به گزارش خبرنگار ایرنا بازار تاریخی و سرپوشیده اردبیل که از جاذبه‌های گردشگری محسوب می‌شود و در دوره سلجوقیان بنا و در ۲۷ مرداد ۱۳۶۴ با شمارهٔ ثبت ۱۶۹۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، از دیرباز دارای راسته‌ها یا بازارهای فرعی مربوط به مشاغل مختلف نظیر کفاشان، زرگران، سراجان، خراطان، قصابان، بقالان، کلاه دوزان، علافان، پنبه فروشان، پارچه‌فروشان، مسگران، چاقوسازان، آهنگران، بازار جلایی، سرای خشکبار(حاجی میرزا)، سرای دوگوچی (برنج‌فروشان) و تیمچه زنجیرلی (عرضه زنجیر عزاداری و زنجیرهای بوکسل تراکتور و غیره) بوده اما امروزه برخی از این مشاغل به فراموشی سپرده شده است.
امروزه در بخش حِرَف و مشاغل موزه عمارت شهرداری اردبیل، ادوات و تصاویر برخی حرفه‌ها و شغل‌های برچیده شده یا درحال فراموشی، در معرض دید قرار گرفته که از منظر تاریخی بودن ارزشمند است و تماشای آنها احساس خاصی در آدمی ایجاد و خاطراتی را در افراد سالمند زنده می‌کند.
یکی از این مشاغل فراموش شده، ورشوسازی (آلیاژ محکم و براق) است که قدمت آن در ایران به دوره صفویه برمی‌گردد و ورشو، آلیاژی مرکب از نیکل، روی و مس است که از آن برای ساخت انواع سماور، سینی و نظایر آن استفاده می‌شده و در روزگاران گذشته در اردبیل به عنوان شغل رایج بوده است.
پالان‌دوزی نیز از مشاغل رایج در گذشته‌های اردبیل بوده است و پالان، وسیله‌ای شبیه زین و از جنس پارچه و گونی بوده و داخل آن را با کاه یا بریده‌های پارچه پر می‌کردند و بر پشت اسب، شتر یا چهارپا قرار می دادند تا سوارکار یا راکب به راحتی روی چهارپا بنشیند.
هر چند امروز نیز استفاده از پالان یا شبیه آن بر پشت چهارپایان رایج است اما تهیه و فروش آن همچون گذشته‌ها رایج نیست و شاید نتوان فردی را یافت که به تولید پالان به عنوان یک شغل مشغول باشد.
حرفه چلنگری یا همان آهنگری سنتی نیز در قدیم رواج و رونق داشته و افراد شاغل در این کسب و کار انواع داس، چکش، میخ طویله و دهان بند اسب و گاو را تولید و از آن امرار معاش می‌کرده اند به طوری که عکس‌های موجود از محیط کار صنعتگران این حرفه، فضایی انباشه از وسایل فلزی کوچک و بزرگ را نشان می‌دهد که گویای رونق این شغل بوده است.
هر چند برخی از مظاهر این مشاغل را می‌توان در گوشه و کنار اردبیل یا شهرهای دیگر مشاهده کرد، اما ابزار و وسایل قدیمی و دستی این شغل‌ها جای خود را به آلات و وسایل برقی و مدرن داده اند و دیگر از کوره‌های سنتی و آلات و ادوات قدیمی خبری نیست.
ساخت و تولید چرتگه که حکم ماشین حساب را داشته است، حرفه مسگری برای تولید ظروف مسی که گفته می‌شود برای سلامتی انسان مفید بوده، حرفه کوزه‌گری برای تولید انواع کوزه و خمره های حمل و نگهداری آب، روغن و دوغ، حرفه تولید یا بافت زنبیل از شاخه های نازک درختان برای جمع اوری و حمل فضولات دامی، تولید "جهره" یا دستگاه چوبی نخ ریسی، تولید پنجره های چوبی دست ساز برای منازل، بافت و تولید انواع خورجین و جاجیم و ورنی، ساخت ترازوهای دستی از حلب و طناب، تولید ابزار شکار بلدرچین که نوعی صوت بوده و پرندگان بلدرچین به محل صدای آن حرکت کرده و در دام صیادان می افتاده اند، تولید وسایل پخت نان سنتی با نام های محلی "وردنه، اوخلو و رفته" و بافت شالگردن، جوراب و دستکش پشمی از پشم گوسفند یا شتر و دوخت کلاه از مشاغل فراموش شده در آستانه فراموشی است که رد پای آنها هنوز در موزه حرف و مشاغل عمارت شهرداری اردبیل موجود است.
