به گزارش خبرنگار ایرنا، چشمان منتظر کودکان کار و بی سرپرست و یا بدسرپرست این روزها در این اوضاع و شرایط دشوار اقتصادی بیشتر از روزها و سال‌های قبل است و دست‌های سرد آنان بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند فشرده شدن دارد و حس گرم همدلی و حمایت از سوی مسوولان و خیرین به آنها قوت قلب می دهد.
این روزها در خراسان شمالی بستر حمایت از این قشر مهیاست، چرا که دولت، مسوولان آموزش و پرورش را ملزم به شناسایی این کودکان کرده است در حالی که حمایت دولت محدود بوده و فقط هزینه کتاب و وسایل مورد نیاز تحصیل آنها را تامین می کند و در رابطه با هزینه آموزشی آنها نیازمند کمک نیکوکاران است.
منظور از کودک بازمانده از تحصیل، گروه سنی ۶ تا ۱۸ سال است که در چرخه آموزشی کشور حضور ندارند و ۲ گروه را شامل می شوند اولی؛ کودکان مناطق عشایری و روستاهای دورافتاده و کم جمعیت است که از اول وارد سیستم آموزشی نمی شوند؛ به جز این کودکان تعداد کمی از کودکان و به ویژه دختران در روستاها و حاشیه شهرها به دلیل ناآگاهی، تعصب و فقر والدین، رنگ مدرسه را نمی بینند و اینها بیسواد مطلق هستند.
گروه دوم کودکانی هستند که در ۶ سالگی وارد مدرسه می شوند و پس از چند سال تحصیل به دلایل مختلفی ترک تحصیل می کنند؛ این کودکان بیشتر در سن کم وارد بازار کار شده و در شرایط نامناسب و ظالمانه‌ای به ناچار به کودکان کار تبدیل می‌شوند.
سابقه امر نشان می دهد که در میان کودکان لازم التعلیم بازمانده از تحصیل آسیب پذیری دختران به دلیل شرایط خاص حاکم بر جامعه شهری و روستایی بیشتر و به عنوان یک مشکل جدی آموزشی و پرورشی مطرح است و براساس بررسی ها؛ فقر، بدسرپرستی، بچه های طلاق، مهاجرت، نبود علاقه و نداشتن انگیزه، بیماری و دیرآموزی از جمله علل ترک تحصیل کودکان لازم التعلیم به شمار می رود.
بسیاری از جامعه شناسان معتقدند محرومیت کودکان از رفتن به مدرسه و محیط های آموزشی، عواقب بسیار ناخوشایندی به همراه دارد. به طوری که بیشتر این کودکان که اتفاقا بسیاری از آنها باهوش هستند و به دنبال شیوع بیماری کرونا و اختلال در وضعیت معیشتی طبقه ضعیف جامعه تعداد آنها نیز رو به فزونی گذاشته است، به علت اینکه پیش از رشد عقلی وارد بازار کار می شوند، اغلب آنها به مرور زمان انواع آسیب های اجتماعی و جرایمی همچون اعتیاد، سرقت، قتل و البته مشکلات روحی و روانی را تجربه می کنند.
ترک تحصیل و علل آن
یکی از مشاوران تحصیلی در خراسان شمالی می گوید: زمانی که فرزندانمان به دنیا می آیند همه ما رویاهای قشنگی را برای آنها تصور می کنیم، آداب و معاشرت مناسب، تحصیلات عالیه، ازدواج درست، شغل بهتر و مسکن اما به مرور زمان که فرزندانمان بزرگتر می شوند اتفاقاتی رخ می دهد که رویاهای ما را به هم می ریزد، به طور مثال در مدرسه دچار مشکلاتی می شوند، دچار افت تحصیلی شده و در نهایت ترک تحصیل می کنند.
علی افشین می افزاید: ترک تحصیل دانش‌آموزان هم برای خود آنها و هم برای جامعه و خانواده آسیب‌ها و پیامدهای بلند مدتی دارد که بهتر است شخص یا کودک بواسطه خانواده‌ها، روان شناسان و مشاوران به عوامل و راه‌های مبارزه با آن آشنا شود.
