاری نوین نام نویسی‌تا نسبت به اجرای سامانه برای اراضی زراعی و باغات آنان از سوی سازمان جهاد کشاورزی اقدام شود.

رمرودی بیان کرد: اجرای سامانه‌های نوین آبیاری علاوه‌بر بالا رفتن راندمان بخش کشاورزی و افزایش محصول می‌تواند باعث استفاده بهینه از نعمت خدادادی آب نیز شود.

وی ادامه داد: در روش‌های آبیاری سنتی همیشه کشاورزان دغدغه آب و یا بارش نزولات را دارند اما با اجرای سامانه‌های نوین آبیاری شاهد توسعه بخش کشاورزی و افزایش بهره‌وری محصولات کشاورزی هستیم.

وی افزود: توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و افزایش راندمان آب، کاهش تبخیر و رطوبت از سطح اراضی به روش پوشش دار کردن باغها و گلخانه ها، استفاده از ارقام مقاوم و مناسب در برنامه سازگاری با کم آبی و انجام برنامه‌های آموزشی و ترویجی از جمله اقدامات و تلاشها در حوزه آب و خاک استان است.

مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با اشاره به کم آبی در استان اظهارداشت: اجرای سامانه های آبیاری نوین در مصرف بهینه آب و صرفه جویی نقش کلیدی دارد و می‌تواند سبب بهره‌وری در کشاورزی شود. 

وی تاکید کرد: قابلیت اجرای طرح‌های آبیاری جدید در تمام شهرستان‌های سیستان و بلوچستان وجود دارد اما برای تسریع در آن باید تسهیلات مورد نیاز تامین و پرداخت شود.