کارآفرینی، نوآوری یا تنها اشتغال؟

به گزارش ایرنا، از دیدگاه عموم جامعه می توان همه دارندگان جوازهای کسب و کار یا پروانه های بهره برداری و تولید در بخش‌های مختلف را که فضایی برای ایجاد شغل و درآمد به وجود آورده و به وظایف کارفرمایی خود عمل کرده اند، کارآفرین خواند اما یقینا این برداشت از مفهوم کارآفرینی با ماهیت واقعی آن، همخوانی ندارد.

"شاخص کارآفرین جهانی" معیاری برای ارزیابی سلامت اکوسیستم کارآفرینی در حوزه‌های داخلی و بین‌المللی کشورها است و بر اساس این شاخص، ایران رتبه ۷۲ را در بین ۱۳۷ کشور دارد، درونمایه این شاخص آن است که کارآفرینی عامل حیاتی در توسعه اقتصادی است و اطلاعات کلیدی برای توانبخشی اکوسیستم کارآفرینی کشورها برای سیاستگذاران فراهم می‌کند، به عبارت دیگر، بنگاه‌های اقتصادی موتور حیاتی رشد اقتصادی به شمار می روند و نبود شرکتها و کارآفرینان سبب کاهش نوآوری، بهره‌ وری و مانع شکل‌ گیری مشاغل جدید می‌شود.

هرچند وجود بنگاه های اقتصادی زمینه بروز نوآوری و بهره وری را فراهم می کند اما همه بنگاه های اقتصادی را نمی توان کارآفرین دانست زیرا بسیاری با آنچه در مفهوم واقعی کارآفرینی آمده است، فاصله زیادی دارند، در واقع مشکل اصلی حوزه کارآفرینی در کشور شاید عدم تبیین مفهوم درست آن در جامعه از دیدگاه عمومی یا در سطح کلان سیاستگذاری‌ها و وضع قوانین باشد.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا در خصوص مفهوم کارآفرینی گفت: کارآفرین به فردی گفته می شود که با تشخیص فرصت، همراه با خلاقیت و نوآوری و پذیرش خطر بتواند ایجاد ارزش افزوده جدیدی داشته باشد، بیشتر کارآفرینان خراسان رضوی را می توان در واحدهای تولیدی، صنفی و کارگاهی مشاهده کرد که از دانش و توان مالی خود برای تولید و اشتغالزایی استفاده کرده اند.

محمد امین بابایی افزود: با این حال تشخیص فرصت، یکی از مراحل فرآیند کارآفرینانه و به منزله قلب آن محسوب می شود و در تحقیقات کارآفرینی تاکید فراوانی بر پژوهش در حوزه فرصتهای کارآفرینی می شود، بنابراین تشخیص فرصت باید در کانون توجه پژوهشهای کارآفرینی قرار داشته باشد، چرا که به عنوان یکی از مهمترین توانایی های کارآفرینان موفق در دنیای امروز شناخته می شود.

دیدگاه منفی نسبت به سرمایه گذاران و کارآفرینان

دیدگاه منفی نسبت به سرمایه گذاران و کارآفرینان در جامعه ایرانی ادعایی است که از سوی یکی از فعالان بخش خصوصی مطرح می شود ضمن اینکه او تعریف عامی هم از کارآفرینان دارد.

رییس کانون کارآفرینان خراسان رضوی در گفتگو با خبرنگار ایرنا، کارآفرین را فردی دانست که برای افراد دیگر شغل ایجاد کند و بیمه و مزایای آنان را بپردازد.

محمدحسین روشنک گفت: برخی مشکلات برای سرمایه گذاری و کارآفرینی در کشور وجود دارد اما این به منزله عدم انجام کار یا موفق نبودن جمهوری اسلامی ایران نیست، همه همیشه یاد گرفته ایم که گلایه ها و شکایتها را بگوییم که البته طبیعی است اما این نباید به معنای عدم انجام کارهای موثر و خوب در حوزه کارآفرینی تلقی شود.