بسیاری از کودکان و نوجوانان که رشد جسمی، قد و وزن آنها حکایت از بهنجار بودنشان دارد. به خوبی صحبت می‌کنند، بازی می‌کنند، همانند سایر همسالانشان ارتباط برقرار می‌کنند و در خانه هم رفتار و اخلاق عادی دارند. اما در زمان درس و خواندن و نوشتن، دچار مشکلات متعددی مانند کاهش انگیزه، استرس و اضطراب فراوان می‌شوند. اما باید اندیشید که این مشکل از کجا نشات می گیرد؟
دلایل متفاوتی همچون فرهنگ، خانواده، جامعه، مدرسه، شخصیت فرد، مشکلات مالی و اقتصادی موجب ترک تحصیل دانش آموزان از مدرسه می شود که برخی ازآن به شرح ذیل است.
اضطراب و استرس دانش آموزان
این مشاور تحصیلی در خراسان‌شمالی عنوان می کند: اضطراب و استرس، یکی از مشکلاتی است که در درصد قابل توجهی از دانش آموزان وجود دارد و متاسفانه تاثیرات مخربی بر عملکرد دانش آموزان در مدرسه و حتی در خانه دارد.
نتیجه این اضطراب موجب کاهش عملکرد درسی و تحصیلی دانش آموزان خواهد بود. صرفا دعوت کردن دانش آموز به آرامش داشتن تاثیری نخواهد داشت، اما با تمرین هایی که دانش آموزان انجام می دهند و همچنین همکاری و همراهی والدین و معلمان می توان این اضطراب و استرس را کنترل کرد.
مشکلات مالی و اقتصادی
دکتر افشین خاطرنشان می کند: خانواده هایی که با معضل فقر دست و پنجه نرم می کنند ممکن است توان تهیه مایحتاج و نیازهای ضروری تحصیلات را برای فرزندش نداشته باشند برهمین اساس برای تامین مخارج زندگی خانواده خود و کسب درآمد اقدام به مهاجرت و کار در شهرهای بزرگ می کنند یا به دامداری و کشاورزی مشغول می شوند که در این بین اگر دارای فرزند پسر باشند آنها را نیز به کار می گیرند و اگر دختر باشد در امور منزل و کارهایی مانند بافندگی و دوزندگی و نگهداری از خواهر و برادرهای کوچک به کارگیری می شوند.
افسردگی دانش آموزان
نوجوانان نیز به دلیل تغییرات روحی و جسمی ممکن است با مشکلات خلقی مواجه شوند، حساسیت بالای نوجوانان، باعث بروز افسردگی می‌شود.
دانش آموزان افسرده با توجه به خلق پایین، تمرکزی در مدرسه ندارند و در نتیجه عملکرد تحصیلی آنها دچار مشکل می شود و اگر به موقع درمان نشود موجب افت تحصیل و در نهایت ترک تحصیل دانش آموزان می شود.
محیط مدرسه و کادر آموزشی
این مشاور تحصیلی در خراسان شمالی تصریح می کند: اگر محیط مدرسه محیط نامناسبی باشد یا سیستم آموزشی و فضای مدرسه و کلاس درس برای دانش آموزان جذاب نباشد علاقه دانش آموزان به درس خواندن کم می شود، برخورد نامناسب معلمان یا کادر مدرسه از جمله عوامل بی انگیزه شدن دانش‌آموزان خصوصا در سنین نوجوانی یکی دیگر از عوامل ترک تحصیل دانش آموز محسوب می شود.
انتخاب نادرست رشته تحصیلی
یکی از مهم ترین انتخاب های زندگی انتخاب رشته تحصیلی مناسب است که بر زندگی و آینده وی نقش اساسی دارد، دانش آموزان نا آگاهانه وارد رشته تحصیلی می شوند که نه استعداد آن را دارند نه توانایی و علاقه، نیاز است ابتدا مشاوران به دانش آموزان کمک کنند نقاط ضعف و قوت خود را بشناسند و با توجه به استعداد، علایق، توانایی و بازارکار رشته تحصیلی مناسبی انتخاب کنند.
اگر رشته تحصیلی کورکورانه انتخاب شود موجب ضعف عملکرد تحصیلی دانش آموز شده و این امر نیز منجر به ترک تحصیل می گردد.
مشکلات خانوادگی
دکتر افشین می گوید: متاسفانه اگر خانواده در ارتباط با یکدیگر دچار مشکل شوند یا والدین دائم با یکدیگر درگیری داشته باشند تاثیر بسیار نامناسبی بر روحیه فرزندان دارد. عدم تمرکز، افسردگی و اضطراب از نشانه‌های مشکلات خانوادگی است که در نهایت خود را با افت تحصیلی نشان می‌دهند.
