آن طور که کارشناسان بافت و بناهای تاریخی گفته‌اند، جنوب میدان نقش جهان یکی از دست نخورده‌ترین اجزای بافت‌های تاریخی اصفهان را دارد. این بافت در جنوب میدان نقش جهان دارای پلاک‌های صفوی، قاجاری و پهلوی است که مطابق نظر کارشناسان، حفظ این پلاک‌ها به سبب حفظ تداوم معماری در بافت حائز اهمیت است اما همه اینها در حالی است که هفته گذشته تخریب یک خانه قاجاری و ستاره دار در طرح تفصیلی و دو خانه پهلوی که در جنوب میدان و مسجد جامع عباسی قرار دارد، کارشناسان میراث فرهنگی را نگران کرد.
نگرانی آنها از این بابت است که چرا میراث فرهنگی پیش از این که مالکان تصمیم به تغییرات اینچنینی بزنند، نسبت به شناسایی خانه‌های تاریخی بافت جنوبی میدان نقش جهان و ستاره دار اعلام کردن آنها اقدام نکرده است؛ اتفاقی که به دلیل ستاره دار نبودن آنها در طرح تفصیلی، به راحتی می‌تواند برای تخریب و نوسازی رای کمیسیون ماده ۵ و اساسا چتر قانونی بگیرد؛ در حالی که حتی حفظ خانه‌های پهلوی اول در بافت جنوبی میدان به سبب حفظ تدوام معماری اهمیت دارد.
آنها معتقدند می‌توان با کالبدهای تاریخی هم اقدام به ایجاد کاربری‌هایی مثل اقامتگاه سنتی کرد اما اینکه ۲ باب خانه پهلوی و جبهه غربی خانه قاجاری و ستاره دار در دل بافت جنوبی میدان نقش جهان تخریب و تبدیل به پارکینگ خودرو شوند یا اینکه با گذشت زمان در محدوده این خانه‌ها که حالا تبدیل به زمین صاف شده اند اقامتگاه سنتی ساخته شود؛ مخرب و آسیب زا برای این بافت با اهمیت است. همه اینها اما در حالی است که از سویی مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان تغییر کاربری به پارکینگ را رد می‌کند و می‌گوید که قرار است این محدوده اقامتگاه سنتی شود و از سوی دیگر معاون شهرسازی و معماری اداره کل راه و شهرسازی استان بر نبود مصوبه کمیسیون ماده ۵ برای تغییر کاربری در این محدوده تاکید دارد.
بررسی اسناد، نقشه‌ها و عکس‌های هوایی بافت جنوب میدان نقش جهان نشان می‌دهد که خانه قاجاری و ۲ باب خانه پهلوی در ابتدا یک پلاک بوده اند که بعدها ۲ خانه پهلوی در جنوبِ خانه قاجاری ایجاد می‌شود اما حالا آخرین عکس‌های هوایی که مربوط به سال ۰۰ ۱۴ است، نشان می‌دهد که پلاک‌های پهلوی اول تا ۱۴۰۰ هم تخریب نشده اند و در و پنجره‌های خانه قاجاری موجود بوده اما به یکباره تغییرات و تخریب‌هایی در یک سال اخیر ایجاد شد تا اینکه به طور کامل خانه‌های پهلوی و جبهه غربی خانه قاجاری تخریب شده است.
شهرداری منطقه ۳ اما در این میان بر اینکه تنها اجازه تخریب دیوار مشرف به گذر را داده است، تاکید می‌کند و اینکه اجازه هیچ تخریب دیگری را به مالک نداده است اما اینکه چگونه ۲بنای پهلوی تخریب شده در حالی که شهرداری نسبت به آن با توجه به وظایفش ابراز بی اطلاعی می کند؛ پرسشی است که برای خبرنگار ایرنا بی پاسخ و مبهم ماند.