وی اظهار داشت: کار، سرمایه گذاری و کارآفرینی در ایران روند مطلوبی را طی کرده اما باید اذعان کرد که در کشور ما به مقوله کارآفرینی، به ویژه سرمایه داران توجه کافی نشده است، فردی که آورده ای ندارد و فقط با ارتباطات و قرض گرفتن درصدد ایجاد کارآفرینی برآمده را فردی سرمایه دار یا سرمایه گذار نمی نامیم، بلکه سرمایه گذار فردی است که یا خود سرمایه دارد یا سرمایه را طی قراردادی از جایی جذب کرده است، فردی که بدون هیچ پشتوانه مالی صرفا با دریافت تسهیلات بانکی در بخشی سرمایه گذاری کند، سرمایه گذار نیست تا بتواند کارآفرین باشد.

وی بیان کرد: ایران از شرایطی برخوردار است که سرمایه گذاران و کارآفرینان می توانند بیشترین درآمد را داشته باشند اما موانع بزرگی در این مسیر وجود دارد که نخست نگاه فرهنگی، دیگری نداشتن ثبات در قوانین، سیاستگذاریها و تدوین شیوه نامه ها و سوم روابط بین المللی است.

روشنک ادامه داد: متاسفانه از نظر فرهنگی و تبلیغاتی به نحوی درباره سرمایه گذاران در جامعه صحبت می شود که رسانه ها، دولتها و حتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و روحانیان، سرمایه گذار را فردی کارآفرین یا مولد نمی بینند و هنوز آن دیدگاه منفی که از گذشته نسبت به افراد دارای سرمایه در جامعه بوده است، وجود دارد و به سرمایه دار یا کارآفرین به عنوان فردی که می تواند با ایجاد یک کلنی اقتصادی، هزاران فرصت کار و اشتغال را فراهم کند، نگاه نمی شود.

مسوول کانون کارآفرینان خراسان رضوی گفت: لازمه کارآفرینی، داشتن سرمایه است و فقر در جامعه با کارآفرینی از بین می رود، توجه به اغنیا و میدان دادن به آنان می تواند زمینه ساز توسعه کارآفرینی و ایجاد فرصتهای جدید برای شغل، ارزش افزوده و درآمد و ثروت افزایی در جامعه باشد، نه اینکه با ایجاد یک فضای بسته، سرمایه داران را وادار به مهاجرت کرد.

وی اضافه کرد: در کشورهای دیگر در مدت سه روز می توان مجوز یک کسب و کار را ثبت کرده و پروانه فعالیت گرفت اما در کشور ما قوانین حوزه کارگری و بوروکراسی اداری سازمانهای دولتی، موانعی در مسیر سرمایه گذاری و ایجاد کسب و کار به شمار می رود، بعضا شرایط در نهادها به نحوی رقم خورده است که بدون مذاکره آسانسوری نمی توان برای دریافت یک مجوز مسیر را طی کرد و کار به جایی رسیده است که اگر رای هم به حق برای فردی صادر شود، مردم آن را باور ندارند.

روشنک، تعداد اعضای اصلی کانون کارآفرینان خراسان رضوی را ۷۰ نفر و افراد مرتبط با این کانون را ۲۵۰ نفر ذکر کرد و گفت: البته نمی توان این رقم را آمار کل کارآفرینان استان دانست، فعالیت این کانون نیز ویژه همه کارآفرینان بوده و به افراد خاصی اختصاص ندارد.

سیاستگذاری برای کارآفرینی، یک اصل

نبود سیاستگذاری بلندمدت و قوانین ویژه کارآفرینی عقیده ای است که برخی از فعالان اقتصادی بخش خصوصی آن را یک اشکال اساسی در حوزه کارآفرینی می دانند و بدون تحقق این بخش، آینده موفقی برای کارآفرینی متصور نمی شوند.

