میزگرد ایرنا/ رشد صنعت غذا، نیازمند گرمابخشی آفتاب پژوهش

به گزارش ایرنا، خراسان رضوی از مهمترین قطب‌های صنایع غذایی کشور شناخته می‌شود به طوری که صنعت غذای آن پس از صنعت نساجی، بزرگترین صنعت استان محسوب می‌شود. از سویی مواد غذایی از ضروری‌ترین نیازهای انسان است و تامین مقدار کافی، باکیفیت و ایمنی مناسب آن از دغدغه‌های اصلی جوامع است. به همین دلیل ورود فناوری و نوآوری در تولید مواد غذایی به یکی از زمینه‌های مهم و پیشرفته تحقیق و پژوهش در جهان امروز تبدیل شده است.

به اعتقاد صاحبنظران، سنجش سطح دانایی به میزان تولید و مصرف اطلاعات و گسترش دانایی به دسترسی سریع و آسان به منابع علمی موثق وابسته است و دانسته‌های ما یا از طریق مطالعه منابع اطلاعاتی موجود حاصل شده و یا براساس پژوهش‌هایی که خود صورت می‌دهیم، به دست می‌آید.

منبع اصلی تولید اطلاعات و دانش جدید در واقع حاصل فعالیت های پژوهشی است و صنعت غذا به عنوان یکی از مهمترین صنایع کشور به دلیل اهمیت آن در تامین امنیت و ایمنی غذایی، بیش از هر چیز نیازمند نوآوری، توسعه، تحقیق و و پژوهش است که با توجه به این مهم و به مناسبت آغاز هفته پژوهش، میزگردی با حضور متولیان و متاثران این حوزه در خبرگزاری جمهوری اسلامی مرکز خراسان رضوی برگزار شد.

مدیر صنایع تبدیلی وغذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی، رییس موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی، رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، کارشناس صنایع غذایی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، رییس اداره آموزش، پژوهش و فناوری اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی، مدیر نظارت بر مواد غذایی،آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی مشهد، نماینده انجمن صنایع همگن خراسان رضوی و رییس کل باشگاه خلاقیت، آموزش، حمایت و بهره برداری زعفران کمیسیون ملی یونسکو ایران (OSEC) از حاضران در این میزگرد خبری بودند.

ضرورت پژوهش برای مدیریت ضایعات کشاورزی

مدیر صنایع تبدیلی و غذایی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: از جمله زمینه‌هایی که هنوز جای کار فراوان دارد و واحدهای تحقیق و توسعه باید در این زمینه ورود و فعالیت کنند می‌توان به مدیریت ضایعات کشاورزی اشاره کرد و به منظور حمایت از واحدهای تولیدی باید نسبت به در نظر گرفتن تسهیلاتی از جمله بیمه و مالیات توجه داشت تا واحدهای تحقیق و توسعه در این زمینه فعالیت موثری داشته باشند.

مهندس مجید رضایی با بیان اینکه در خصوص تولید خوراک دام و تولیدات گیاهی، اقدامات خوبی انجام شده اما هنوز جای کار، تحقیق و پژوهش وجود دارد، بیان کرد: در این مسیر با مرکز تحقیقات کشاورزی ارتباط موثری وجود دارد و اقدامات مفیدی نیز صورت گرفته است که البته باید توسعه یابد.

وی با اشاره به اینکه هم اکنون در استان هزار و ۶۰۰ واحد صنایع تبدیلی دارای مجوز از این سازمان مشغول فعالیت هستند، ادامه داد: ظرفیت جذب ماده خام این واحدها ۱۰ میلیون تن و اشتغال ایجاد شده در این بخش معادل ۲۶ هزار نفر است.

وی با بیان اینکه پژوهشگران باید در زمینه‌های مختلفِ ارتقای کیفیت همکاری موثر نمایند، افزود: پژوهش در حوزه آمایش صنایع تبدیلی نیز بسیار موثر و کمک کننده است.

این مسوول اضافه کرد: هفت عنوان اصلی و ۳۵۴ عنوان فرعی در موضوع مرتبط با غذای انسان، حیوان و نگهداری و ذخیره‌سازی، کود، شیلات و دام در زمینه ارائه خدمات و نظارت بر فعالیتها بر عهده جهاد کشاورزی است و واحدهای تحقیق و توسعه (R&D) نیز باید در کلیه صنایع تبدیلی با هدف گسترش پژوهش و بهره‌گیری از نتایج تحقیقاتی، فعالیت بیشتری از خود نشان دهند.

رضایی تاکید کرد: واحدهای تولیدی باید بتوانند در جریان رقابت، محصولی امن و پایدار داشته باشند، در غیر این صورت شاهد سبقت گرفتن رقبا از خود خواهند بود.

۱۰ درصد جمعیت جهان گرسنه‌اند

رییس موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی با بیان اینکه پژوهش و تحقیق باید در خدمت حل چالش‌ها در کشور باشد، ادامه داد: باید در حوزه پژوهش با هدف نجات کشور در فضای موجود که شاهد تحمیل تحریم های ناعادلانه هستیم، به صورت جهادی اقدام کنیم.