این همه ماجرای سه خانه تاریخی تخریب شده در محدوده جنوب میدان نقش جهان و مسجد جامع عباسی است اما با پیگیری‌ها ، ابعاد دیگر خطرات یا تهدیداتی که بافت جنوب میدان نقش جهان را تهدید می‌کند، برای خبرنگار ایرنا روشن شد و این خطر از دو سو جبهه جنوبی را تهدید می‌کند. اینکه طرح بازآفرینی بافت جنوب میدان که در سال ۱۳۸۶ مصوب و تغییراتی را در سال ۱۳۹۲ داشته، قرار است حالا چه سرنوشتی برای بافت تاریخی جنوب میدان رقم بزند؟ آیا قرار است این طرح از بافت و دانه‌های آن حفاظت کند یا اینکه مالکان، خود تصمیم بگیرند که چه کاربری ای به پلاک‌هایشان بدهند؟
دومین خطر اما می‌تواند از پلازا یا همان میدانگاه روبه روی بلوار هشت بهشت، درست مقابل مجسمه استاد علی اکبر بنا، بافت جنوب میدان و مسجد جامع عباسی را تهدید کند. آن طور که یکی از فعالان میراث فرهنگی به ایرنا گفته ممکن است طرحی که فعلا متوقف شده یعنی ادامه بلوار هشت بهشت و ایجاد یک پارکینگ طبقاتی در محل میدانگاه یاد شده که پیشتر قرار بود به مجتمع و پارکینگ تبدیل شود دوباره کلید بخورد و اینگونه خطری بزرگ، بافت جنوب میدان را تهدید کند.
در رابطه با طرح بازآفرینی جنوب میدان نقش جهان اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان ابراز بی اطلاعی می‌کند و به نظر می‌رسد سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان آن را پیگیری می‌کند که خبرنگار ایرنا تا لحظه انتشار این گزارش موفق به مصاحبه با مقام مسوول این نهاد شهری نشد.
اما در رابطه با این نگرانی‌ها و آنچه در ابعاد یاد شده به نظر می‌رسد بافت جنوبی میدان نقش جهان را تهدید می‌کند، با برخی کارشناسان بافت و میراث فرهنگی و البته مسوولان ذی ربطی که باید پاسخگو باشند گفت و گو کردیم.
در این پیوند، یک پژوهشگر مرمت بناها و بافت‌های تاریخی با بیان اینکه وظیفه نه فقط ادارات بلکه وظیفه جامعه ما حفاظت از داشته‌هایی است که از گذشته برای اصفهان باقی مانده است، گفت: حفظ تک به تک پلاک‌هایی که از گذشته باقی مانده مهم است. تمام تخریب هایی که در طول سال‌های گذشته انجام شده به طور دقیق تکی تکی تخریب شده و به اینجا رسیده است که حالا خیلی از آثار و بافت های تاریخی را از دست داده ایم .
تهدیدهایی که بافت جنوب میدان نقش جهان را نشانه گرفته اند
محمدمهدی کلانتری با گریز به تخریب ۳۰ پلاک تاریخی در گذر سال‌های گذشته و در محدوده شرق میدان نقش جهان به دلیل احداث گذر آقا نجفی، افزود: ما با دو نوع تخریب مواجه هستیم. یکی تخریب‌هایی که پروژه‌های دولتی انجام می‌دهند و دیگری تخریب‌هایی که پروژه‌های شخصی انجام می‌دهند.در تخریب‌های دولتی همه ارگان‌ها با هم یکی می‌شوند و میراث چشمش را بر روی پلاک های تاریخی و بافت می‌بندد و یگان حفاظت آن، هیچ اقدامی نمی‌کند. اداره ثبت میراث فرهنگی هم هیچ اقدامی برای ثبت اضطراری پلاک های واجد ارزش نمی‌کند. از این رو با یک همکاری و تعامل گسترده و مشخص، پروژه های دولتی مثل گذر آقا نجفی بافت های تاریخی را تخریب می‌کنند .
وی در ادامه با اشاره تخریب‌ها در قالب پروژه‌های شخصی به عنوان دومین عامل تخریب بافت‌های تاریخی گفت: در پروژه‌های شخصی هم باز تخلف ارگان دولتی را می بینیم چراکه یک شخص بدون مجوز نمی تواند اقدام به تخریب کند.
این متخصص بافت های تاریخی یادآور شد: در تخریبی که در جنوب میدان نقش جهان اتفاق افتاده است، جبهه شمالی یک پلاک قاجاری، باقی مانده است اما با توجه به عکس‌های هوایی، ۲ پلاک پهلوی در جنوب پلاک قاجاری ، بناهای ارزشمندی بوده اند که اگر هم ستاره دار نشده اند به دلیل ترک فعل‌های اداره میراث فرهنگی استان بوده است که چنین نکرده اند.
