امسال جشنواره تئاتر کمدی خندستان در یک بخش ویژه بر روی زاینده رود متمرکز شده است؛ معضل خشک شدن زاینده رود با تبعاتی که حالا ابعاد آن با بحران فرونشست و احتمال از دست رفتن زیست اصفهان با همه داشته‌هایش در فلات مرکزی ایران بیشتر از پیش بر همه روشن شده است؛ آنچنان برجسته و عریان شده که در رویداد هنری تئاتر کمدی خندستان هم متبلور شده است.
تئاتر کمدی اصفهان که در یک مکتب، با جلوه‌های طنازی و انتقادی شکل گرفته حالا به زبان گویای شرایط دشوار زاینده رود، این رود حیاتی در فلات مرکزی ایران تبدیل شده تا در یک رویداد ملی با عنوان خندستان نشان دهد حیات زاینده رود تنها برای اصفهان و اصفهانی ها اهمیت ندارد بلکه این رود برای همه ایران به دلیل حیات و زندگی بخشیدن به فلات مرکزی ایران مهم است و شاید از همین روست که آثار بخش ویژه زاینده رود جشنواره خندستان از یزد، کرمان، تهران، اصفهان و همدان، همه با زبان طنز به نمایش و روایت اهمیت نگاه ملی مسئولان به حل معضل خشکی زاینده رود می‌پردازند.
"جشنواره ملی تئاتر کمدی خندستان در سه بخش صحنه‌ای، خیابانی آزاد و خیابانی ویژه زاینده رود آثار هنرمندان ۲۸ استان کشور را میزبانی می‌کند. این جشنواره از ۶ اسفند در شهر اصفهان شروع و تا یازدهم همین ماه ادامه دارد."
امسال رویکرد متفاوتی جشنواره خندستان داشت؛ یک تابوشکنی در جشنواره خندستان نسبت به جشنواره‌های کمدی وجود داشت و آن پرداختن به موضوعاتی است که شاید این سوال را برای خیلی‌ها پیش بیاورد که موضوع و مشکل زاینده رود چه ربطی به طنز و تئاتر دارد؟ موضوعی که مشکلات زیست محیطی را در پی داشته چگونه در قالب طنز قرار است در ابعاد یک رویداد هنریِ سراسری بیان شود؟
واقعیت این است که زبان تئاتر کمدی، زبان بیان مساله جامعه است و قرار نیست که هنری مثل تئاتر فقط در تابو و در برج عاج نشین خودش مسائل هنری را تبیین کند. به نظر می‌رسد یکی از بهترین محل‌هایی که می‌تواند این مسائل اجتماعی برای مردم ما ذکر شود و مردم دوباره آنها را به یاد بیاورند و آنها را در ضمیرِ نهاد خودشان زنده نگه دارند، بیانی است که در تئاتر کمدی مخصوصا در ژانر بیرونی یا خیابانی می‌توانیم ببینیم. امسال یک بخش مهم و خیلی جدی جشنواره خندستان، بخش بیرونی است که در این بخش ۲۶ اثر وجود دارد و ۱۳ اثر، ویژه بخش زاینده رود به عنوان یک مساله ملی است.
مساله زاینده رود ، خشک شدن یک رود در وسط یک شهر نیست بلکه یک مساله ملی برای اقلیم مرکزی و ایران مرکزی است؛ اقلیمی گرم و خشک و مسطح که جریان زاینده رود برای آن پراهمیت است. از این رو یک مساله مردمی تحت عنوان کم آبی یا خشک شدن زاینده رود در بیان زبان هنری به عرصه تئاتر رسیده و امسال یکی از تمرکزهای ویژه ما روی بحث زاینده رود است.
اینکه چگونه بخش ویژه زاینده رود در پنجمین جشنواره ملی خندستان برنامه ریزی و ایده پردازی شد و اهمیت پرداخت به آن چه بوده است را با علی عطریان دبیر اجرایی پنجمین دوره جشنواره ملی تئاتر کمدی خندستان به گفت و گو نشستیم. آنچه در پیش رو می خوانید حاصل این گفت و گوست.
به نظرتان جشنواره تئاتر خندستان می تواند کاتالیزوری هنری و فرهنگی برای روند جریان دائمی زاینده رود باشد، از نگاه برگزارکنندگان جشنواره خندستان انتخاب بخش ویژه زاینده رود چه تاثیری می‌تواند داشته باشد؟
درصدی از خشک شدن جریان زاینده رود وابسته به کم آبی است و آن طور که آمارها و پژوهش‌ها نشان می‌دهد، بخش عمده خشک شدن زاینده رود به واسطه مسائل مدیریتی و بالادستی است، وقتی شرایط زاینده رود در مطالبه عموم مردم قرار بگیرد، مدیران را به این سمت سوق و این هشدار را می‌دهیم که یکی از مطالبات جدی مردمی یا شهروندان یا قسمتی از ایران جریان دائمی زاینده رود است.
جریان دائمی زاینده رود هم به معنای گردشگرمابانه یا معنای زیبایی شهری آن نیست، بلکه یک اقلیم، یک اقتصاد و یک جامعه ای درگیر مساله زاینده رود است که جریان دائمی آن می‌توان مسائل آنها را حل کند.