دکتر محمدعلی رضوی افزود: طبق تعریف سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) از عبارت امنیت غذایی، غذا باید برای همگان و تحت همه شرایط در دسترس باشد به این معنا که فقر و گرسنگی باید به صفر برسد.

وی اظهار کرد: آمارهای جهانی نشان می‌دهد که هم اکنون در دنیا ۸۰۰ میلیون فقیر و گرسنه وجود دارند که معادل ۱۰ درصد جمعیت جهان می‌شود و این نسبت در ایران هم به همین شکل است.

طبق آمار هم اکنون ۸۰۰ میلیون فقیر و گرسنه در جهان داریم که معادل ۱۰ درصد کل جمعیت می شود که این نسبت در ایران هم به همین شکل است.رضوی خاطرنشان کرد: شاخص امنیت غذایی، نسبت میان صادرات مواد غذایی به واردات این محصولات است، که این شاخص برای ایران حدود ۱۰ درصد است و از این حیث رتبه ۷۶ را در دنیا داریم به این معنا که ۷۵ کشور جهان وضعیتی مطلوبتر از ما در زمینه امنیت غذایی دارند.

وی با اشاره به برخی پیش بینی‌ها، نیاز به افزایش تولیدات غذایی تا سال ۲۰۳۰ را ۷۰ درصد عنوان کرد و اظهار کرد: هم اکنون سالانه ۱۳۰ میلیون تن مواد غذایی در کشور تولید می‌شود که بین ۲۰ تا ۳۰ درصد آن ضایعات کشاورزی، از مرحله برداشت تا سر سفره است، و این نشان از صدمه و خسارت شدید از لحاظ اقتصادی و امنیت غذایی دارد.

رییس موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی ادامه داد: بنابراین از چالش های کشور در حوزه امنیت غذایی، فقدان مدیریت یکپارچه بر روی ضایعات کشاورزی و غذایی است که بخشی از ناامنی غذایی در بخش تولید است، به این معنا که ما اکنون به اندازه کافی در کشور غذا تولید نمی‌کنیم.

رضوی تصریح کرد: ما هنوز هم در زمینه اقلام مصرفی مهمی مانند روغن تا ۸۵ درصد واردات داریم که این ضعف با وقوع جنگ در اوکراین بیشتر خود را نشان داد، بر این اساس تحقیق و پژوهش در حوزه‌هایی که دچار ناامنی غذایی هستیم، ضرورتی انکارناپذیر است.

وی دیگر ناامنی مهم موجود در بخش صنعت غذای کشور را مربوط به حوزه فراوری تا مصرف دانست و گفت: حتی اگر تولید کافی غذایی هم در کشور داشته باشیم در بخشهای ذخیره سازی، فراوری و توزیع شاهد ضایعات غذایی هستیم که علت آن مشکلات موجود در عرصه انبارداری و ذخیره سازی است.

تقلب در مواد غذایی، چوب حراج به سلامت مردم

رییس موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی تصریح کرد: با تحمیل تحریم‌ها، افزایش تورم و قیمت دلار شاهد افزایش چشمگیر تقلب در حوزه صنایع غذایی هستیم و حال آنکه بخش استاندارد و نظارت بر مواد غذایی خود را با این بخش منطبق نکرده است، در حالی که در این شرایط در هر ماده غذایی رد پایی از تقلب را می توان پیدا کرد.

وی افزود: سودهای کلانی از محل تقلب در حوزه مواد غذایی، نثار سودجویان می شود در حالی که سلامت مردم در خطر حراج قرار می گیرد.

رضوی تاکید کرد: در حوزه امنیت غذایی باید به این نکته توجه شود که به توسعه روشهای نوین تشخیص تقلب، استانداردهای اجباری و تقویت بخش نظارت نیاز است و همه این موارد امر پژوهش را می‌طلبد.

وی از دیگر ناامنی های گریبانگیر حوزه غذا را سوء تغذیه دانست و ادامه داد: ممکن است غذای کافی داشته باشیم اما تغذیه سالمی نداریم که این حقیقت را در بیماریها و عدم رشد کافی جسمی در غالب افراد جامعه می بینیم.

رییس موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی خاطرنشان کرد: میان بخش‌های اجرایی، قانونی و به خصوص وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید در زمینه الگوی مصرف و غنی سازی مواد غذایی همنوایی وجود داشته باشد و به جد معتقدیم پژوهش می‌تواند به مدیریت بحرانها کمک کند.

رضوی افزود: بحرانهایی مانند کرونا، سیل، زلزله، جنگ و غیره به راحتی می تواند امنیت غذایی جامعه را به خطر اندازد و بر این اساس باید برای این بحران ها آمادگی کامل داشته باشیم، که در این زمینه هلال احمر، دانشگاه‌ها، وزارت جهاد کشاورزی و بخشهای مختلف امنیت غذایی باید در تعامل و در قالبی مشخص آمادگی خود را افزایش دهند.