کلانتری افزود: یک موقع تخریب، زمانی سکوت و زمانی هم ترک فعل می‌کنیم و وظایف ذاتی که برعهده مان هست را انجام نمی‌دهیم و این باعث اتفاقات ناگوار می‌شود.
از نگاه وی تخریب صورت گرفته در جنوب میدان نقش جهان از ترک فعل های اداره کل میراث فرهنگی اصفهان نشات می گیرد که اولا این بناها را ستاره دار نکرده است و در ثانی باید این موضوع مشخص شود که آیا اداره کل میراث مجوزی برای این تخریب داده است یا خیر.
وی در ادامه گفت: اگر اداره کل میراث فرهنگی اصفهان مجوزتخریب داده است که باید فاتحه میراث فرهنگی را خواند و اگر بدون اجازه میراث این اتفاق افتاده، باز هم باید گفت میراث فرهنگی دقت کافی نداشته است.
دبیر انجمن علمی مرمت دانشگاه علم و صنعت ایران و مدرس دانشگاه سوره با بیان اینکه اصفهان دیگر بافت یکپارچه ندارد، ادامه داد : بافت به صورت لکه ای تنها در بخش هایی از اصفهان باقی مانده و تک تک این پلاک ها از دوره صفوی تا پهلوی اول در یک تداومی شکل گرفته اند که ارزشمند است.
از نگاه وی پلاک‌های پهلوی اول به این دلیل که تداوم معماری در آنها وجود دارد باید حفظ شوند؛ به گفته کلانتری سرستون‌ها و نوع معماری این بناهای پهلوی نشان دهنده ارزشمندی این بناهاست و باید برای تک تک شان حساس بود.
دبیر پویش نجات بافت های تاریخی اصفهان و شیراز افزود: فرای از موضوع تخریب سه خانه جنوب میدان نقش جهان و مسجد جامع عباسی که یک تخریب شخصی با مجوزهای دولتی است اما یک طرح هم برای این محدده وجود دارد که طرح "بازآفرینی جنوب میدان نقش جهان" است.
وی در ادامه افزود: روبه روی خیابان هشت بهشت یک زمین خالی وجود دارد که قبلا تملک و تخریب شد و یک سازه بتونی نیمه کاره هم داخل آن ساخته شده بود که قرار بوده پارکینگ شود اما متوقف شد.
آنچه کلانتری تحت عنوان زمین روبه روی خیابان هشت بهشت مشرف به جنوب میدان نقش جهان و مسجد جامع عباسی اشاره می کند، اکنون تبدیل به یک میدانگاه شده است.
وی در ادامه گفت و گو با ایرنا یادآور شد: زیر این زمین، چند طبقه پارکینگ وجود دارد. طرحی که گفته می‌شود این است که خیابان هشت بهشت ادامه پیدا کند و این پارکینگ به نوعی تبدیل به زیرگذر و یک پارکینگ طبقاتی در داخل بافت و در جنوب میدان نقش جهان شود. این طرح بسیارخطرناک و آسیب زننده به بافت تاریخی است.
کلانتری اما با بیان اینکه شنیده‌ها حاکی از این است که طرح یاد شده متوقف است، افزود : با این وجود نگرانی هنوز پابرجاست چرا که کسانی یا نهادهایی که به دنبال چنین طرح هایی هستند با توقف طرح به طور کامل نسبت به آنها بی تفاوت نخواهند شد و به روش‌های مختلف پیگیر اجرای آنها هستند؛ نمونه بارز این اتفاق گذر آقا نجفی است.
وی در توضیح بیشتر گفت: تخریب‌ها برای گذر آقانجفی از سال ۸۹ شروع شد ؛ مخالفت‌های عدیده ای سال ۹۲ و ۹۳ انجام شد و مسوولان شهرداری وقت شفاهی گفتند که این پروژه لغو شده است اما اتفاق این بود که به طور مخفیانه در سال ۹۴ کمیسیون ماده ۵ را گذراندند و به صورت کاملا نامحسوس تخریب‌ها را انجام دادند تا اینکه سال ۹۷ متوجه عملیات پیش رونده گذر آقا نجفی شدیم و از طریق شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مانع آن شدیم.
