قاریان قرآن از کمی‌گرایی در تلاوت بپرهیزند

به گزارش خبرنگار معارف ایرنا علیرضا معاف امروز چهارشنبه دوازدهم بهمن در افتتاحیه هفدهمین نشست تخصصی شورای عالی قرآن با موضوع مهندسی تلاوت گفت: قاریان قرآن باید از مدرنیزاسیون در تلاوت بپردازند. چون با پدیده در تلاوت قرآن مواجه هستیم. همچنین مساله کمی گرایی در تلاوت وجود دارد که باید از آن پرهیز کرد.

وی با اشاره به تفاوت تلاوت قرآن در مسابقات و محافل مردمی گفت: قاری گاهی در حضور مردم به تلاوت قرآن می پردازد و مساله کمی گرایی در هر مورد تفاوت دارد. مسال کمی گرایی به معنای ابتکار و خلاقیت در تلاوت نیست. ما ابتکارات و ابداعاتی داریم.

معاف همچنین از مساله مصرزدگی میان برخی قاریان انتقاد کرد و گفت: قاری باید مردم را به قرآن توجه دهد و نباید دعوت به صدای خود کند بلکه به متن قرآن دعوت کند. فرم گرایی افراطی که گاهی در مسابقات با آن مواجه هستیم نیز یکی از مشکلات است و اساتید این حوزه پیشنهادهای خود را به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه دهند وّ بگویند که مهندسی تلاوت چه اثری در محافل و مسابقات قرآنی می گذارد یا چه تاثیری باید بگذارد.

وی با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب درباره مهندسی تلاوت گفت: من ۳۰ سرفصل از بیانات رهبر انقلاب را درباره مهندسی تلاوت استخراج کرده ام که قابل بررسی و تحلیل است. مطلب اول موضوع مهندسی تلاوت است. رهبر انقلاب از کلمه معماری استفاده نکردند و بر مفهوم مهندسی تاکید دارند. وقتی یک هماهنگی در فضای دیداری صورت می گیرد به آن مهندسی می گویند. حسام الدین سراج در کتاب گذر گل، گذر دل نسبت معماری و موسیقی را بیان می کند و به کارشناسان پیشنهاد می کنم این کتاب را مطالعه کنند.

معاف از خانواده احادیث مهندسی تلاوت به عنوان سرفصلی دیگر یاد کرد و گفت: حدود ۷۰ روایت درباره مهندسی تلاوت پیدا کردم و روایت پژوهان بیان کنند که پیامبر و ائمه درباره تلاوت مجود و مرتل چه می گویند. مجموعه ای از احادیث مانند روایت حضرت علی که فرمود در قرائتی که تدبر نباشد خیری نیست یا در جایی دیگر روایتی درباره تفاوت غنا و تغنی وجود دارد که باید مرز میان این دو را تعیین کرد. در تغنی معمولا غلبه محتوا بر آهنگ است ولی در غنا غلبه آهنگ بر محتواست.

وی با اشاره به روایتی دیگر گفت: تلاوت کسی را باید گوش کرد که خداترسی را در تلاوتش دید. یعنی فرد را در حالت خشیت فرو برد. فرایند استماع از گوش تا دل است که علامه طباطبایی نیز بر آن معتقد است. بخشی از این کار به عهده قاری است که بتواند قرآن را به جان شنونده بنشاند.

معاف با اشاره به واژه ترتیل گفت: در روایات آمده است که ترتیل یعنی حفظ کردن وقوف و ادا کردن حروف و ما می گوییم شمرده خوانی. ابن عباس معتقد است آشکارخوانی همان ترتیل است و حضرت علی (ع) در خطبه متقین می فرماید وقتی متقین به آیات بهشت می رسد، احساس شادی در آنان ایجاد می شود و زمانی که به آیات جهنم می رسند، حالت اخطار و هشدار در آنان بوجود می آید که بخشی از این حالات به مهندسی تلاوت برمی گردد.

ورود رهبر انقلاب به مهندسی تلاوت بخشی از مسائل موسیقی را حل کرد

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: ورود رهبر انقلاب به مهندسی تلاوت بخشی از مسائل مربوط به موسیقی را حل کرد. ورود آهنگ به تلاوت قرآن موضوعی است که وقتی رهبر انقلاب اینگونه به موضوع ورود می کنند در واقع فرصتی است تا کارشناسان این حوزه به بررسی موضوع بپردازند.

وی ارائه پاسخ های فقهی درباره موسیقی را ضرورتی امروزی دانست و گفت: گاهی یک قاری بدون آهنگ سازی قبلی، به تلاوت قرآن می پردازد که این مساله نشانگر هوش و سرعت انتقال اوست و تسلط قاری بر احکام و مباحث فقهی نیز اهمیت دارد تا با رعایت قواعد فقهی به تلاوت بپردازد.