وی تصریح کرد: متاسفانه در شرایط کنونی آمادگی ها کافی نیست و هنوز هم با وقوع یک زلزله، برای جلب کمک های مردمی به سراغ مردم می رویم و این نشان می دهد که توانایی و آمادگی لازم را برای تامین غذایی و پشتیبانی نداریم.

بحرانهایی مانند کرونا، سیل ، زلزله ، جنگ و غیره به راحتی میتواند امنیت غذایی را به خطر بیندازد و باید برای این روزها آمادگی کامل داشته باشیم

واحدهای تحقیق و توسعه، حلّال مسائل صنعت باشند

وی با تاکید بر اینکه در شرایط اقتصادی موجود و فشار تورم، واحدهای صنعتی انصافا در حال جهاد هستند، ادامه داد: در چند سال اخیر باتوجه به شرایط اقتصادی ناشی از تحریم ها، توجه به تولید داخلی با اقبال بخش صنعت مواجه شده است، بنابراین این موسسه از ابتدای امسال تاکنون ۲۵ قرارداد پژوهشی با حوزه صنعت داشته است که این نشان از احساس نیاز بخش صنعت دارد.

رضوی بیان کرد: می توان گفت نگاه بخش صنعت به پژوهش و خلق ثروت از طریق دانش، با اشراف بیشتر و نیاز بالاتری همراه است.

رییس موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی با تاکید بر ضرورت تغییر نگاه به پژوهش، افزود: باید توجه داشت که دانش باید از مساله سرچشمه بگیرد و برای این منظور باید پژوهشگر نیاز را تشخیص داده و یا صنعت نیازش را به درستی اعلام کند.

وی خاطرنشان کرد: در دنیا واحدهای تحقیق و توسعه با هدف افزایش درآمد اقتصادی به کارگرفته می شوند و باید به این امر توجه داشت که صدور مجوز برای این واحدها باید با حضور و نقش آفرینی دانشگاهها و پژوهشگران واقعی همراه باشد.

رضوی اظهار کرد: این واحدها به منزله مغز متفکر صنعت هستند و قرار است مسائل صنعت را حل کنند، بنابراین فعالان و شاغلان این واحدها باید الفبای تحقیق را بلد باشند و سپس نقش تحقیق و توسعه را انجام دهند.

رییس موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی تصریح کرد: متاسفانه نقش واحدهای تحقیق و توسعه در افزایش درآمد بخش صنعت ساده گرفته شده است که انتظار می رود این واحدها و کیفیت کارشان با استفاده نامطلوب از جایگاهشان تخریب نشود.

وی افزود: ضروری و لازم می نماید که سازمان صنعت، معدن و تجارت نسبت به کمک گرفتن از مراکز پژوهشی برای نقش آفرینی در واحدهای تحقیق و توسعه بهره بیشتری ببرد تا درگیری پژوهش و صنعت بیشتر شود.

رضوی تاکید کرد: این واحدها حقیقتا تکیه گاه خوبی برای ارتقای کیفی و کمی در صنعت غذا هستند مشروط بدان که ابزار لازم برای آنان به خوبی تعریف شود.

پژوهش، دروازه ورودی دانش به عرصه کشاورزی

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، رسالت وزارت جهاد کشاورزی را ایجاد امکان دستیابی مردم کشور به غذای سالم، باکیفیت و ارزان با منشاء داخلی دانست و خاطرنشان کرد: مرکز تحقیقات کشاورزی در حوزه آموزش و تروریج در بخش کشاورزی بازوی اصلی پژوهشی و تغذیه کننده اصلی فکری وزارتخانه است.

مهندس مسعود نجفی ادامه داد: شعار امسال روز جهانی غذا "تولید بهتر، تغذیه بهتر، محیط زیست بهتر و زندگی بهتر" انتخاب شده است که نشان از اهمیت موضوع غذا در کنار محیط زیست دارد.

وی تاکید کرد: در موضوع امنیت غذایی چند رکن اصلی از جمله فراهم بودن غذا شامل سه بخش تولید، تجارت و ذخیره سازی غذا مطرح است که در هر سه بخش دچار مشکل هستیم و راه حل اصلی عبور از این مشکلات، حرکت به سمت دانش بنیانی و بهره گرفتن از دانش در بخش کشاورزی است.

وی ادامه داد: در رکن دوم موضوع امنیت غذایی مورد توجه است که در آن نیز بحث دسترسی به غذا شامل دسترسی فیزیکی و دسترسی اقتصادی مطرح است و چالش اصلی در زنجیره غذایی است که نیاز به دانش بنیان شدن این زنجیره، به منظور بهره گرفتن کافی از همه فرصتها و جلوگیری از خسران احساس می شود.

