برای حرکت در مسیر تعالی و رسیدن به کمال مطلق، شاخص هایی وجود دارد؛ مانند خداشناسی، پیامبر شناسی، امام شناسی، ولایت شناسی، دنیا شناسی، معاد شناسی، قرآن شناسی، اسلام شناسی، مردم شناسی، دشمن شناسی، تکلیف شناسی، هدف شناسی، آینده شناسی، فرصت شناسی، ظرفیت شناسی، خود شناسی، کمال شناسی، شهید شناسی، شهادت شناسی و نعمت شناسی. نعمت به معنای احسان، نیکی، مال، روزی، آسایش و خوشی است. خداوند به انسان ها، نعمت های مادی و معنوی فراوانی عنایت نموده است. در این نوشتار به برخی از نعمت های الهی اشاره می کنیم:
۱. اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ؛ خدا یار اهل ایمان است که آنان را از تاریکی های جهل بیرون آورد و به عالم نور برد. (سوره بقره، آیه ۲۵۷) این آیه به نعمت وجود خدا، نعمت ایمان، نعمت دوستی خدا با اهل ایمان، نعمت نفی جهل و نعمت جهان نور اشاره می کند.
۲. وَ إِذْ قالَ مُوسی لِقَوْمِهِ یا قَوْمِ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلَیْکُمْ إِذْ جَعَلَ فیکُمْ أَنْبِیاءَ وَ جَعَلَکُمْ مُلُوکاً وَ آتاکُمْ ما لَمْ یُؤْتِ أَحَداً مِنَ الْعالَمینَ؛ هنگامی که موسی به قوم خود گفت: ای قوم من! نعمت خدا را برخود به یاد آورید، هنگامی که در میان شما، پیامبرانی قرار داد؛ [و از اسارت فرعونیان رهایی بخشید] و شما را حاکم و صاحب اختیار خو د قرار داد و به شما نعمت‌هایی داد که به هیچ یک از جهانیان نداده بود. (سوره مائده، آیه ۲۰)در این آیه به نعمت ارسال پیامبران، نعمت موسی، نعمت رهایی از چنگال اسارت فرعون، نعمت حاکمیت، نعمت صاحب اختیار خود بودن و نعمت ویژه دانستن بنی اسرائیل اشاره دارد.
۳. در تفسیر علیّ بن إبراهیم آمده است که از امام صادق علیه السّلام پرسیدند مراد از نعیم در آیه ثم لتسئلن یومئذ عن النعیم (سوره تکاثر آیه ۸) چیست؟ حضرت فرمود: این امّت بازپرسی می شوند از آنچه خداوند به سبب رسول الله صلّی الله علیه وآله و سلّم به آنها نعمت داده است، و سپس آنچه که به سبب اهل بیت رسول الله علیهم السّلام به آنها نعمت عطا کرده است. (بحارالانوار، جلد ۷، صفحه ۲۷۲) در اینجا، رسول خدا، اولیای الهی و اهل بیت پیامبر (ص) به عنوان نعمت و واسطه نعمت الهی یاد می شوند. خداوند به واسطه آنان نعمت های فراوانی به امت پیامبرش داده است.
۴. لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِنْ کَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُبِینٍ؛ به یقین خدا بر مؤمنان منت نهاد [که] پیامبری از خودشان در میان آنان برانگیخت تا آیات خود را بر ایشان بخواند و پاکشان گرداند و کتاب و حکمت به آنان بیاموزد. قطعا پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند. (سوره آل عمران، آیه ۱۶۴) در این آیه به نعمت ایمان انسان ها، نعمت پیامبر، نعمت پیامبری از جنس بشر، نعمت آیات الهی، نعمت خواندن آیات برای انسان ها، نعمت پاک کردن گناه آنان، نعمت ارسال کتاب، نعمت حکمت، نعمت تعلیم قرآن و حکمت و نعمت هدایت اشاره می کند.
۵. الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً؛امروز، دین شما را برایتان کامل‌کردم؛ و نعمت خود را بر شما تمام نمودم؛ و اسلام را به‌عنوان آیین [جاودان] شما پذیرفتم. (سوره مائده، آیه ۳) در این آیه به نعمت دین، نعمت کامل شدن دین، نعمت بهترین دین و نعمت تمام نمودن نعمت ها اشاره نموده است.
۶. الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَی عَبْدِهِ الْکِتَابَ وَلَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجًا؛ ستایش خدایی را که این کتاب [آسمانی] را بر بنده خود فرو فرستاد و هیچ گونه کژی در آن ننهاد. (سوره کهف، آیه ۱) در این آیه به نعمت ستایش و پرستش، نعمت خدا، نعمت توجه خدا به نیاز انسان، نعمت فرستادن کتاب، نعمت بندگی انسان، نعمت کامل ترین کتاب و نعمت کتاب بدون کژی و محکم اشاره دارد.
