بازار سنتی همدان رنجور از بی مهری‌ها

به گزارش ایرنا، صدای دلنشین اذان از گلدسته های مسجد جامع همدان یکی از کهن ترین مساجد در بافت شهری همدان شنیده و تکاپو و رفت و آمد مردم به سمت مسجد بیشتر می شود اصناف، بازاریان و رهگذران خود را برای ادای فریضه نماز آماده می کنند.

از پله های روبروی مسجد جامع همدان راسته فرش فروشان به سمت بازار می روم جمعیت زیادی در آنجا در حال رفت و آمد هستند.

فرش های دستباف و ماشینی هر کدام با نقش و نگاری زیبا خود نمایی می کند و هر یک از بازاریان این فرش ها را با سلیقه و ذوق خود به گونه ای چیده اند تا نظر مشتری را جلب کنند.

نقوش و طرح های زیبا و اصیل ایرانی فرش که به صدها طرح از جمله افشار، لچک ترنج، درختی، جانوری اسلیمی، گلدانی، بته ای، هراتی، شکارگاه و هندسی که چشم هر بیننده ای را می نوازد.

سقف کاذب شیروانی این بازار قدیمی توجهم را جلب می کند سقفی که با چوب های نه چندان مقاوم پوشیده شده است، هوهوی باد در زیر شیروانی پیچیده و چکه های آب از لابه لای درزهای سقف های چوبی سرازیر می شود.

سقف کاذب شیروانی این بازار قدیمی توجهم را جلب می کند سقفی که با چوب های نه چندان مقاوم پوشیده شده است، هوهوی باد در زیر شیروانی پیچیده و چکه های آب از لابه لای درزهای سقف های چوبی به صورت رهگذران سرازیر می شود.یکی از قدیمی های حرفه فرش با موهای جو گندمی روی چهار پایه چوبی قدیمی داخل یکی از مغازه ها نشسته است از حالت صورتش و لحن کلامش پیداست سالهای زیادی در این حرفه مشغول کار است و تجربه زیادی دارد.

از حال و هوای بازار فرش برایم می گوید و از اینکه بازار فرش همدان همانند چندین راسته و تیمچه دیگر با قدمت طولانی نیازمند تعمیر و نوسازی است.

به گفته وی سالیان طولانی این راسته بازار فرسوده باقی مانده در حالی که سقف سایر قسمت های بازار با نظر میراث فرهنگی تعمیر و نوسازی شده است.

وی می گوید بازار فرش معروف به سمسارخانه از بازارهای قدیمی با چندین سال قدمت است که در محوطه بافت میراث فرهنگی قرار دارد اما تاکنون برای بهسازی و نوسازی این بخش از بازار همدان اقدامی انجام نشده است.

یکی دیگر از کسبه بازار فرش همدان به خبرنگار ایرنا گفت: تعداد زیادی از مغازه های راسته سمسارخانه در طبقه زیرین مهمانپذیر عصر جدید قرار دارد و این مهمانپذیر به دلیل فرسودگی، تخریب بخشی از قسمت های آن و شکست دیوار از چهار سال پیش تاکنون تعطیل شده است.

وی با بیان اینکه مالک این مسافرخانه تعطیل شده تاکنون هیچ گونه تعمیر و مرمتی برای ایمنی ساختمان انجام نداده است و قسمت هایی از این ساختمان هر روز در حال ریزش است ادامه داد: امسال با توجه به بارش های سنگین و عدم استحکام، روزانه آجرهای زیادی از ساختمان کنده و به روی شیروانی رها می شود که در صورت ریزش احتمالی این شیروانی خسارت های جبران ناپذیری برای رهگذران رخ خواهد داد.

این کسبه بازار فرش ادامه داد: با وجود پیگیری های چند ساله کسبه، هیچ یک از سازمان های مرتبط ترتیب اثری ندادند و پاسخگو نبوده اند و مسئولیت بازسازی و تخریب ملک را به اداره میراث فرهنگی ارجاع داده اند.