نجفی، سومین رکن را سلامت و مصرف غذا دانست و افزود: این رکن نیازمند الگوی مصرف صحیح است و این الگو از ارتقای آگاهی و دانش مصرف کنندگان به دست می‌آید و بحث ثبات و پایداری غذا چهارمین رکن در این موضوع و امنیت غذایی است.

این مسوول تصریح کرد: هم اکنون ۸۲۸ میلیون نفر در جهان از گرسنگی و ۳.۱ میلیارد نفر از سوء تغذیه و نداشتن تغذیه صحیح رنج می برند که باید در این حوزه کاری شود که البته تا کنون کارهای ارزشمندی نیز انجام شده است.

وی با بیان اینکه میزان تولید غذا در کشور طی دهه‌های اخیر از سالانه ۲۵ میلیون تن به بیش از ۱۲۵ میلیون تن رسیده است، گفت: در ۳۰ سال آینده و تا سال ۲۰۵۰ با افزایش جمعیت کشور به ۱۰۵ میلیون نفر، نیازمند تولید ۱۸۰ میلیون تن غذا در سال هستیم که این امر با توجه به مسائلی از جمله کمبود زمین برای تولید، تغییرات اقلیم و کمبود آب، شدنی به نظر نمی رسد، حال آنکه پژوهش می تواند ما را در حرکت به سمت راههای موثر یاری دهد.

طی ۳۰ سال آینده تا سال ۲۰۵۰ با افزایش جمعیت تا ۱۰۵ میلیون نفر در کشور نیازمند ۱۸۰ میلیون تن تولید غذا درسال هستیمضایعات کشاورزی، زنجیره غذایی ناقص و ظرفیتهای خالی تولید

وی با بیان اینکه بین ۲۰ تا ۳۰ درصد محصولات تولیدی کشاورزی تبدیل به ضایعات می شوند، اظهار کرد: این درصد فراوانی است که کاهش این رقم، راهبرد اصلی در تامین امنیت غذایی کشور است و باید در حوزه پژوهش به آن توجه وافر شود که البته به عنوان یک طرح ملی در دستور کار مرکز تحقیقات قرار دارد.

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی با اشاره به اینکه صنعت غذا در این استان از جایگاه بالایی در مقایسه با دیگر استانها برخوردار است، ادامه داد: بزرگترین ضعف در این حوزه، فقدان مدیریت یکپارچه در صنایع غذایی و سیاستگذاری‌های نامناسب است که تعدد دستگاههای تصمیم گیر شامل جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت و دانشگاه علوم پزشکی موجب لطمه دیدن این صنعت شده است.

نجفی، ناقص بودن زنجیره ارزش محصولات فرآوری شده را از دیگر چالش های پیش رو برشمرد و افزود: متاسفانه تاکنون از ارزش محصولات جانبی و ضایعات کشاورزی به شدت غافل بوده ایم و در بسیاری از حوزه‌ها هم تنها به خام فروشی بسنده کرده‌ایم.

وی پراکنش نامناسب واحدهای تبدیلی و صنایع غذایی را نیز یک مساله دانست و تاکید کرد: ۹۰ درصد پراکنش صنایع غذایی خراسان رضوی در سه محور مشهد - نیشابور، مشهد - فریمان و مشهد - قوچان است در حالی که در استقرار این واحدها، با توجه به مزیتهای منطقه‌ای، می توانست کارهای موثری انجام شود.

نجفی از دیگر چالشها و مشکلات موجود در عرصه صنایع غذایی استان را استفاده نشدن از تمام ظرفیت کارخانجات خواند و بیان کرد: به عنوان نمونه از ۱۰۸ واحد لبنی استان، ۳۵ درصد و از ۳۱ کارخانه آرد، تنها ۳۰ درصد و از ۵۸ واحد تولید رب خراسان رضوی تنها ۵۰ درصد فعال هستند.

وی بیان کرد: در سایر صنایع غذایی نیز شاهد چنین وضعیتی هستیم که نشان از خواب و خسران سرمایه گذاریها دارد.

نجفی، منطبق نبودن برخی استانداردهای صنایع غذایی با کشورهای هدف را موجب عدم صادرات یا برگشت محصولات از کشورهای دیگر دانست و گفت: فرسودگی ماشین آلات و ضعف استفاده از فناوری‌های روز از مشکلاتی است که گویی هنوز حتی به سمت نوسازی آن نیز نرفته ایم.

وی دیگر چالش بزرگ صنعت غذا در کشور و استان را بحث وابستگی به مواد اولیه وارداتی و نیز ضعف در حوزه نگهداری و بسته بندی مواد غذایی ذکر کرد.

آینده‌پژوهی، لازمه تحقق امنیت غذایی

رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی با اشاره به نبود مجموعه واحد و تصمیم گیر در موضوع صنایع غذایی در کشور اظهار کرد: این تنوع تصمیم گیر در حوزه صنایع غذایی به مثابه بی صاحب بودن این موضوع مهم و حیاتی است که در چنین فضایی نبود آمایش سرزمینی صنایع غذایی و نقشه راه در این مسیر، مشکلات را دو چندان کرده است.

