نوش‌آفرین انصاری درگفت‌وگو با خبرنگار ایرنا با اشاره به جایگاه و اهمیت کتاب و کتابخوانی در سپهر فرهنگی ایران گفت: توسعه و رشد یک جامعه بدون در نظر گرفتن سرانه مطالعه و نقش کتاب و کتابخوانی در آن امکان پذیر نیست. اطلاعات، رمز توسعه و رشد فردی و اجتماعی است و در این روزگار که تعریف کتاب و کتابخوانی کاملا تغییر کرده و از کتاب کاغذی و خواندن و شکل‌های سنتی بسیار فراتر رفته‌است. وابستگی ما به اطلاعات بسیار بیشتر از قبل شده و برای هر فردی که در این جامعه مدرن زندگی می‌کند ضرورت دارد. در حقیقت اطلاعات و معلومات، موجب تغییر در فرد و پذیرش تغییر در دیگران می‌شود.
این نویسنده با اشاره به این که هیچگاه آمارهای رسمی و غیررسمی در زمینه پایین بودن سرانه مطالعه در ایران مورد اعتماد و اعتقادش نبوده‌است، ادامه داد: به نظر می‌رسد که بستر رشد مطالعه باید نخست در جوامع، فراهم و سپس این سوالات مطرح شود. این شیوه کار سازمان‌های بین‌المللی مانند یونسکو است. آن‌ها فهرست الفبایی از کشورها دارند و به هر حال همه را در یک مقیاس با یکدیگر می‌سنجند ولی باید این پرسش مطرح شود که آیا واقعا از بدو تولد، نوزاد عضو کتابخانه شده است! مادر نوزاد و خانواده نوزاد از کتابخانه عمومی استفاده کرده‌اند؟ آیا کودک ما وقتی که به پیش دبستانی رفته است هر روز با یک کوله پر از کتاب به خانه بر گشته است که مادر یا هر تسهیل‌گر دیگری برای او خوانده باشد؟
این پژوهشگر علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی اضافه کرد: فکر می‌کنم این مطالبه‌ای است که مردم در تمام جوامع باید داشته باشند تا این امکانات مطالعه افراد فراهم شود، رشد کند و اطلاعات خود را در تمام زمینه‌ها و در تمام سنین از بدو تولد تا سالمندی بالا ببرد.
لزوم توجه به مشارکت اجتماعی برای گسترش کتابخوانی
نویسنده کتاب تشکیل کتابخانه در روستاها، سازمان انتشارات و خدمات فرهنگی ایران سال ۱۳۴۳ با اشاره به این نکته که فعالیت‌هایی چون گذاشتن کتاب در اتوبوس و متروی کلانشهرها امری ذوقی و مقطعی است، گفت: برای این فعالیت‌ها احترام قائلم اما به نظرم تاثیر عمیق و ماندگاری در مقوله خواندن ندارد. خودم شاهد این تلاش بوده ام. چند سال قبل یکی از همکاران، مدت نسبتا طولانی، طرحی را از میدان راه آهن تا میدان تجریش با یک کوله کتاب برای علاقه‌مند کردن مسافران، به ویژه بانوان به کتاب و کتابخوانی اجرا می‌کرد.
ادبیات کودکان، فقط برای کودکان نیست بلکه برای همه کسانی است که به دوران کودکی و به تعلیم و تربیت و به نگاهِ انسان گرایانه‌ای که در ادبیات نهفته است، باور دارند
انصاری با بیان اینکه اقدامات دیگری هم انجام شده‌است؛ ادامه داد: فرض بفرمایید در خانه کتابداری، اتاقکی در بدو ورود به کوچه تعبیه شده است که افراد می‌توانند کتاب‌هایی را که خوانده‌اند، بگذارند و کتاب‌های دیگری را که دیگران خوانده‌اند، بردارند. این یک نوع مشارکت اجتماعی است! در بسیاری از کشورهای جهان، مردم در باغچه خانه‌شان یا دم در منزلشان، کتابخانه کوچکی را قرار می‌دهند و کتاب‌های خوانده شده را در آن می‌گذارد به طوری که افراد بتوانند کتاب‌های جدیدی را در آن قفسه بگذارند و کتاب‌های قدیمی را ببرند.
او افزود: همه این‌ها فعالیت‌های اجتماعی خیلی خوبی است اما تا وقتی که کتابخانه‌های عمومی گسترش پیدا نکند و به عنوان حامی، پشت این طرح‌ها نباشند، فایده ندارد. همان همکار عزیزی که در مسیر میدان راه آهن تا تجریش کتاب رسانی می‌کرد، اگر فهرستی از کتابخانه‌های خوب عمومی تهران را همراه داشت و به خوانندگان می‌داد، می‌توانست بیشتر تأثیر گذار باشد.
اگر از نقد حمایت شود، می‌تواند راهنمای خوبی باشد
انصاری همچنین درباره روند کیفی تولید کتاب در ایران اشاره کرد: نقد، ابزار بسیار مهمی است که اگر از آن حمایت شود، می‌تواند راهنمای بسیار خوبی باشد. به نظرم معرفی کتاب نیز بسیار مهم است. باید برنامه‌های خوب و خلاق معرفی کتاب در رسانه‌های عمومی وجود داشته‌باشد.
