آبخیزداری؛نسخه حیات‌بخش طبیعت زاگرس میانی در برابر خشکسالی

به عقیده برخی از کارشناسان، بارش باران در نیمه زمستان نه تنها کمکی به ذخیره منابع آبی و نفوذ در لایه‌های زیرین زمین نمی‌کند، بلکه باعث آب شدن برف بر زمین نشسته نیز می‌شود.

بارش باران در مناطق کوهستانی علاوه بر تبخیر در زمستان و بهار با فرسایش خاک همراه است و این فرسایش خاک باعث می‌شود دریاچه سدها و کف رودخانه‌ها نیز انباشتی از گل و لای را به خود ببیند.

فرسایش خاک علاوه‌بر اینکه باعث از دست رفتن خاک باارزش بسیار بالا می‌شود، خطر-فرسایش-خاک-و-ضرورت-اجرای-آبخیزداری بلکه تخریب و خسارت به محیط پیرامون را هم در پی دارد و به دلیل اینکه مراتع کشور ضیعف شده است و خاک بیشتر آن سست است هر بارندگی سهمگینی که رخ می‌دهد، علاوه‌بر اینکه خاک را می‌شوید و از بین می‌برد سیلاب‌های ویرانگری به وجود می‌آورد که خسارت‌های جدی به پایین دست وارد می‌کند.

فرسایش خاک رایج‌ترین نوع تخریب زمین، فرایندی است که لایه بالایی خاک را جابه جا می‌کند، جایی که گیاهان بیشترین مواد مغذی و آب موردنیاز خود را از آن دریافت می‌کنند.

فرسایش خاک علاوه بر از بین بردن خاک، باعث سست شدن ریشه درختان جنگلی نیز می‌شود که در این حالت نفوذ آب به لایه های زیرین زمین نیز با کاهش شدیدی همراه می‌شود.

ایران دارای وضعیت و اقلیم خشک و نیمه خشک است، که یک سوم بارندگی‌های دنیا را دارد و از حیث حوادث غیرمترقبه در زمره استان‌های رده بالاست.

ایران چهارمین کشور در بحث فرسایش رسوب و خاک اس به گونه ای که میزان تولید رسوب در آسیا چهار تن در هکتار در سال و در استان چهارمحال و بختیاری ۲۵ تن در هکتار در سال است.

آبخیزداری، پیامدها ، چالش ها و مردمی شدن آن بر اساس مدیریت جامع آبخیزداری IWM ایران در این سالها مورد تاکید بوده است و ما-به-آیندگان-بدهکاریم نیز در این مبحث به صورت جامع به آن پرداخته شد.

توجه دولت به آبخیزداری در کشور

یکی از سیاست‌های دولت سیزدهم حفظ منابع آبی و خاکی به خصوص در بخش منابع طبیعی است که توجه به آبخیزداری در این راستا از توجه خاصی برخوردار است.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع انسانی سازمان منابع طبیعی گفت: این سازمان در برنامه چهار ساله، اجرای ۱۰ میلیون هکتار در سال طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری را در دستور کار دارد.

مصطفی جلیلی در سفر به چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: آبخیزداری و آبخوانداری و حفاظت از جنگل از موضوعات اصلی است و در این راستا سالانه ۱۰ میلیون هکتار اجرای طرح‌های آبخیزداری را در کشور در برنامه چهار ساله در دستورکار داریم.

وی با اشاره به اینکه سرانه پوشش گیاهی کشور 2 هزار مترمربع برای هر فرد است، افزود: موضوع آبخیزداری و آبخوانداری از برنامه‌های مهم این سازمان است و سیلاب‌های سال‌های اخیر اهمیت آن را در کشور بیش از پیش نشان داد.

معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع انسانی سازمان منابع طبیعی کشور همچنین درباره طرح‌های پوشش گیاهی کشور گفت: تولید یک میلیارد نهال جنگلی در چهار سال(۲۵۰ میلیون اصله نهال در سال) از جمله این برنامه‌هاست که با اجرای آن بتوان بخشی از پوشش گیاهی کشور را تامین کرد.

جلیلی با اشاره به اهمیت حفظ پوشش گیاهی گفت:در برنامه‌های بالادستی به موضوع توسعه پایدار بسیار پرداخته می‌شود و اکنون در وزارت جهادکشاورزی موضوع امنیت غذایی مطرح است.

توجه به آبخیزداری در سفرهای استانی

در سفر استانی رییس جمهور به چهارمحال و بختیاری منابع طبیعی و توجه به آن مورد تاکید قرار گرفت.

استاندار چهارمحال و بختیاری با اشاره به لزوم تبیین نقش بلوط در حیات زاگرس گفت: در سفر رییس‌جمهور و تعدادی از اعضای هیات دولت سیزدهم به شهرکرد سه هزار و ۶۰۰ میلیارد ریال برای صیانت ، حفاظت و اجرای برنامه های توسعه منابع‌طبیعی این استان اختصاص یافت.