نجفی گفت: کشور به شدت نیازمند آینده پژوهی در حوزه غذا است تا در این قالب مزیت‌های منطقه‌ای روشن، نقشه راه طراحی و اتفاقات مثبت رقم بخورد.

وی افزود: مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی با ۹۳ عضو هیات علمی که ۱۴ نفر آنان دارای تخصص در حوزه صنایع غذایی هستند، برنامه های کلانی در حوزه غذا در دست اجرا دارد، که یکی از موضوعات اصلی آن تحقیقات و طرحهای پژوهشی در حوزه زعفران است و تاکنون سه سال از طرح پنج ساله پژوهشی این حوزه سپری شده است.

وی ادامه داد: تحقیق در حوزه تولید بذر، مواد موثره غذایی، اصول استانداردسازی، کاهش ضایعات و بهره گیری از ضایعات کشاورزی از جمله مهمترین طرحهای در دست انجام این مرکز است.

خراسان رضوی، دارنده نخستین دهکده فناوری صنایع غذایی کشور

وی با اشاره به ضرورت ورود نوآوری به حوزه غذا و صنایع مرتبط با آن گفت: هم اکنون در حوزه فناوری و نوآوری در کشور هفت هزار و ۶۰۰ شرکت دانش بنیان فعالیت دارند که از آن میان ۶ درصد، حدود ۴۴۰ واحد؛ در حوزه کشاورزی فعالیت دارند که با توجه به نیاز موجود در این بخش، آمار بسیار پایینی است.

نجفی اظهار کرد: نخستین دهکده فناوری و نوآوری کشاورزی و صنایع غذایی کشور را در خراسان رضوی ایجاد کرده ایم که در زمینی به مساحت ۳۰ هکتار راه اندازی شده و اراضی و ساختمانهای مرکز تحقیقات را به این حوزه اختصاص داده ایم و از واحدهای صنایع غذایی برای انجام تحقیق، نوآوری و رشد ایده هایشان در این حوزه به گرمی استقبال می کنیم.

صنایع غذایی، دارنده بیشترین سهم از اشتغال صنعت خراسان

کارشناس صنایع غذایی اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی نیز گفت: ۷۰۰ واحد در استان با ۲۷ هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری در حوزه صنایع غذایی مجوز و فعالیت دارند که این واحدها ۴۰ هزار نفر را جذب کار کرده اند و همین امر جایگاه ویژه‌ای را برای صنعت غذا ایجاد کرده است به طوری که رتبه دوم را از نظر اشتغال در بین صنایع دارد.

مهندس زهرا علیزاده خاطرنشان کرد: استان خراسان رضوی در سالهای گذشته در حوزه صنایع غذایی جایگاه والایی داشته است، اما اکنون به دلیل خشکسالی و تبعات ناشی از آن در کاهش محصولات شاهد چالش های متعدد در این عرصه هستیم.

وی توضیح داد: به عنوان مثال در زمینه کارخانجات چقندر قند، شکر، رب و غیره در سالهای گذشته بر اساس حجم تولیدات استان ظرفیت سازی شده است اما با کاهش مواد اولیه شاهد بلااستفاده شدن و فرسودگی تجهیزات و ماشین آلات این صنایع هستیم.

علیزاده با بیان اینکه کمرنگ شدن تدریجی تولید کشاورزی موجب از دست رفتن جایگاه صنعت در این حوزه شده است، بیان کرد: هم اکنون ۴۰ درصد نوشابه، ۱۰ درصد آرد، ۴۰ درصد شیر خشک و ۴۰ درصد خمیر مایه مورد نیاز کشور در خراسان رضوی تولید می شود که البته همه این بخشها نیاز به سرمایه در گردش بالایی دارند، اما شاهد چالش واحدها در این زمینه هستیم.

وی افزود: در صورت فراهم بودن شرایط خواه ناخواه واحدهای تحقیق و توسعه، جذب نیروی خبره، نوسازی و رویکرد دانش بنیان خود به خود در واحدهای تولیدی اتفاق می افتد، و علت عدم تحقق این موارد نوسانات شدید قیمت، نبود ثبات اقتصادی و دیگر عوامل است.

این کارشناس تاکید کرد: تحقیق و توسعه می‌تواند در جهت‌گیری‌ها بر اساس مزیتهای رقابتی، تکمیل زنجیره ارزش با حفظ شاخصه های ارزش، توسعه فناوری مبتنی بر نیازهای منطقه و دیگر موارد کمک شایانی داشته باشد.

تحقیق و توسعه می‌تواند در جهت گیری‌ها بر اساس مزیتهای رقابتی، تکمیل زنجیره ارزش با حفظ شاخصه های ارزش، توسعه فناوری مبتنی بر نیازهای منطقه و دیگر موارد کمک شایانی داشته باشد.علیزاده گفت: علاوه بر این با پژوهش در حوزه غذاهای فراسودمند، غنی سازی شده و تولید محصولات ویژه، رنگهای خوراکی، اسانس، پروبیوتیک و غیره می توان به رشد و توسعه و البته ایجاد ارزش افزوده بالا در حوزه غذا کمک کرد.