این کسبه بازار فرش ادامه داد: با وجود پیگیری های چند ساله کسبه، هیچ یک از سازمان های مرتبط ترتیب اثری ندادند و پاسخگو نبوده اند و مسئولیت بازسازی و تخریب ملک را به اداره میراث فرهنگی ارجاع داده اند.یکی دیگر از بازاریان در این باره گفت: با توجه به اینکه مالکان و کسبه طبقه همکف و مغازه ها امنیت جانی و مالی ندارند و هر روز شاهد شکاف بیشتر و ریزش دیواره این مهمانپذیر هستند و باید اقدام لازم برای استحکام و یا تخریب طبقه فوقانی مهمانپذیر توسط کارشناسان انجام شود.

بازاریان این بازار تاریخی البته طوماری از این وضعیت نوشتند و نسخه هایی از آن نیز در اختیار دستگاه های مرتبط و متولی از جمله میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان و شهرستان همدان نیز ارسال کرده اند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: مالک ساختمان موظف به تعمیرات است حتی اگر ملکی در محدود ثبت جهانی قرار داشته باشد.

میراث فرهنگی با توجه به محدود بودن اعتبارات به تنهایی قادر به نوسازی بنا نیست

«مریم مختار موسوی» با بیان اینکه اگر بنایی برای عابر یا وسیله نقلیه خطرساز باشد وظیفه شهرداری است تا نسبت به ایمن سازی اقدام کند ادامه داد: مهمانپذیر عصر جدید در محدود ثبت جهانی قرار دارد و ۲ نهاد دولتی میراث فرهنگی و شهرداری و مالک ساختمان باید برای نوسازی و بهسازی ملک اقدام کند.

وی اظهار داشت: میراث فرهنگی با توجه به محدود بودن اعتبارات به تنهایی قادر به نوسازی بنا نیست و مالک باید در این موضوع مشارکت کند اما با این وجود پیگیری این موضوع و اختصاص اعتبار در اولویت کاری ما قرار دارد.

مختار موسوی گفت: کل اعتبار میراث فرهنگی به دستور استاندار و مدیرکل میراث فرهنگی به سمت محدوده ثبت جهانی هگمتانه سوق داده شده است اما این اتفاق تنها با اعتبارات این اداره کل ایجاد نمی شود و همکاران شهرداری هم باید وارد عمل شوند که خوشبختانه این کار انجام شده است.

وی اظهار داشت: در کنار این خود کسبه، اتحادیه و اصناف هستند که یک سری کارها را به عنوان مالک و متولی کار باید انجام دهند که به طور قطع با مراجعه آنها به میراث فرهنگی همکاری لازم با آنها صورت می گیرد چراکه هم اینک توجه و فشار به این محدوده بسیار جدی است و مجوزهایی در راستای حفاظت از این بازار بدون اینکه آسیبی به آن برسد داده می شود.

مدیر اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان همدان گفت: تعدادی از بازاریان و کسبه بازار فرش در مورد مهمانپذیر عصر جدید اعلام شکایت کردند که به دنبال آن بازدیدهایی از این مسافر خانه انجام و به مالک آن اخطار داده شد و اگر لازم باشد اخطار کتبی هم داده می شود.

«مجید جهانگیریان» به خبرنگار ایرنا افزود: بنای مسافرخانه عصر مهمانپذیر در محدوده بافت میراث قرار دارد اما زیر پوشش میراث فرهنگی نیست و خود مالک باید نسبت به نوسازی و بهسازی آن اقدام کند و ما پیگیری لازم را انجام می دهیم و در این راستا کمک خواهیم کرد.

مالک مهمانپذیر عصر جدید نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا از فرسودگی این مهمانپذیر به علت تعطیلی چهار ساله و عدم بازدید از آن اظهار بی اطلاعی کرد و گفت: به تازگی از این مهمانپذیر بازدیدی نداشتم و به نظر می رسد که این ساختمان مشکل حادی ندارد.

خانم تیموری با بیان اینکه چند سال قبل برای نوسازی این مهمانپذیر اقدام کردم و با توجه به اینکه برای این کار نیازمند تسهیلات بودم اما گفته شد در این راستا باید ۲ کارگر را بیمه کنم که انجام این کار از عهده من خارج است.