در حوزه ترجمه در قله ایستاده‌ایم
نویسنده اثر کتاب و کتابداری انتشارات توس ۱۳۵۴ درباره کیفیت صنعت نشر ایران در حوزه کتاب‌های کتاب‌های کودک و نوجوان گفت: از سال ۱۳۴۲ تاکنون در حوزه کتاب کودک و نوجوان از طریق همکارانم در شورای کتاب کودک، کتاب‌ها را بررسی می‌کنم، کار گروهی انجام می‌دهم و به معیارهای دقیق بررسی مسلط هستم. بیش از ۲۰۰ کارشناس در شورای کتاب کودک کار می‌کنند. بنابراین با شنیدن دستاوردها و گفته‌های کارشناسان به اطلاعاتی دست پیدا می‌کنم و از وضع موجود باخبر می‌شوم. در یک نگاه کلی در دهه اخیر وضع نشر کتاب ایران رو به بهبود است. در حوزه ترجمه، در قله ایستادیم. بهترین کتاب‌هایی که جوایز بین‌المللی دریافت کرده‌اند توسط مترجمانی زبردست، ترجمه می‌شوند و در اختیار کودکان و نوجوانان و خانواده‌ها قرار می‌گیرند. ادبیات کودکان، فقط برای کودکان نیست بلکه برای همه کسانی است که به دوران کودکی و به تعلیم و تربیت و به نگاهِ انسان گرایانه‌ای که در ادبیات نهفته است، باور دارند.
شعر کودک و نوجوان با بحران روبروست
انصاری ادامه داد: در حوزه تألیف پیشرفت‌های نیمه دوم دهه اخیر قابل ملاحظه است. البته مشکل جدی در حوزه کودکان یا خردسالان داشتیم که به نظر می‌رسد با توجه به تلاش تعدادی از ناشران، این مشکلات کم کم رفع و در این زمینه کتاب‌های بیشتری منتشر شود اما جایی که مشکل جدی داریم، بحث شعر است. متأسفانه در ایران شعر کودک و نوجوان وضع خوبی ندارد و با بحران روبه‌رو است.
فرآیند دسترسی کودکان به کتاب جدید نباید بیشتر از دو یا سه ماه زمان ببرد
این استاد پیشکسوت حوزه کتابداری در ادامه با اشاره به این که ناشران و پدیدآورندگان کتاب کودک را باید تحسین کرد، گفت: باوجود همه این مشکلات، باید به کوشش پدیدآورندگان و ناشران این حوزه صدآفرین گفت که این آثار ارزشمند را تولید می‌کنند و در اختیار فرزندان ما قرار می‌دهند. البته به شرطی که این آثار در اختیار فرزندان و کودکان و نوجوانان ما قرار بگیرد. بنابر بررسی‌هایی که انجام شده، بسیاری از این کتاب‌ها، ماه‌ها و شاید سال‌ها بعد به تریبون‌های رسانه‌ای می‌رسد و معرفی می‌شود.
انصاری ادامه داد: این یک مساله بسیار جدی است. معتقدم نباید این فرایند بیشتر از دو یا سه ماه زمان ببرد. اگر این کتاب‌ها به سرعت معرفی و نقد شوند و در این مسیرها قرار بگیرند، آن وقت ما مجبور نیستیم از شمارگان ۵۰۰ نسخه‌ای کتاب صحبت کنیم. شمارگان بالاتر خواهد رفت و تأثیر کتاب بر جامعه بسیار بیشتر و گردش اقتصادی آن هم بیشتر و مناسب‌تر خواهد شد.
تالیف، به تشویق، برنامه‌ریزی و حمایت نیاز دارد و نباید این نکته را از نظر دور داشت
این نویسنده اضافه کرد: همواره کوشش کرده‌ایم و آرزو داشته‌ایم و داریم که روند تالیف نسبت به ترجمه در نشر کتاب کودک و نوجوان در ایران عقب نماند. کوشش‌های شورای کتاب کودک هم در همین راستا بوده است. تالیف، به تشویق، برنامه‌ریزی و حمایت نیاز دارد و نباید این نکته را از نظر دور داشت.
شعر به جانِ فرهنگی ما بستگی دارد
انصاری در ادامه با اشاره اهمیت فعالیت‌ها در حوزه دیپلماسی فرهنگی، گفت: خوشبختانه با نهایت اطمینان از کیفیت، کتاب‌هایمان را به جهان عرضه می‌کنیم. این خود نشانه‌ای از رشد ادبیات کودکان در ایران است و طبعا باعث خوشبختی همه ما است. امیدواریم شرایط برای تالیف هم مناسب‌تر شود. همچنین در این مسیر بتوانیم شعر را که به جانِ فرهنگی ما بستگی دارد، برای کودکان و نوجوانان احیا کنیم.
این پژوهشگر با اعلام اینکه از دهه گذشته، توجه به کتاب‌های مرجع بیشتر شده است، بیان کرد: جامعه‌ای که به نشر کتاب‌های مرجع توجه داشته باشد، جامعه‌ای است که به پرسش‌گری بها می‌دهد؛ در این مسیر انتشار چند جلد از فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان و انتشار چندین جلد و مجموعه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را می‌توانم نام ببرم که درخشان هستند و باید امیدوار بود که توجه به این گونه آثار و نشر آن‌ها بیشتر مورد حمایت قرار بگیرد.
نظر شما