۷. أَلَمۡ تَرَوۡاْ أَنَّ ٱللَّهَ سَخَّرَ لَکُم مَّا فِی ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِی ٱلۡأَرۡضِ وَأَسۡبَغَ عَلَیۡکُمۡ نِعَمَهُۥ ظَٰهِرَةٗ وَبَاطِنَةٗۗ؛ آیا ندیده اید که خدا آنچه را که در آسمان ها و زمین است، برای شما رام نمود و نعمت های آشکار و نهان خود را بر شما توسعه داد. (سوره لقمان، آیه ۲۰) پیامبر اکرم (ص) به ابن عباس فرمودند: نعمت ظاهری، اسلام و آفرینش نیکوی تو و رزقی است که خداوند روزی ات ساخته است و نعمت باطنی آن است که اعمال بد تو را پوشانده و تو را رسوا نکرده است. (مجمع البیان، جلد ۴، صفحه ۳۲۰)
در این آیه به نعمت های آسمان، نعمت های در زمین، نعمت رام نمودن نعمت های آسمان و زمین، نعمت اسلام، نعمت آفرینش زیبای انسان، نعمت رزق و روزی، نعمت ستار بودن خدا و نعمت رسوا نکردن انسان ها اشاره نموده است.
۸. خَلَقَ الْإِنسَانَ، عَلَّمَهُ الْبَیَانَ؛ انسان را آفرید و به او بیان را آموخت. (سوره الرحمن، آیات ۴ و ۳) در این آیه به نعمت آفرینش انسان و نعمت تعلیم بیان اشاره کرده است.
۹. یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللهِ عَلَیْکُمْ إِذْ هَمَّ قَوْمٌ أَنْ یَبْسُطُوا إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ فَکَفَّ أَیْدِیَهُمْ عَنْکُمْ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نعمت خدا را بر خویشتن، به یاد آورید؛ آن زمان که گروهی [از دشمنان]، قصد داشتند دست به‌سوی شما دراز کنند [و شما را از میان بردارند]، امّا خدا دستشان را از شما کوتاه کرد. (سوره مائده، آیه ۱۱) در این آیه به نعمت ایمان، نعمت قطع دست دشمنان، نعمت نجات اهل ایمان، نعمت شکست دشمن، نعمت پیروزی مومنان بر دشمنان و نعمت امنیت اشاره دارد. حضرت علی (ع) می فرمایند: لا نِعمَةَ أهنَأُ مِنَ الأمنِ ؛هیچ نعمتی گواراتر از امنیّت نیست. (غررالحکم، جلد ۱، صفحه ۷۹۳)
آنچه بیان کردیم، سهمی از میلیاردها نعمت خداوندی است. خلقت آسمان و زمین و کوه و دشت و دریا و باغ و بوستان و آب و خواب و گل و گیاه و پدر و مادر و همسر و فرزند و انواع مرکب و خانه و سلامتی و قدرت درک و تفکر و تکلم و بینایی و شنوایی و بویایی، همه نعمت های الهی هستند. انقلاب اسلامی و ولایت فقیه و مردمسالاری دینی و آزادی اسلامی و استقلال و توفیق راز و نیاز و سحرخیزی و نماز اول وقت و نماز شب، همه از انعام خدای بزرگ و واحد هستند. خداوند می فرماید: وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللهِ لا تُحْصُوها؛ و اگر نعمت‌های خدا را بشمارید، هرگز نمی‌توانید آنها را برشمرید. (سوره نحل، آیه ۱۸) ما چقدر قدردان و شکرگزار نعمت های الهی هستیم؟ قرآن می فرماید وَ اشْکُرُواْ نِعْمَتَ اللهِ إِن کُنتُمْ إِیَّاهُ تَعْبُدُون؛ و شکر نعمت خدا را به جا آورید، اگر او را می پرستید. (سوره نحل، آیه ۱۱۴)
پروردگار مهربانمان می فرماید: لَئِنْ شَکَرْتُمْ لَأَزیدَنَّکُمْ وَ لَئِنْ کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذابی لَشَدیدٌ؛ اگر شکرگزاری کنید، [نعمت خود را] بر شما افزون خواهم کرد و اگر ناسپاسی کنید، مجازاتم شدید است! (سوره ابراهیم، آیه ۷) همان خدای حکیم و مهربان می فرماید: أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذینَ بَدَّلُوا نِعْمَتَ اللهِ کُفْراً وَ أَحَلُّوا قَوْمَهُمْ دارَ الْبَوارِ؛ آیا ندیدی کسانی را که [شکر] نعمت خدا را به کفران تبدیل کردند و قوم خود را به سرای نیستی و نابودی کشاندند؟! (سوره ابراهیم، آیه ۲۸)
در حدیثی از رسول خدا می‌خوانیم: اسْرَعُ الذُّنُوبِ عُقُوبَةً کُفْرانُ النِّعْمَةِ؛ گناهی که زودتر از همه گناهان عقوبتش دامان انسان را می‌گیرد، کفران نعمت است. قدر نعمت های بزرگ الهی را بدانیم و با شکر نعمت، پاسدار نعمت های خدادادی باشیم و نگذاریم نعمت های پروردگار از ما گرفته شود. (بحارالانوار، جلد ۶۶، صفحه ۷۰)
نظر شما