«محمدرضا فیض منش» شهردار منطقه سه همدان نیز با قدردانی از خبرنگار ایرنا برای پیگیری این موضوع قول مساعد دادکه هر چه سریعتر گروه کارشناسی را برای ارزیابی از محل اعزام کنند تا در صورت مشکل هر چه سریعتر برای رفع آن اقدام شود.

فرسودگی بازار سمسارخانه همدان تنها نمونه و گوشه ای از بازار سنتی همدان است که در برابر حوادث و آتش سوزی ها ناایمن است.

کهن شهر همدان با داشتن ۳۴ بازار و راسته بازار و ۲۴ سرا و کاروانسرا با وسعتی حدود ۳۰ هکتار شامل دکان‌های عمده فروشی و خرده فروشی که اغلب آنها بدون تاسیسات ایمنی هستند.

سایبان های ناایمن

رییس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان در گفت وگو با خبرنگار ایرنا بهره گیری از تیرچوبی و اسکلت قابل اشتعال و آسیب پذیر بودن بافت را از عمده مشکلات بازار سنتی همدان عنوان کرد و ادامه داد: وجود سایبان های ناایمن در بازار و عدم رعایت ضوابط در تعمیرات از سوی بازاریان از دیگر مشکلات این بخش است که در سال های گذشته نیز به کرات نواقص زیاد بازار عنوان شده است.

«سیدصادق پورسینا» اظهار داشت: معابر باریک و پارک خودرویی در محورهای مرتبط با بازار در صورت بروز سانحه دسترسی آتش نشانی به بازار را مسدود می کند.

رییس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان افزود: متاسفانه در بازار همدان راسته بازارها در حال تغییر است و مشاغل و صنوف مختلف در کنار یکدیگر قرار می گیرند که در صورت بروز هر گونه حادثه می تواند عاملی برای تشدید حریق و ایجاد حوادث ثانویه باشد.

پورسینا با بیان اینکه استقرار مشاغل پرخطر در کنار سایر مشاغل از دیگر مشکلات بازار سنتی همدان است توضیح داد: به طور مثال در راسته صحافخانه مشاغل دیگری از جمله فروش وسایل جشن (مواد محترقه، فشفشه و موشک) وجود دارد که در صورت بروز حوادث احتمالی فاجعه شدید رخ خواهد داد.

وی ادامه داد: از موارد دیگر استقرار مشاغل پرخطر در کنار سایر مشاغل می توان به، فروش سم های کشاورزی در کنار بازار کفش‌دوزخانه اشاره کرد.

وی یکی دیگر از معضلات بزرگ بازار را ایجاد سد معبر دانست که خود کسبه ایجاد می کنند و افزود: تعدادی از مغازه داران در کنار پیاده راه بساط پهن می کند که اگر اتفاقی در بازار ایجاد شود امداد رسانی را با مشکل مواجه خواهد کرد.

رییس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان با یادآوری اینکه عدم دسترسی ماشین های امدادی از خیابان اصلی به عمق بازار مشکل اساسی در این بخش است گفت: بحث چیدمان بیرون مغازه ها مانع رسیدن و عاملی برای گسترش حریق است چراکه بیشتر مواد بیرون مغازه ها قابل اشتعال است.

پورسینا اظهار داشت: استفاده از مصالح نامناسب و قابل اشتعال در ساختمان ها، پوشش ها، نمای ساختمان و جداره های داخل و سیم کشی نامناسب در بازار سنتی همدان بسیار مخاطره آمیز است.

وی با یادآوری اینکه عدم وجود تجهیزات ایمنی، نداشتن سیستم اعلام حریق و اطفا حریق در صورت بروز آتش سوزی از دیگر عواملی است که بازار همدان را ناایمن کرده است گفت: استفاده بازاریان از سیستم های گرمایشی نامناسب از جمله پیک نیک شرایط مخاطره آمیز ایجاد می کند.

وی با یادآوری اینکه عدم وجود تجهیزات ایمنی، نداشتن سیستم اعلام حریق و اطفا حریق در صورت بروز آتش سوزی از دیگر عواملی است که بازار همدان را ناایمن کرده است.رییس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان ادامه داد: غالب گاراژها، تیمچه و راسته بازارها اسامی شاخص و سر درب مناسبی ندارند و بیشتر مواقع آتش نشانان برای پیدا کردن این مکان ها با مشکل مواجه می شوند.