دوستی های نامناسب
همسالان دانش آموزان نقش مهمی در رشد و پیشرفت دانش آموزان دارد و همنشینی با افراد موفق، انسان را موفق بار می آورد؛ اما اگر دانش آموز با دوستانی همنشینی کند که اهمیتی به درس و تحصیل نمی دهد مانند آنها رخ نشان داده و دچار افت تحصیلی می شود.
بنابراین بهتر است در انتخاب دوست خوب فرزندانمان را یاری کنیم و با رفتار دوستانه قبل از اینکه با کودکان و نوجوانان در نقش یک معلم و یا اولیا نقش آفرینی کنیم با آنها دوست باشیم.
کودکانی پشت چراغ های قرمز
حال با این مواردی که ذکر شد کودکانی که ناخواسته وارد بحرانی از زندگی می شوند و نتایج به ترک تحصیل آنها منجر شده اما دراین میان فقط در کلاس درس حاضر نشدن نیست بلکه برخی از آنها وارد پروسه جدیدی از زندگی همچون بازار کار می شوند.
کودکانی که نه نمی توانند کودک باشند و نه بزرگ باشند اما چاره ای جز انتخاب گزینه ای که برای آنها گذاشته شده است ندارند.
کودکان کار خیابانی با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند و بدون در نظر گرفتن آینده شان، نان آوران کوچکی هستند که به دلایل مرگ، بیماری یا اعتیاد والدین خود برای تامین مخارج زندگی خود و خانواده هایشان چاره ای جز انجام فعالیت های کاذب به صورت مداوم ندارند.
بازماندن از تحصیل، خانه و کاشانه نامناسب، قرار داشتن در معرض استفاده افراد سودجو، احتمال آلوده شدن به مصرف مواد مخدر از حداقل تهدیدهایی است که کارشناسان علوم اجتماعی برای زندگی کودکان کار خیابانی مطرح می کنند که همین مسایل توجه به ساماندهی آنان را ضروری کرده است.
بخش عمده ای از فشار اقتصادی خانواده در مناطق کمتر توسعه یافته و محله های فقیرنشین پایین شهر بر روی شانه های نحیف این دختران و پسران کم سن و سال است آنان با فعالیت هایی چون واکس زدن کفش ها، گل فروشی، فال فروشی، دست فروشی، اسفند دود کردن، شیشه پاک کنی و سایر مشاغل کاذب و آسیب زننده مشغول کسب درآمدی اندک هستند.
شناسایی هزار دانش آموز بازمانده
اگرچه با سیاستگذاری های دولتی و حمایت های سازمان های مردمی، از آمار کودکان بازمانده از تحصیل نسبت به سال های پیش کاسته شده است اما این معضل همچنان به قوت خود باقی است و با افزایش مشکلات اقتصادی نیز بیم آن می رود که به این تعداد اضافه شود.
معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی می گوید: هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل در این استان شناسایی شدند که با طرح مدرسه‌محوری درصدد جذب آنها هستیم.
حسین رسولی می افزاید: این دانش آموزان در گروه سنی کمتر از ۱۰ تا ۱۱ سال را شامل می شوند که بیشتر آنها در حاشیه شهرستان بجنورد مستقرند و عمده علت بازماندگی آنها از تحصیل فوت سرپرست خانواده و کودکان کار است.
وی تصریح می کند: این دانش آموزان یک و نیم تا ۲ ساله در سه دوره سوادآموزی، انتقال و تحکیم شرکت می کنند و در نهایت با دریافت مدرک دوره پایان ابتدایی می توانند در دوره متوسطه ادامه تحصیل دهند.
رسولی عنوان می کند: به طور میانگین برای آموزش هریک از این دانش آموزان ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است که سوادآموزی تنها توانایی تامین کتاب و لوازم التحریر آنها به صورت رایگان را دارد و اینجاست که خیران باید وارد میدان شوند و از این کودکان حمایت مالی کنند.
۱۸۹ هزار و ۸۳۶ دانش آموز خراسان شمالی در بیش از ۲ هزار باب آموزشگاه استان زیر نظر ۱۹ هزار نفر معلم تحصیل می کنند که از این تعداد ۱۰۸ هزار دانش آموز در مقطع ابتدایی و مابقی متوسطه است.
در مجموع ۴۸ درصد دانش آموزان استان را دختران تشکیل می دهند و ۳۶ درصد دانش آموزان در مناطق روستایی مشغول به تحصیل هستند.
خراسان شمالی با جمعیت یک میلیون نفری در شمال شرق کشور واقع است که نیمی از جمعیت آن در روستاها سکونت دارند.
نظر شما