میل صنایع به سمت راه‌اندازی واحد تحقیق و توسعه

رییس اداره آموزش، پژوهش و فناوری اداره کل صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: حرکت و هدایت فعالان صنعت غذا در زمینه تجهیز، نوآوری، فناوری و دانش بنیان شدن از اهداف اصلی استان است، بدین ترتیب بهره‌گیری از ابزارهای تشویقی و بهره گیری از ظرفیتهای مختلف، ترویج نوآوری و معرفی مزایای آن و استفاده از ابزارهای کمک کننده برای ارتقای توانمندی در حوزه بهره‌وری، کیفیت و غیره در دستور کار است.

مهندس ناصر بهزاد بیان کرد: اهمیت پژوهش و تحقیق در توسعه و ترویج صنایع غذایی برکسی پوشیده نیست و با هدف توسعه کمی و کیفی این صنایع، استفاده از واحدهای تحقیق و توسعه(R&D) مورد توجه جدی است.

وی ادامه داد: هم اکنون ۶۸۰ واحد صنعتی در استان دارای پروانه تاسیس واحد تحقیق و توسعه هستند و ۳۰۰ واحد دیگر هم تقاضای اخذ مجوز داده‌اند که نسبت به سالهای گذشته رویکرد مثبتی را در این زمینه شاهدیم.

این مسوول گفت: به این ترتیب حدود ۲۵ درصد واحدهای صنعتی استان دارای واحد تحقیق و توسعه (R&D) هستند ضمن اینکه در زمینه اتصال صنعت غذا با دانش، تفاهم نامه‌ای با پارک علم و فناوری خراسان رضوی تنظیم شده است.

بهزاد با اشاره به اینکه ۴۰ درصد ظرفیت تولید در صنایع غذایی استان خالی است، بیان کرد: از جمله اقدامات در دستور کار برای توسعه نوآوری و فناوری در صنایع غذایی استان، ایجاد ۵۰ زیست بوم فناوری در استان تا پایان سال جاری است و اکوسیستم نوآورانه می تواند بازیگران مختلفی داشته باشد که نقش موثری در این روند داشته باشند.

او با اشاره به اینکه صندوق ضمانت سرمایه گذاری صنایع کوچک در استان ایجاد شده است، افزود: عمده صنایع کوچک ما در حوزه غذا فعالیت دارند و می توان در راستای حمایت از این بخش حرکت جدی را در قالب این صندوق انجام داد.

راهکار مدیریت هدررفت غذای سفره، در انتظار پژوهش

مدیر نظارت بر مواد غذایی،آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در این میزگرد گفت: امسال به نام "تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین" نامگذاری شده است و همه دستگاهها مکلفند گام های موثری در این جهت بردارند، که این معاونت نیز در حوزه مواد خوراکی و آشامیدنی، وظیفه نظارت، ارزیابی و پایش فراورده‌ها را بر عهده دارد.

دکتر علی اصغر اسماعیل‌زاده، تغذیه نامناسب و سوء تغذیه را از نگرانی های این دانشگاه برشمرد و گفت: سلامت محصولات غذایی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است که با تقویت نظارت و کنترل عملکرد، می توان نقاط ضعف و مشکلات را در این زمینه برطرف نمود.

وی در دسترس بودن غذای سالم را حق همگان دانست و ادامه داد: توسعه سواد و آگاهی در بین مردم نسبت به کم و کیف تغذیه، چگونگی مصرف موادغذایی، تلاش برای سیری سلولی و نه سیری شکمی و البته تقویت استانداردها و نظارت قوی از جمله مسائل تضمین کننده سلامت مردم است.

این مسوول، میزان هدررفت مواد غذایی در سفره مردم را بسیار بالا و نیازمند مداخله در این زمینه با انجام کار مطالعاتی و پژوهشی دانست و افزود: بر همین اساس در زمینه مصرف مواد غذایی در کنار یکدیگر و تامین سلامت مردم نیز نیاز به تحقیق و پژوهش داریم.

دکتر اسماعیل‌زاده با تاکید بر الزام ارتباط کامل و جامع میان دانشگاه و صنعت بیان کرد: صنعت ما یا از علم و دانش دانشگاهی بهره‌مند نمی‌شود و یا ضرورتی نمی‌بیند که بهره ببرد و یا شرایط مهیای این ارتباط نمی شود که به هر ترتیب باید این مساله را حل کرد.

صنعت ما از علم و دانش دانشگاهی یا بهره‌مند نمی‌شود یا ضرورت نمی‌بیند که بهره ببرد و یا شرایط محیای این ارتباط نمیشود که به هر ترتیب باید آن را حل کرد.وی خاطرنشان کرد: تولید کننده باید وارد مسیری شود که برای افزایش کیفیت و کاهش آلاینده های محصولش هزینه کند و برای این مهم باید از دانش فنی بهره گرفت که مستلزم کار تحقیقاتی و پژوهشی است.