رییس هیات مدیره انجمن شتاب‌دهنده‌ های استان خراسان رضوی گفت: کارآفرینی در تمامی ابعاد جامعه اعم از مباحث اقتصادی و اشتغالزایی نمود دارد و ضروری است سیاستگذاری در این حوزه جامع، مدون، بلندمدت و مستمر باشد و در چرخه تغییر مدیران، دستخوش تحول نگردد.

محسن روشنک افزود: این در حالی است که در شرایط فعلی، سیاستگذاری در این حوزه مقطعی است و گاه سیاست‌ها با جابه‌جایی مدیران تغییر پیدا می‌کند و در چنین وضعیتی، کارآفرین نمی‌تواند برنامه‌ریزی صحیحی داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: تا زمانی که نگرش به کارآفرینی یا کارآفرین مثبت نباشد، انگیزه کارآفرینی در افراد از بین خواهد رفت یا به طور کلی چنین انگیزه‌ای در افراد مستعد این حوزه شکل نمی‌گیرد، چنانکه هم اکنون نیز انگیزه کارآفرین شدن در ایران چندان پررنگ نیست.

وی اظهار داشت: در سالیان گذشته هر چند که دولت، سیاست‌هایی برای حمایت مالی و معنوی از کارآفرینان داشته است؛ اما این حمایت‌ها ناکافی و بعضاً سلیقه‌ای بوده و به هدف و نتیجه دلخواه نرسیده است. این در حالی است که سیاست‌های کشورهای حوزه خلیج فارس و برخی از همسایگان ما در راستای حمایت از کارآفرینی بسیار مطلوب‌تر از کشور ما ارزیابی می‌شود؛ چرا که برنامه‌ریزی آنان در این عرصه بلندمدت است.

رییس هیات مدیره انجمن شتاب‌دهنده‌های خراسان رضوی با بیان اینکه متاسفانه در حوزه کارآفرینی علاوه بر خلأ قانونی با عدم اجرای قانون نیز مواجهیم، افزود: برای دستیابی به نوآوری، باید سه گام اصلی را به ترتیب طی کرد که گام نخست، جریان‌سازی است، بدین معنا که باید جریانی در جامعه شکل گیرد و تکاپویی ایجاد شود تا تمامی عناصر جامعه به ضرورت آن موضوع پی ببرند. در واقع، تمامی آحاد جامعه فارغ از پایگاه اجتماعی باید به اهمیت کارآفرینی واقف شوند. در گام دوم، این جریان سازی باید به فرهنگ تبدیل و در جامعه نهادینه شود و آن‌گاه است که کارآفرین می‌تواند ایده‌های خلاقانه و نوآورانه خود را پیاده‌ سازد.

روشنک ادامه داد: پس از نهادینه شدن فرهنگ، زیست‌بوم کارآفرینی باید تعریف و نقش هر فرد در حوزه کارآفرینی مشخص شود و این امر به تمامی افراد جامعه گوشزد گردد تا بر این مهم واقف شوند که در این حوزه مکلف به انجام وظیفه هستند. گام سوم نیز، مرحله‌ای است که کارآفرینان باید ایده‌ها و طرح‌های خود را ارائه کنند تا به نتیجه دلخواه دست یابند. این سه گام باید به ترتیب در جامعه رخ دهد تا به اهداف مدنظر دست یافت، در غیر این صورت، حمایت‌های مالی و معنوی از کارآفرینان بی‌ثمر خواهد بود.

وی اضافه کرد: در حال حاضر برخی افراد، کارآفرینی را مترادف با سرمایه‌ داری و سرمایه‌ پرستی می‌ دانند و این بزرگترین آسیبی است که متوجه کارآفرینان می‌ شود، در واقع، اکثر مسوولان، مدیران و اعضای جامعه با رویکرد مثبت به کارآفرین نمی‌نگرند و این مساله واقعیتی است که در جامعه ما وجود دارد.