کلانتری با اشاره به اینکه در پروژه ادامه بلوار هشت بهشت و ایجاد پارکینک طبقاتی شفاهی گفته اند متوقف شده است، گفت: با توجه به تجربه‌ها ،هیچ موقع نمی‌توان به حرف های شفاهی اعتماد کرد و باید پروژه بازآفرینی جنوب میدان نقش جهان رصد شود. چرا که طرح یاد شده می‌تواند خطرناک و کل کف را بِکَنَد و وارد زیر بافت شود.
وی ادامه داد: این موضوع عبور و مرور ماشین را تا دل بافت با یک پارکینگ طبقاتی که معلوم نیست ارتفاعش چقدر خواهد بود، در پی خواهد داشت .
از صفر تا صد ۲۲۰۰ زمین تاریخی که صاف شد
همچنین لیلا پهلوان زاده، متخصص مرمت، احیا بناها و بافت‌های تاریخی در گفت و گو با ایرنا با اشاره به تصاویر هوایی ۱۳۳۵ و نقشه های مربوط به سال ۱۳۴۳ بافت جنوب میدان نقش جهان در مورد الگوی معماری این خانۀ ستاره دار گفت: به دلیل وسعت حریم درختان نمی‌توانیم تشخیص بدهیم که اتاق‌های ضلع شرقی خانه قاجاری تا چه حد ادامه داشته است اما اتاق‌های ضلع غربی که حالا کاملا تخریب شده تا پایین ادامه داشته است. به احتمال زیاد این دو خانۀ پهلوی نیز بخشی از جبهۀ جنوبی این خانه بوده که در گذر زمان تخریب و به این دو خانه تبدیل شده است که اظهار نظر دقیق در خصوص آن نیاز به بررسی های بیشتر دارد.
وی افزود: با توجه به اندازه گیری‌های دقیقی که انجام داده ایم، خانه با متراژ بزرگتر و قاجاری در حدود ۱۴۰۰ مترمربع و هر کدام از خانه های پهلویِ کوچک حدود ۳۸۰ مترمربع مساحت داشته اند و به این ترتیب جمع این تخریب ها بالغ بر ۲۲۰۰ مترمربع می شود.
این فعال میراث فرهنگی با بیان اینکه خانه‌های یاد شده در آخرین تصویربرداری هوایی سال ۱۴۰۰ موجود بوده اند، گفت: در این تصویرهوایی تمام در و پنجره‌های خانه ای که ستاره دار است، موجود بوده و هر تخریبی که انجام گرفته است از سال ۱۴۰۰ شروع شده و آرام آرام درو پنجره ها هم کنده شده است.
به گفته پهلوان زاده در پایین دست ۲ باب خانۀ پهلوی نیز هتلی (هتل فیروزه) قرار دارد که خانۀ واقع در میانۀ فضای آن هم ستاره دار بوده است و بدین ترتیب فقط دو خانه پهلوی یاد شده بدون ستاره بوده اند.
وی در همین پیوند با اشاره به ادعای مبنی بر اینکه ۲ خانه پهلوی پیشتر تخریب شده بوده است، گفت: سوال این است که چگونه برای کوچک‌ترین کاری که یک نفردر ملکی حتی در کوچه پس کوچه‌ها می‌خواهد انجام بدهد ، به محض شروع تخریب، نیروهای اجرایی شهرداری از آسمان و زمین سر می رسند، اما این دو خانۀ پهلوی که روزانه صدها نفر از مردمان محلی و رهگذر و بیش از ۵۰۰ دانش آموز از کنار آن عبور می کنند تخریب شده و کسی هم اطلاع نداشته است. واقعا که این گونه تخریب نیز خود هنری است و باید به تخریب کنندگان آن از این همه سرعت و دقت در پنهان کاری آفرین گفت.
پهلوان زاده خاطرنشان ساخت: بنا به روال قانونی، اگر مالک می‌خواسته است این دو خانه را تخریب کند باید مجوز تخریب از شهرداری می‌گرفت و شهرداری هم قاعدتا زمانی که می‌خواسته این مجوز را صادر کند باید از کارشناسان میراث نظر می خواسته است. با بازدید، کارشناسان نظرشان را مکتوب می‌گفتند که آیا از نظر آنها خانه‌ها تاریخی هستند یا نیستند اما در مورد این ۲ خانه پهلوی چنین روندی را نداریم و این نشان می دهد که مالک بدون مجوز دو خانه پهلوی را تخریب کرده است چراکه اظهار نظر شفاهی عدم واجد ارزش بودن این دو پلاک، ملاک عمل نیست. در مورد خانه بزرگتر و ستاره دار هم باید به همین روال اقدام می شده است البته با حساسیت و دقت بیشتر به خاطر ارزش گذاری آن در طرح های شهری.