خیلی‌ها این برداشت را می‌کنند که جشنواره خندستانِ امسال، به دلیل مطرح کردن بخش زاینده رود رنگ و بوی سیاسی گرفته است، پاسخ شما چیست؟
سوال من این است که آیا مساله دریاچه ارومیه، خشک شدن هیرمند، یا اگر خدای نکرده مساله ای برای خلیج فارس یا دریای خزر پیش بیاید، مساله صرفا سیاسی است یا اینکه زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم و یا قسمتی از جامعه با مخاطره مواجه می شود؟!
پس نگاه ما یک نگاه کاملا فرهنگی به جریان زاینده رود است ، ممکن است در بالادست نگاه هایی غیر از نگاه فرهنگی بر جریان زاینده رود باشد ولی نگاهی که جشنواره خندستان به عنوان محملی برای بیان فرهنگی مسائل دارد، نگاهی کاملا از دریچه فرهنگ و هنر به زاینده رود است و اصلا رنگ و بوی سیاسی ندارد.
۲۶ اثر به پنجمین جشنواره خندستان رسیده و ۱۳ اثر برگزیده شده است؛ چه برنامه‌ای برای آثار منتخب و حتی آثار برگزیده در بخش زاینده رود دارید که موضوع زاینده رود را به عنوان یک مطالبه عمومی در سراسر کشور تسری بدهد؟
بعد از اتمام جشنواره، تعدادی از آثار را چه در بخش صحنه ای و چه در بخش بیرونی(خیابانی) به ویژه در بخش زاینده رود در کل کشور به نمایش در می‌آوریم. قصد داریم که تعدادی از آثار بخش زاینده رود را در استان‌های مختلف کشور به صورت رپرتوار(از پیش تمرین شده) و تکرار شونده در استان‌های مختلف به خصوص در استان هایی که ذی نفع جریان زاینده رود هستند، اجرا کنیم.
استقبال سایر استان های کشور از بخش زاینده رود جشنواره خندستان چگونه بوده است؟
نکته جالب اینکه ما در بخش ویژه زاینده رود آثاری را از ایلام، همدان، یزد، تهران، کرمان، لاهیجان،اصفهان و نایین داریم و اینها نشانه این است که زاینده رود یک مساله شهری نیست و یک مساله ملی است.این موضوع برای دبیرخانه بسیار پراهمیت است. اینها آثاری هستند که در جدول نمایش آمده اند و از بین ۲۹ اثری که به دبیرخانه در بخش زاینده رود رسید از استان های مختلف آثار وجود داشت؛ این نشان می‌دهد که زاینده رود برای همه کشور مساله و مهم است ؛ از این رو باید گفت جشنواره، پالس های عمومی(تکان ها و ضربان های عمومی) مردم را از سراسر کشور نسبت به موضوعی مثل زاینده رود می گیرد.
در داوری بخش زاینده رود چه ملاک ها و پارامترهایی مورد ارزیابی قرار می گیرد؟
این جشنواره تئاتر کمدی است و فارغ از موضوع که زمینه ای برای حضور و بهانه کانسپچوآل آرت(هنر مفهومی) یک گروه طراحی برای ایده پردازی نسبت به تولید اثر است، داوران نسبت به پارامترهای تئاتر فاخر داوری می‌کنند. به دنبال این هستیم که این فرهنگ را نهادینه کنیم که تئاتر کمدی، یک تئاتر لوده و سخیف نیست و بلکه تئاتر کاملا حرفه ای ،علمی و چه بسا بسیار سخت است و گروهی که برای تولید یک تئاتر کمدی اقدام می‌کنند باید گروه ورزیده تر و حرفه ای تری در متن، کارگردانی و بازیگری باشند.
ایده پرداخت به زاینده رود در پنجمین جشنواره ملی خندستان از کجا آمد و ساز و کارش به چه شکل صورت گرفت که توانست استقبال خوبی را هم از سراسر کشور داشته باشد؟
واقعیت این است که مسائل هنری در شهرداری در اتاق فکرها مساله سنجی، واکاوی و تبدیل به طرح، برنامه و رویداد می شوند.جلسات مختلف با مدیران مراکزمختلف و همین طور در سطوح بالاتر یا در سطوح کارشناسی برگزار و اتاق فکرهای مختلفی در زمینه‌های گوناگون برگزار می‌شود. بخش زاینده رود هم عملا محصول این اتاق فکرها ست که به این نتیجه رسیدیم، امسال بخش زاینده رود را به عنوان یکی از مسائل شهر در جشنواره خندستان وارد کنیم .
چرا بخش زاینده رود به بخش اجراهای بیرونی و خیابانی داده شده است و چرا در بخش صحنه ای این کار صورت نگرفته است؟
سوال خوبی است؛ بخش بیرونی یک بخش اتصال بلافصل با مردم دارد؛ مردمی که در کوچه و خیابان حرکت می‌کنند بدون اینکه بخواهند بلیطی بخرند، در صفی بایستند و بخواهند سر ساعتی وارد سالن شوند، می‌توانند این تئاتر را در خیابان‌ها یا میدان‌های شهر ببینند و همه اقشار مردم با آن درگیر هستند. کاری که در خیابان‌ها اجرا می‌شود، تئاتری است که مخاطبانش همه اقشار مردم از زنان، مردان، پیر و جوان همه درگیر هستند و این یکی از محسنات تئاتری است که به عنوان تئاتر بیرونی مطرح است.
از این رو زبانی که ما به دنبال آن برای بیان دغدغه زاینده رود به عنوان یک مساله ملی بودیم، باید در محل خودش یعنی در بین اقشار مختلف مردم و با موضوع درست خودش به عنوان یک مساله کلان تحت عنوان زاینده رود مطرح می‌شد.
نظر شما