کارآفرینی، فاقد مبانی و مقررات جامع در کشور

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: آنچه که فعالان بخش خصوصی مطرح می کنند در واقع سیاستگذاری در حوزه کارآفرینی نیست، زمانی برای ترویج فرهنگ کارآفرینی سیاستگذاری انجام می شود، زمانی هم قوانین و مقرراتی برای فضاهای کسب و کار وضع می شود و در واقع منظور بخش خصوصی وضع قوانین برای حمایت از بنگاه های اقتصادی و کسب و کار و نه کارآفرینان است.

بابایی اظهار داشت: فردی نانوایی باز می کند و خودش را کارآفرین می داند، در حالی که او کارآفرین نیست چرا که در این کار نوآوری، ایجاد ارزش افزوده جدید، تشخیص فرصت و یا پذیرش خطری برای سرمایه گذاری نداشته است.

وی بیان کرد: از منظر تعریف عام کارآفرینی، همه کسانی که بنگاه اقتصادی دارند خود را کارآفرین می دانند، همه با این مفهوم، اذعان دارند که قوانین و مقررات ثباتی ندارد و بلندمدت و جامع نیست، البته نمی توان منکر این مشکل شد؛ در واقع مبانی و مقررات جامعی نیز برای کارآفرینی در کشور وجود ندارد یعنی به صورت خاص و ویژه کارآفرینی، قانونی در کشور وضع نشده است.

مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: در سطح کلان کشور نیز نگاه ویژه نسبت به موضوع کارآفرینی وجود ندارد تا قانون ویژه ای برای حمایت از کارآفرینان تعریف کرده باشند، در واقع قانون خاصی برای حوزه کارآفرینی با تعریف اصلی و خاص آن، وضع نشده و تمام قوانین موجود نیز در راستای حمایت از کارآفرینان با تعریف عام آن است.

بابایی در خصوص نگاه منفی که در جامعه نسبت به کارآفرینان یا به نوعی سرمایه گذاران وجود دارد، گفت: زمانی که رهبری، کارآفرینان را فرماندهان جنگ اقتصادی می نامند پس این نوع برداشت، صرفا یک برداشت شخصی است، به گفته رهبری ما در جنگ اقتصادی قرار داریم پس باید دولت نقش تسهیل‌گری و حمایتی خود را از کارآفرینان داشته باشد، کارآفرینان در چهارچوب قانون حمایت می شوند اما اینکه قوانین از چه سطحی در حمایت از کارآفرینی قرار داشته باشد، قابل تامل است.

وی اضافه کرد: اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی دو رویکرد را در حمایت از کارآفرینان در پیش گرفته است که شامل رویکرد ترویجی در قالب راه اندازی باشگاه کارآفرینان نوجوان، برگزاری جشنواره ایده پردازی، جشنواره انتخاب کارآفرینان برتر و معرفی نقش کارآفرینان، ایجاد مراکز خدمات مشاوره کارآفرینی، مراکز شتاب دهنده، فضای کاری اشتراکی و کافه های کارآفرینی است که در این مسیر زیرساختها یا بستر حمایت از کارآفرینان فراهم می شود.

وی بیان کرد: از سوی دیگر تسهیلات بانکی یا مشوق هایی نیز برای کارآفرینان در نظر گرفته شده است که آنان در برابر ایده یا طرح خود می توانند تسهیلات بانکی دریافت کنند و در صورتی که دانش آموختگان دانشگاهی را به کار بگیرند، از سهم کارفرمایی خود برای پرداخت حق بیمه معاف می شوند.

توسعه مراکز مشاوره کارآفرینی و صدور سه‌روزه مجوز

سرپرست مدیریت کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: با توجه به رویکرد این وزارتخانه در دولت سیزدهم، توسعه مراکز مشاوره کارآفرینی از طریق تسهیل صدور مجوزها در دستور کار قرار گرفت که در این راستا مجوز مرکز مشاوره کارآفرینی در صورت تکمیل بودن مدارک آنها ظرف سه روز صادر می شود.