وی در ادامه گفت:در مورد دیواره ضلع غربی خانه ستاره دار نگرانی چندانی وجود نداشته اما مالک همین دیوار را اسباب دست کرده و با بزرگ نمایی این نگرانی، شهرداری را ملزم به استعلام از میراث کرده و میراث هم خوشبختانه و مسئولانه در جواب استعلام نوشته است که اگر در مورد این دیوار قرار بر استحکام بخشی است، مطابق با ضوابط می توانند این کار را انجام دهند که این دقت نظر جای بسی تشکر دارد.
پهلوان زاده افزود: و اما مالک از همین اختیاری که به او داده شده سوء استفاده کرده و به جای اینکه این دیوار را استحکام بخشی کند کل اتاق‌های باارزش ضلغ غربی را از بین برده و یکی از اتاق های ضلع شرقی و ضلع شمال غربی را هم تخریب کرده و از این ۲۲۰۰ متر فضای تاریخی، تنها ۳ اتاق باقی گذاشته است.
«نکته جالب اینجاست که گفته می‌شود مالک به دنبال کارهای نقشه‌ها برای اقامتگاه سنتی است و در طول این مدت زمان و تا آماده شدن نقشه‌ها از این فضا به عنوان پارکینگ استفاده می‌کند.» پهلوان زاده با بیان این گفته ها خاطرنشان ساخت: این صحبت ها را چه کسی قبول می کند که یک نفر اول تخریبی را انجام بدهد بعد به دنبال نقشه برود! به این ترتیب مالک خیلی راحت می‌تواند دو یا سه سال کار تهیۀ نقشه‌ها را طول بدهد و بعد از تهیۀ نقشه ها هم می‌تواند بگوید که برای ساختن اقامتگاه پول ندارد؛ نتیجه این می شود که اینجا همین طور به عنوان پارکینگ باقی می ماند و سودش هر روز به جیب مالک واریز می شود.
وی افزود: این اولین دست آورد برای مالک است که به مدت دو یا سه سال از این زمین به عنوان پارکینگ استفاده کند و پول دربیاورد. دومین دست آورد مالک هم این است که بعد از دو سال که سر و صداها خوابید، ۲۲۰۰ مترمربع زمین تاریخی که نهایت ۵۰ یا ۶۰ میلیارد ارزش مالی دارد تبدیل به یک زمین بکر حداقل۱۵۰۰ میلیاردی می‌شود.
پهلوان زاده در ادامه گفت: امیدواریم جهت رفع هرگونه شبهه احتمالی از نظر شهروندان، موضوع پارکینگ شدن این فضا حتی برای پارک یک ماشین، از طرف مسئولان برای همیشه منتفی شود و دوست داران میراث فرهنگی نیز متعهد می‌شوند جهت کمک به این مالک، نسبت به تهیۀ نقشه های معماری این اقامتگاه- آن هم به صورت رایگان- در کمتر از یک ماه و منطبق با وضعیت و الگوی پیشین بنا اقدام کنند تا هرچه زودتر شاهد شروع عملیات اجرایی این اقامتگاه باشیم.
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اصفهان ادامه داد: اگر این مکان پارکینگ عمومی شود معلوم می شود که چه دست های پنهانی در کار بوده است و بدین ترتیب برخی کمک کرده اند تا مالک به نیت اصلی اش برسد و بهتر است مجوز این تخریب و مفاد مندرج در آن که چنین اختیاری را به مالک داده است منتشر شود.
پهلوان زاده با اشاره به اینکه این خانه‌ها در محدوده جنوب میدان نقش جهان هاشور گردشگری-فرهنگی داشته است، گفت: خانه ستاره دار قاجاری و دو خانه های پهلوی در طرح مصوب گردشگری جنوب میدان نقش جهان که مصوب سال ۱۳۸۶ است و همچنین در آخرین تغییری که این طرح در سال ۹۲ داشته است، موجود و مصوبه گردشگری-فرهنگی دارند ولی شاید منظور دوستان از اینکه می گویند تخریب و تبدیل خانه های تاریخی یاد شده مصوبه کمیسیون ماده ۵ داشته است، همین مصوبه سال ۱۳۹۲ باشد که برای کل این منطقه و نه فقط برای این پلاک ها بوده است.