پورسینا افزود: ساخت و سازهای بازار سنتی همدان به سده های قبل برمی گردد و در بیشتر آنها تمهیدات ایمنی و مباحث اصولی وجود ندارد و همه این عوامل دست به دست هم داده تا امروز این بنای باارزش تبدیل به مخاطره شود.

وی با بیان اینکه غالب بازار سنتی همدان ناایمن است گفت: با توجه به اینکه بافت بازار همدان سنتی است و محدودیت هایی برای مقاوم سازی به لحاظ واقع شدن در حوزه میراث فرهنگی وجود دارد خود کسبه و بازاریان هم باید برای نوسازی و مقاوم سازی همت کنند.

رییس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان با بیان اینکه همه بازارهای سنتی در سراسر کشور آسیب پذیر هستند افزود: این موضوع تنها مربوط به همدان نمی شود و هشدارهای لازم به مراجع ذی صلاح در این خصوص داده شده است.

پورسینا اظهار داشت: امداد رسانی در این گونه بازارها سخت است و به لحاظ خسارت مالی و جانی می تواند صدمات زیادی وارد کند.

وی ادامه داد: در این راستا یکی از اقداماتی که از سوی شهرداری صورت گرفته انعقاد قراردادی با شرکت مشاور با عنوان «امارت خورشید» است که بر این اساس طرح ایمن سازی بازار همدان در دستور کار قرار گرفت و تاکنون در این راستا کارهای خوبی انجام شد و طرح در مراحل پایانی است.

پورسینا اضافه کرد: در این طرح سازه های ساختمان ها در برابر حریق و سایر حوادث مقاوم سازی و مناطق ناایمن و پرخطر شناسایی می شوند.

رییس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان با تشریح عملکرد این سازمان در ۱۰ ماه امسال گفت: آمار کل صدور دستورالعمل و طرح ایمنی ساختمان ها در این مدت ۶۸۳ مورد بود که ۴۰۳ مورد تاییدیه طرح ایمنی ساختمان صادر شده است و بقیه نیز به دلیل مختلف از جمله مشکل اجرایی و مالی تاییدیه نگرفتند و در حال انجام است.

پورسینا ادامه داد: همچنین آمار پایش و ارزیابی سطح ایمنی از اماکن و ساختمان های قدیمی مختلف در این مدت زمان ۳۷۷ مورد بوده است.

به گفته وی در ۱۰ ماه امسال ۱۸ هزار و ۷۴۷ نفر آموزش های لازم را برای حوادث احتمالی آتش سوزی فرا گرفتند.

رییس سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی همدان عدم اطلاع و آگاهی از روش های پیشگیری از حادثه و آتش سوزی را از مشکلات پیش رو برای شاغلان در بازار عنوان کرد و گفت: این سازمان آمادگی برگزاری کلاس های رایگان اطفا حریق برای بازاریان با هدف ارتقا و افزایش توانمندی بازاریان و اصناف را دارد.

بازار سنتی و قدیمی همدان در حقیقت بخشی از هویت تاریخی و نماد و تمدن فرهنگی شهر هم محسوب می شود و هر آنچه در ساختار بازارهای سنتی ایران باستان بوده فراتر از آن در بازار همدان دیده می شود.

این مجموعه باستانی هم اینک دارای ۳۸ راسته بازار است و ۲۶ سرا و کاروانسرا نیز دارد نکته قابل تامل این بازار همچنان نمای باستانی و تاریخی خود را در بسیاری از بخش ها حفظ کرده و به همان ترکیب قدیمی باقی مانده است.

از بزرگ ‌ترین و زیباترین مجموعه های بازار همدان هم می توان به سرای گلشن وسرای گمرک اشاره کرد و همچنین سرای میرزا هم یکی از سالم ترین و باشکوه ترین سراهای موجود این بازار به شمار می رود.

استان همدان البته ساختمان های ناایمن فراوانی دارد و در تازه ترین آمارها بیش از ۸۰ هزار فضای ناایمن شهری و روستایی در همدان شناسایی شده است.