کلثوم فاضل افزود: هم اینک ۸۲ مرکز مشاوره کارآفرینی و کسب و کار فعال در استان وجود دارد که از این تعداد ۳۰ مرکز شتاب دهنده هستند و ۳۰ مرکز از اداره کار مجوز ارایه خدمات در فضای کار اشتراکی را دریافت کرده اند.

وی اظهار داشت: در چهاردهمین دوره تجلیل از کارآفرینان برتر استان که سال گذشته برگزار شد، از ۱۱۵ هزار نفری که در این دوره شرکت کردند، ۹ نفر از سه بخش صنعت، خدمات و کشاورزی استان انتخاب و به جشنواره کشوری معرفی شدند که بالاترین امتیاز آنها در شاخص هایی از جمله نوآوری، رشد سریع، ایجاد اشتغال، نداشتن مشکلات مالیاتی و روابط کار بود.

فاضل، راه اندازی باشگاه کارآفرینان نوجوان را از دیگر اقدامات اداره کل متبوع خود در حوزه کارآفرینی برشمرد و افزود: امسال برای راه اندازی این باشگاه اطلاع رسانی های لازم توسط ادارات کل آموزش و پرورش و فنی و حرفه ای استان انجام گرفته که گروه هدف آن افراد هفت تا ۱۸ ساله هستند.

وی برنامه این باشگاه را ارایه دوره های آموزشی در راستای فرهنگ سازی برای کارآفرینی و ترویج اخلاق کارآفرینانه دانست که تاکنون سه شرکت توانمند استان در این خصوص اعلام آمادگی کرده و به وزارتخانه معرفی شده اند.

سرپرست مدیریت کارآفرینی و اشتغال اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی گفت: کافه کارآفرینی، ابتکاری جالب برای ترویج فرهنگ کارآفرینی است، فردی که "کافه" را راه اندازی کند، در واقع راهبر آن است و می خواهد زمینه ای را فراهم کند که کارآفرینان و صاحبنظران رویدادهایی را برگزار کنند و جوانان و کسانی که علاقه مند به این حوزه هستند، در یک فضای غیررسمی و غیراداری با هم گفتگو، تبادل نظر و تجربه داشته باشند و در واقع افراد دارای ایده و افراد دارای سرمایه با هم ارتباط بگیرند.

فاضل اظهار داشت: در کافه های کارآفرینی رویدادهای کمک دهنده به امر کارآفرینی و نوآوری انجام می شود، موضوع این رویدادها نیز متنوع است، در واقع کافه محل گفتگو بین صاحبان ایده و کارآفرینان است و کسی که مجوز کافه را گرفته است، رویدادهای کافه را راهبری می کند تا حداکثر بهره وری و خروجی را داشته باشد و فضای لازم را بین کارآفرینان و جوانان ایجاد می کند.

وی اضافه کرد: تاکنون سه کافه کارآفرینی در خراسان رضوی راه اندازی شده است که شامل کافه "مهارت"، کافه مرکز علمی – کاربردی و کافه مرکز مشاوره خدمات کارآفرینی با محوریت مرکز تخصصی طلا و جواهر می شود.

فاضل با بیان اینکه در ایران تعریف خاص و استانداردی برای کارآفرین نداریم، گفت: پرداخت تسهیلات بانکی حمایتی برای کارآفرینان در واقع مربوط به بنگاه اقتصادی یا فعال اقتصادی است که طرحش دارای پیشرفت فیزیکی مناسب باشد و بتواند از این تسهیلات بهره گیرد.

به گزارش ایرنا، هفته جهانی کارآفرینی' که از روز دوشنبه ۲۵ آبان آغاز شده و در سطح جهان با همین عنوان از ۱۶ تا ۲۲ نوامبر ثبت شده است، فرصتی است که میلیونها نفر در سراسر دنیا متوجه حرکت شتابان کارآفرینی شوند و در این حرکت چهارچوب 'ایده‌های جدید' برای تولید بهتر با صرفه تر و ایجاد مشاغل جدید در قالب جنگ استعدادها مبتنی بر خلاقیت، نوآوری دانش به صورت نظام مند شکل می گیرد.