این مسوول اظهار کرد: ما به صورت جدی نیازمند اصلاح فرایندهای تولید با هدف کاهش برخی آلاینده‌ها در مواد غذایی هستیم تا به این ترتیب سلامت مردم تضمین شده و البته سود تولیدکننده در کنار افزایش کیفیت محصول بالا برود.

پیشنهاد ایجاد دبیرخانه هم اندیشی مراکز پژوهشی با مراکز اجرایی

اسماعیل زاده گفت: بخش زیادی از مواد اولیه وارداتی، اقلامی نیستند که نتوان آنها را تولید کرد اما این نیازمند همکاری، برنامه ریزی و البته کار مطالعاتی است و ما ظرفیت تولید بخشهای زیادی از مواد اولیه مورد نیاز در صنایع غذایی را در داخل کشور داریم و برای برنامه ریزی می توان به سمت تهیه فهرستی از این موارد رفت.

مدیر نظارت بر مواد غذایی،آرایشی و بهداشتی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پیشنهاد تشکیل دبیرخانه‌ای در استان با عنوان "دبیرخانه هم‌اندیشی مراکز تحقیقی- پژوهشی با مراکز اجرایی" را داد تا از این طریق امکان بررسی چالش ها، نیازها و ضرورتهای پژوهشی در حوزه صنایع غذایی میسر شود.

وی افزود: در این قالب با تدوین شیوه نامه غذا می توان تسهیلات ویژه برای شرکتهای دانش بنیان و هسته های فناور در عرصه صنایع غذایی را در نظر گرفت.

صنعت، خسته از تجربه آزمون و خطا

نماینده انجمن صنایع همگن خراسان رضوی نیز با اشاره به چالش های فراوان در حوزه تولید صنایع غذایی استان گفت: تامین سرمایه در گردش با تورم ۴۰ درصدی و ۱۰ برابر شدن هزینه‌ها در سال گذشته و امسال، دیگر رمقی برای صنعتگر باقی نگذاشته است که سراغ پژوهش برود، زیرا در چنین شرایطی باید تنها به فکر در گردش نگه داشتن چرخ کارخانه باشد.

مهندس رضا بینا اظهار کرد: بی پولی و سود پایین تولید کننده در حالی دامان تولید را گرفته است که در سالهای گذشته برای انجام پژوهش به شیوه آزمون و خطا پیش می‌رفتیم اما با شرایط موجود باید به گونه ای حرکت کرد که درصد آزمون و خطا کمتر شود، زیرا تولیدکننده پولی برای هدر دادن ندارد.

وی افزود: بحث قیمت گذاری دستوری از دیگر مشکلات کنونی در حوزه تولید صنایع غذایی است، زیرا تعیین قیمت دستوری برای اقلامی مانند نان و شیر، به معنای آن است که کیفیت بوسیده و به کناری گذاشته شده باشد.

مهندس بینا تصریح کرد: وقتی برای کیفیت محصول هیچ ریالی تعلق نمی‌گیرد دیگر نمی توان برای تحقیق و پژوهش هزینه کرد، بنابراین باید به کیفیت ارزش بگذاریم و ارزش آن را حساب کنیم.

بی پولی و سود پایین تولید کننده در حالی دامان تولید راگرفته که در سالهای گذشته برای انجام پژوهش به شیوه آزمون و خطا پیش می‌رفتیم اما با شرایط موجود باید به گونه ای حرکت کرد که درصد آزمون و خطا کمتر بشود زیرا تولیدکننده پولی برای هدر دادن ندارد.بینا ادامه داد: در سایه تاثیرات منفی رسانه‌های حقیقی و مجازی و ایجاد فضای ضدصنعت در چند سال گذشته، همه تولیدات و محصولات غذایی به شکل محلی مطلوب معرفی می شود در حالی که تولید سنتی یا همان تولید بی شناسنامه، سلامت مردم را به شدت تهدید می‌کند.

وی تاکید کرد: باید از ظرفیت رسانه‌ها بهره برد، دانشگاهها کار پژوهشی و تحقیقاتی کنند و بر روی ایجاد و توسعه فرهنگ تغذیه سالم در جامعه تلاش کنند.

این نماینده صنعتگران خراسان رضوی تصریح کرد: کاهش سرانه مصرف به معنای کاهش سودآوری و درآمد کارخانه است و همین امر موجب می شود دیگر امکانی برای رفتن به سمت کارهای پژوهشی و تحقیقاتی بافی نماند.

مظلومیت پژوهش زعفران در سایه منفعت

رییس کل باشگاه خلاقیت، آموزش، حمایت و بهره برداری زعفران کمیسیون ملی یونسکو ایران (OSEC) نیز اظهار کرد: این باشگاه با همین عنوان در یونسکو ثبت شده و تلاش دارد تا اجازه ندهد این محصول ارزشمند از دست ایران خارج شود و کشور ایران را به نام سرزمین طلای سرخ در جهان، به درستی معرفی کند.