زهرا قدری از کارکنان موزه عمارت شهرداری اردبیل که بازدیدکنندگان را راهنمایی می‌کند، قدمت بسیاری از اشیاء و آثار بازمانده از مشاغل قدیمی را مربوط به دوره‌های قاجار و صفویه می‌داند که با زحمت کارکنان موزه و با همت و همکاری خانواده‌ها از شهرستان‌های استان اردبیل جمع آوری شده و در موزه در معرض دید عموم قرار گرفته است.
حرفه پالان‌دوزی
در دیوارهای گالری حِرف و مشاغل عمارت شهرداری اردبیل تصاویر خاطره انگیزی از صنعتگران مشغول به چلنگری یا آهنگری، پالان دوزی، رنگرزی، کلاه و پوست دوزی و همچنین عکس‌هایی از صنعتگران مشهور این حرفه‌ها نظیر اکبر بویاغچی، اسماعیل شیرین زبان از پیشکسوتان کلاهدوز و یک پروانه کسب خوار و بارفروشی صادره از شهرداری اردبیل به تاریخ بهمن ماه ۱۳۴۴ دیده می‌شود.
بخش‌های مختلف و متنوع این موزه، همه روزه به صورت رایگان برای بازدید عموم آزاد است و این موزه به جهت استقرار در مرکز شهر، برای همگان قابل دسترسی است و شهردار اردبیل، شورای اسلامی شهر و تمام همکاران در شهرداران مناطق و سازمان‌های تابعه شهرداری نیز برای رونق هر چه بیشتر موزه مساعدت و تلاش می‌کنند.
بهنام فتحی رئیس موزه عمارت شهرداری اردبیل با استقبال از حضور رسانه‌ها برای معرفی داشته‌های ارزشمند این موزه، اطلاع رسانی از این حوزه برای شناساندن پیشینه استان به نسل امروز و دانش آموزان و دانشجویان بسیار مهم و حائز اهمیت دانست.
به گفته او بخش های مختلف این موزه، همه روزه به صورت رایگان برای بازدید عموم آزاد است و این موزه به جهت استقرار در مرکز شهر، برای همگان قابل دسترسی است و شهردار اردبیل، شورای اسلامی شهر و تمام همکاران در شهرداران مناطق و سازمان‌های تابعه شهرداری نیز برای رونق هر چه بیشتر موزه مساعدت و تلاش می‌کنند.
صنعتگر مشغول به لحیم‌کاری
رئیس موزه عمارت شهرداری اردبیل همچنین یاد آور شد موزه عمارت شهرداری اردبیل از نظر مرمت و بازسازی بنا جایزه خشت طلایی را اخذ کرده و طی چهار سال گذشته در آیین انتخاب موزه‌های برتر کشور (ایکوم) در شاخص‌های مختلف موزه برتر کشور انتخاب شده است.
تقی قبایی مدیر روابط عمومی و امور بین الملل شهرداری اردبیل با اشاره به قدمت ساختمان این نهاد می‌گوید: ساختگاه عمارت شهرداری از محلات و نقاط قدیمی شهر اردبیل بوده و بنای عمارت شهرداری بر روی پایه‌های "نارین قلعه سی" احداث شده است.
در دانشنامه آزاد از این قلعه به عنوان دژ حکومتی یاد شده که در سال ۱۳۱۵ تخریب شده است و به گفته آقای قبایی، هنوز برخی از سنگ‌های پایه قلعه در طبقه تحتانی عمارت شهرداری قابل مشاهده است.
مدیر روابط عمومی و امور بین الملل شهرداری اردبیل گفت: گالری حِرف و مشاغل موزه شهرداری، بخشی از تاریخ و هویت استان است و علاقه مندان زیادی از آن بازدید می‌کنند و آموزش و پرورش نیز برای حضور و بازدید دانش آموزان از موزه همکاری می‌کند اما از رسانه‌ها برای معرفی بیشتر موزه به مسافران و گردشگران داخلی و خارجی انتظار زیاد داریم.
او با اشاره به انتخاب شهر اردبیل به عنوان پایتخت گردشگری کشورهای عضو اکو در سال ۲۰۲۳، توجه و معرفی موزه‌ها را برای جلب و جذب گردشگران داخلی و خارجی مهم دانست و گفت: از شهروندان علاقه‌مند به تاریخ و هویت اردبیل انتظار داریم اگر وسیله یا سند تاریخی در منزل دارند، برای معرفی فرهنگ و پیشینه کهن شهر اردبیل جهت بازدید عموم با نام خویش به موزه بسپارند.
گزارش از عیسی پاشاپور
نظر شما