تناقضات عضویت در ناتو

به تازگی «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه با «اولف کریسترسون» رهبر حزب «میانه‌رو» و نخست وزیر جدید سوئد به صورت تلفنی گفت و گو کرده و در این تماس تلفنی گفته است که «روابط دوجانبه و موضوع عضویت این کشور در ناتو نباید توسط تروریست‌ها به گروگان گرفته شود.»

اردوغان پیشتر با ما «گدالنا اندرسون» نخست وزیر سابق سوئد نیز تلفنی در این زمینه گفت‌وگو کرده و در جریان آن به لزوم برداشته شدن گام‌های اساسی از سوی سوئد در زمینه مبارزه با تروریسم که ترکیه به آن اهمیت فراوانی مبذول می‌دارد، تاکید کرده بود.

رئیس جمهوری ترکیه در آن گفت وگو ضمن اشاره به اینکه سوئد بایستی در موضع خود قبال سازمان تروریستی و تجزیه‌طلب حزب کارگران کرد ترکیه «پ. ک. ک»، حزب اتحاد دمکراتیک «پ. ی. د» و یگاه های مدافع خلق «ی. پ. گ» به طور ملموس تجدید نظر کند.

وی در ادامه این گفت و گو افزود: ما تاکنون شاهد تغییر موضع مشخص و ملموس سوئد در این زمینه که بتواند نگرانی‌های ترکیه را رفع کند، نشده‌ایم.

مانعی به نام ترکیه در مسیر الحاق به ناتو

فنلاند و سوئد که در ۱۸ مه ۲۰۲۲ درخواست پیوستن به ناتو را داده بودند، قرار بود تا در نشست آتی سران ناتو دعوت رسمی برای عضویت در این بلوک دریافت کنند اما ترکیه روند الحاق این دو کشور را مسدود کرده است.

درخواست عضویت سوئد و فنلاند در ناتو تا کنون از سوی همه کشورهای عضو ناتو به جز ترکیه و مجارستان تائید شده و سوئد اکنون در تلاش برای همراه کردن ترکیه است، هر چند ترکیه درخواست‌هایی مبنی بر قطع حمایت و بازداشت و استرداد اعضای گروه کردی پ. ک. ک را مطرح کرده است.

در نشست سه جانبه قبلی میان مقامات ترکیه، سوئد و فنلاند در مادرید اسپانیا، وزرای خارجه این سه کشور یادداشت تفاهمی را امضا کردند که امکان پیوستن سوئد و فنلاند به ائتلاف ناتو را فراهم می‌کرد. این سند به ویژه همکاری دو کشور شمال اروپا با آنکارا در مبارزه با تروریسم را پیش‌بینی می‌کرد و منظور ترکیه از گروه‌های تروریستی، حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و شاخه‌های آن است.

ترکیه از سوئد و فنلاند انتظار دارد تا اعضای این دو گروه را به آنکارا تحویل دهد و اردوغان بعداً گفت که سوئد متعهد شده است ۷۳ نفر را که در فعالیت‌های تروریستی شرکت داشتند به ترکیه تحویل دهد، اما سوئد چنین موضوعی را رد کرد.

همچنین به تازگی سوئد محدودیت‌های صادرات تجهیزات نظامی به ترکیه را که در سال ۲۰۱۹ وضع شده بود، لغو کرده است اما به نظر می‌رسد که ترکیه همچنان بر تحویل اعضای پ. ک. ک و دیگر گروه های مخالف به عنوان پش شرط موافقت با عضویت سوئد و فنلاند در ناتو اصرار دارد.

عضویت در ناتو؛ اهداف و چشم انداز

بنابر اساسنامه سازمان ناتو، دعوت از عضو جدید و پذیرش آن منوط به موافقت تمامی اعضا است. این سیاست «درهای باز» ناتو به این معنی است که هر کشوری در اروپا، به شرط تطابق با استاندارها و تعهدات عضویت، می‌تواند به این سازمان بپیوندد.

از سال ۱۹۴۹ و پس از تاسیس ناتو، ۱۷ کشور جدید به این پیمان پیوسته‌اند. مونته‌نگرو آخرین کشوری که در سال ۲۰۱۷ به این سازمان پیوسته است و در حال حاضر این پیمان ۳۰ عضو دارد و ۴ کشور به طور رسمی در صف انتظار پیوستن به سازمان ناتو هستند: اوکراین، گرجستان، بوسنی و هرزگوین و آخرین آن‌ها جمهوری مقدونیه شمالی.

پیش از آنکه کشوری بتواند برای عضویت در ناتو دعوت شود، باید سه پیش شرط را دارا باشد:

۱- کشور باید از نظر جغرافیایی درون اروپا قرار داشته باشد. البته آمریکا و کانادا از این شرط مستثنی هستند از آن رو که جزو کشورهای بنیانگذار ناتو محسوب می‌شوند.

۲- در کشور باید دموکراسی برقرار باشد.

۳- کشور باید از ظرفیت و اراده کافی برای مشارکت در امور امنیتی اروپا-آتلانتیک برخوردار باشد.

اگر این سه شرط تامین شود، کشور به کارگروه «برنامه اجرایی عضویت» (موسوم به MAP) دعوت می‌شود.

این کارگروه مشاوره‌های فنی لازم در امور مختلف مربوط، از دفاعی و نظامی گرفته تا سیاسی و مسائل قانونی، را ارائه می‌دهد. ناتو تصریح دارد فرآیند عضویت هیچ دو کشوری چه از حیث مدت زمان و چه از حیث ابعاد بررسی، در این مرحله مثل هم نیست.

ذکر این نکته نیز ضروری است که بر پایه بند ۵ اساسنامه ناتو، اگر یکی از کشورهای عضو هدف حمله قرار گیرد، دیگر کشورها می‌بایست پا پیش بگذارند و به آن کشور کمک کنند؛ بندی که در این شرایط به کمک ناتو آمده است.

در این ارتباط باید گفت که غرب با محوریت ناتو و آمریکا یک جنگ روانی به راه انداخته اند. آنها از یک سو با راه اندازی بحران در اقصی نقاط دنیا از جمله اوکراین، سعی در ناامن جلوه دادن جهان و تهدید نشان دادن برخی کشورها چون روسیه را دارند و از سوی دیگر، بازیگران هراسان را به سمت خود جذب می کنند.

حال این پرسش به ذهن می رسد که «چرا بحران اوکراین بسترساز عضویت زودهنگام سوئد و فنلاند به پیکره ناتو شده اما اروپا و آمریکا از پذیرش اوکراین جنگ زده در اتحادیه اروپا و نیز سازمان پیمان آتلانتیک شمالی خودداری و این کشور را به محل جنگ نیابتی خود تبدیل کرده اند؟