سیداحسان مصطفوی گفت: این باشگاه شامل بخش‌های مختلفی چون دانشجویان، دانشگاهیان، بخش‌های آموزشی و تحقیقاتی، بخش صادر کنندگان و البته بخش کشاورزان است که پیش بینی عضویت ۱۲ هزار کشاورز را در آن کرده ایم.

وی ادامه داد: این باشگاه در حقیقت تلاش دارد تا بتواند زنجیره زعفران؛ فعالان و موثران در بخش های مختلف این محصول راهبردی و نه یک عده و گروه خاص را در ارتباط با این محصول، به یکدیگر متصل کند.

مصطفوی با بیان اینکه در حوزه پژوهش زعفران دارای آثار و تولیدات خوبی هستیم و دانشجویان، دانشگاهیان و پژوهشگران فراوانی داریم اما مشکل کنونی ماندن و محدود شدن کتابها و محصولات پژوهشی به فضای قفسه هاست، گفت: این پژوهشها به عرصه صنعت راه پیدا نکرده است و همین امر نشان از ارتباط نزدیک به صفر پژوهشها با صنعت در این زمینه دارد.

وی با بیان اینکه صنایع موفق از گذشته تا امروز صنایعی بوده‌اند که علم و پژوهش به کمکشان آمده باشد و افراد موفق کسانی هستند که بااین حوزه ارتباط خوب و مثبتی داشته باشند، افزود: کسب و کارهای ازمیان رفته همانهایی هستند که از حوزه پژوهش دور بوده‌اند.

وی اظهارکرد: متاسفانه در موضوع زعفران، به عنوان تنها محصول راهبردی و محصول کشاورزی سند خورده به نام ایران، سردمداران و در ظاهر بخش های حامی طلای سرخ هستند که مخالف ورود پژوهش و آموزش به حوزه زنجیره ارزش زعفران هستند.

وی تصریح کرد: متولیان ظاهری حوزه زعفران تا کنون از ناآگاهی این زنجیره منفعت برده‌اند حال آنکه اگر آموزش، تحقیق و پژوهش وارد این حوزه شود، سود و منابع این عده از بین می‌رود.

متولیان ظاهری حوزه زعفران تا کنون از ناآگاهی این زنجیره منفعت برده‌اند حال آنکه اگر آموزش، تحقیق وپژوهش در این حوزه بود، سود و منابع این عده از بین می‌رفتمصطفوی افزود: به همین دلیل هر حرکت و استارتاپ در حوزه زعفران توسط این افراد سرکوب شده و در حوزه فرآوری و "های تک" زعفران نیز حرفی برای گفتن نداریم و علت آن هم توجه صرف به منافع فردی و بی‌توجهی به منفعت کشاورزان و تولیدکنندگان است.

وی گفت: چند سال پیش یک طرح پژوهشی در حوزه زعفران منجر به تولید دستگاه هوشمندی برای قیمت گذاری، تجزیه و تحلیل و شناسنامه‌دار کردن زعفران با قدرت تفکیک عطر، طعم و تشخیص منطقه برداشت زعفران شد، اما یکی از متولیان حوزه زعفران در مکاتبه‌ای با استاندار وقت، زعفران را کالایی سنتی و بی‌نیاز از هوشمندسازی معرفی کرد، حال آنکه حوزه صنایع غذایی با پژوهش از ارزش افزوده و مطلوبیت بیشتری برخوردار می‌شود.

وی با اشاره به راه اندازی بانک ژن زعفران در تربت حیدریه، که کارشناسان و پژوهشگران این مجموعه با کار بر روی ژن های پیاز زعفران، برای بالا بردن بهره‌وری محصول در واحد هکتار تلاش می کنند، ادامه داد: امضای تفاهم نامه‌های جداگانه با دانشگاه علوم پزشکی دامغان برای استفاده از زعفران در داروها، تفاهم نامه با مرکز تحقیقات وزارت جهاد کشاورزی برای استفاده از زعفران در واکسن‌سازی کروناو دیگر واکسن ها و داروها و نیز امضای تفاهم نامه با دانشگاه شهید بهشتی و دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در حوزه فراوری زعفران از جمله اقدامات خوب و علمی انجام شده است.

وی دیربازده بودن طرحها و کارهای پژوهشی را مهمترین عامل اقبال کمرنگ به این حوزه عنوان کرد.

به گزارش ایرنا، نظر به مطالب بیان شده از سوی مدعوین این میزگرد و نیز دیگر صاحبنظران حوزه امنیت و ایمنی غذایی، پژوهش رکن بلافصل در عرصه صنایع غذایی و لازمه تقویت و توسعه این صنایع با هدف تامین غذایی، سلامت جامعه و البته افزایش ارزش افزوده و درآمد ملی با صادرات محصولات و فرآورده‌های غذایی است که البته نیاز به حمایت از متولیان حوزه صنعت و فرهنگسازی و آگاه سازی آنها نسبت به این ضرورت دارد.