غلامعلی حیدری تاکید کرد: امسال همچنین ۱۴۰ میلیارد ریال به این اداره‌کل اختصاص داده شد.

وی ظرفیت‌سازی برای جذب و هزینه‌کرد سریع‌تر اعتبارات را ضروری دانست و افزود: جنگل‌های بلوط در معرض انقراض قرار گرفته‌اند و نیازمند احیا هستند.

استاندار چهارمحال و بختیاری حفظ منابع‌طبیعی و امانت‌داری آن را وظیفه تمامی مسوولان، مردم و قشرهای مختلف دانست و اظهار داشت: صیانت از عرصه‌های منابع‌طبیعی باعث حفظ این منابع برای آیندگان خواهد شد.

وی اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری به‌ منظور جلوگیری از وقوع سیلاب و فرسایش خاک را ضروری و عامل احیای عرصه‌های منابع‌طبیعی دانست و افزود: حفظ پوشش گیاهی می‌تواند به نفوذ آب و تغذیه سفرهای زیرزمینی کمک کند.

اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری گفت: از بیش از یک هزار و ۶۰۰ هزار هکتار عرصه‌های طبیعی این استان، عملیات آبخیزداری در یک چهارم این مساحت معادل حدود ۴۰۰ هزار هکتار اجرا شده است.

علی‌محمد محمدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: مطالعات آبخیزداری برای نیمی از عرصه‌های طبیعی استان معادل ۷۰۰ هزار هکتار انجام شده است و با توجه به شیب استان و اهمیت حفظ و نگهداشت منابع خاک می‌طلبد تا با اختصاص اعتبار بیشتر عملیات آبخیزداری در استان بیش از پیش تقویت شود.

وی ادامه داد: اجرای عملیات آبخیزداری در استان به سه روش مکانیکی، بیومکانیکی و بیولوژیکی انجام می‌شود و از ابتدا تاکنون ۳.۵(سه و نیم) میلیون مترمکعب عملیات آبخیزداری در استان انجام شده است.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: طی سال‌های ۹۷ تا ۹۹ از محل صندوق توسعه ملی اعتبار مناسبی به اجرای طرح‌های آبخیزداری به استان اختصاص داده شد که در مجموع یک سوم اعتبارات آبخیزداری استان طی این سال‌ها جذب شده است.

محمدی، اعتبار عملیات آبخیزداری سالجاری استان را ۴۵ میلیارد تومان اعلام کرد و گفت: در مجموع در سفر رییس جمهور ۸۰ میلیارد تومان اعتبار برای اجرای طرح‌های آبخیزداری استان اختصاص داده شده است که به مرور اختصاص و جذب می‌شود.

وی از اجرای چهار هزار و ۴۰۰ طرح آبخیزداری در استان خبر داد و گفت: برخی از این طرح‌ها در سطح ملی شاخص است و تاثیر قابل توجهی در مهار روان‌آب‌ها داشته است.

معاون آبخیزداری اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه این استان به عنوان استان پایلوت اجرای طرح‌های آبخیزداری مطرح شده است، تصریح کرد: پس از وقوع سیلاب تابستان امسال با پیشنهاد به وزیر کشور مقرر شد تا این استان از محل اعتبارات مدیریت بحران برای مهار سیلاب به عنوان استان پایلوت آبخیزداری در کشور انتخاب شود که پس از آن ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان اعتبار از این محل به استان اختصاص داده شد و امید می‌رود در ادامه نیز اعتباراتی به استان اختصاص یابد.

محمدی خاطرنشان کرد: همچنین در سفر رییس سازمان بسیج مستضعفین مقرر شد تا استان در اجرای طرح ملی "از آبخیز تا جالیز" قرارگاه امام حسن (ع) در اولویت اجرای این طرح قرار گیرد.

به گزارش ایرنا، ۸۲ درصد از مساحت چهارمحال و بختیاری را عرصه‌های منابع طبیعی تشکیل می‌دهد که ۲۰ درصد آن را جنگل و ۶۲ درصد آن را مراتع تشکیل می‌دهد.

بر این اساس ۲۰ درصد مساحت استان جنگل و ۶۲ درصد آن مراتع است و ۸۴ درصد مساحت استان در حوضه آبریز کارون بزرگ، ۱۳ درصد آن در حوضه زاینده‌رود و سه درصد آن در حوضه دز قرار دارد.

۳۲۰ هزار هکتار جنگل در استان وجود دارد که گونه غالب این جنگل‌ها، بلوط است که وظیفه این اداره‌کل در قابل جنگلها رویکرد حفاظتی و زیست‌محیطی است و حفظ این ذخایر به سلامت و زندگی انسان‌ها کمک می‌کند.