معاف ادامه داد: این مساله که قاری تا چه اندازه باید به متن مسلط باشد و بتواند بر شنونده تاثیرگذار باشد، در این نشست قابل بررسی است. توجه به معنا و تطبیق آن بر تلاوت از نکات قابل توجه است به گونه ای که در تاریخ داریم که این مساله باعث هدایت شخصی به نام فضیل شد. داود میرباقری کارگردان مجموعه مختارنامه می گفت برای طرح سلمان فارسی در جلسه ای برای خواندن یا ایهاالذین امنوا امنوا با برخی اساتید صحبت کردیم و یکی از قاریان با او به گونه ای تمرین کرد تا بتواند بر بیننده اثر بگذارد و با حرکت دست معنا را به مخاطب القاء کند.

معاون وزیر ارشاد با اشاره به کیفیت تلاوت قاری گفت: هدف این است که قاری بخواند و قلب مخاطب مسحور تلاوت شود. بنابر این قرائت برای انس است و برای این که مفهوم به شنونده منتقل شود. لذا قاری باید با انتخاب نوع آیات و لحن های مختلف بتواند مفاهیم را به مخاطب منتقل کند.

هفدهمین نشست تخصصی با نگاهی کارشناسانه به ابعاد مختلف مهندسی تلاوت قرآن کریم می پردازد و برخی از پژوهشگران و صاحب‌نظران قرآنی که مقالات و ایده‌هایی را ارائه داده اند، در این سه روز به بیان دیدگاه های خود می پردازند.

برگزاری همایش‌ها و نشست‌های علمی-‌تخصصی با موضوع های مرتبط با علوم و فنون تلاوت قرآن کریم از اوایل دهه ۸۰ در دستور کار سالانه شورای عالی قرآن قرار دارد. این نشست‌ها که با هدف ارتقاء سطح دانشی و مهارتی جامعه قاریان و مجریان نغمه‌های دینی طراحی شده، در سال جاری هفدهمین دوره خود را پشت سر می گذارد.

موضوع نشست هفدهم معطوف به بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در محفل قرآنی طلیعه ماه مبارک رمضان امسال است که خطاب به استادان و قاریان قرآن، توجه به مهندسی تلاوت را با ذکر برخی از ظرایف و مصادیق آن مورد تأکید قرار دادند.

این نشست تخصصی در سه محور برگزار می شود که محور اول، مفهوم‌شناسی، هدف و ضرورت شامل موضوع های تبیین چیستی و چرایی مهندسی تلاوت، مخاطب شناسی در تلاوت قرآن، بازشناسی نظام حاکم بر هندسه تلاوت با تحلیل بیانات رهبر معظم انقلاب و سبک شناسی تلاوت قاریان تراز و نقش آن در مفهوم‌شناسی مهندسی تلاوت است.

محور دوم با عنوان مبانی و مؤلّفه‌ها شامل ارکان و شاخصه‌های فنّی و معنوی هنر مقدس تلاوت قرآن (تجوید، صوت، لحن، وقف و ابتدا، قرائات، خشوع و اخلاص) و نقش آن در مهندسی تلاوت، جایگاه معنامحوری و تدبّر در مهندسی تلاوت، جایگاه تقلید در قرائت هنری قرآن، نقش دانش ادبیات عرب در مهندسی تلاوت، نقش احساس و ادراک در مهندسی تلاوت، نقش تجسم، تصویرگری و القاء معنا در مهندسی تلاوت و همچنین مصادیق مهندسی تلاوت در قرائت استادانه قاریان تراز جهان اسلام است.

محور سوم نیز به آسیب‌شناسی اختصاص دارد و شامل موضوع های مهندسی تلاوت، موانع و آسیب‌ها، نقد و بررسی آیین‌نامه و نحوه اجرای طرح ارزیابی قاریان و مدرّسان قرائت قرآن و همچنین نقد و بررسی آیین‌نامه و نحوه اجرای مسابقات قرائت قرآن است.

شانزدهمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم با موضوع تلاوت قرآن و نغمه های دینی؛ رسانه ملی و فضای مجازی زمستان سال گذشته برگزار شد.

امروز در این نشست‌ تخصصی موضوع سبک‌شناسی تلاوت قاریان تراز و نقش آن در مفهوم‌شناسی مهندسی تلاوت مورد بررسی قرار می گیرد، فردا پنجشنبه ۱۳ بهمن پژوهشگران به مصادیق مهندسی تلاوت در قرائت استادانه قاریان تراز جهان اسلام می پردازند و جمعه نیز نشست نقد و بررسی محتوایی و اجرایی، طرح ارزیابی قاریان و مدرسان قرائت قرآن کریم و همچنین مسابقات قرائت قرآن برگزار خواهد شد.