در این مصوبه اصلا بحث تخریب این خانه ها مطرح نبوده است بلکه حتی در طرح معماری ارائه شده ی این مصوبه نیز این خانه ها دقیقا با همان الگوی اصلی حفظ شده اند.
وی همچنین خاطرنشان ساخت: به جز تخریب این سه خانۀ ارزشمند، نگرانی دیگری هم در خصوص سایر خانه های این محدوده وجود دارد چراکه خانه های زیادی در جنوب میدان وجود دارند که حتی برخی ارزشمند تر از ۲ خانه پهلوی تخریب شده هستند ولی ستاره دار نیستند و حتی بعضی از مالکان این خانه‌ها موفق شده اند با همین عدم ستاره دار بودن، پروانه برای نوسازی بگیرند؛ موضوعی که اهتمام جدی مسئولان جهت شناسایی کامل این محدوده و مشخص نمودن بناهای واجد ارزش را دارد قبل از این که مجددا شاهد چنین خطای بزرگ و فاحشی در چند قدمی میدان نقش جهان باشیم.
مصوبه کمسیون ماده ۵ وجود ندارد
معاون معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی استان اصفهان که دبیر کمیسون ماده ۵ استان است اما در پاسخِ پیگیری خبرنگار ایرنا در رابطه با اینکه آیا تخریب و تغییر کاربری پلاک های تخریب شده در جنوب میدان نقش جهان مصوبه کمیسیون ماده ۵ داشته است یا خیر ، گفت: هیچ مصوبه و کمیسونی در رابطه با محدوده مورد نظر نداشته ایم.
همچنین روابط عمومی این اداره کل در رابطه با طرح بازآفرینی جنوب میدان نقش جهان گفت: شرکت بازآفرینی ایران طرح مصوبی برای بازآفرینی بافت این محدوده ندارد و اگر شهرداری هم در این رابطه طرحی دارد، در جریان آن نیست.
در همین رابطه خبرنگار ایرنا کوشید با سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در رابطه با طرح بازآفرینی آنها برای جنوب میدان نقش جهان گفت و گو کند که میسر نشد اما ایرنا این آمادگی را دارد که صحبت های این سازمان را در زمان مقتضی منتشر کند.
مجوز تخریب داده ایم
اما آنچه علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی در پاسخ به سوالات ایرنا گفت، اینچنین بود: اینکه مالک مجوز از میراث فرهنگی نداشته است، درست نیست؛ ماجرا هم ایجاد پارکینگ نبوده است.
وی در ادامه گفت: مورد کلا یک پلاک بوده است، از آن پلاک هایی که در همه جای ایران زیاد داریم و مالک قسمتی از ملکش را، دو اتاق برای محل زندگی بچه هایشان که تشکیل زندگی داده اند ساخته است. بنابراین به هیچ عنوان دو قواره(پلاک) دیگر واجد ارزش نبوده و مربوط به اواخر دوران پهلوی و بدون هیچ نوع زیبایی و استحکامی بوده است.
ایزدی خاطرنشان ساخت: مالک زمین به اداره میراث فرهنگی مراجعه کرد؛ ملک واجد ارزش تاریخی نیست اما یک بخشی از آن که منتهی الیه ضلع شمالی بنا باشد را اجازه تخریب نداده ایم اما گفته ایم الباقی را به دلیل تقاضای ایجاد اقامتگاه سنتی، بر اساس ضوابط و طرح ارتفاعی و معماری همگون با بافت بسازد.
در حالی که شواهد و گفته‌های اهالی جنوب میدان نقش جهان نشان می‌دهد که در زمان حاضر زمین‌های حاصل از صاف شدن پلاک های یاد شده، پارکینگ موقت شده است، مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان تاکید دارد که این مکان تبدیل به اقامتگاه سنتی خواهد شد.
وی در این رابطه افزود: پلاک‌های پهلوی به هیچ عنوان فضای واجد ارزش یا ثبتی و تاریخی نداشته است و ما هم بر اساس قانون و حمایت خودمان از مالکان ، بخش خصوصی و ایجاد تاسیسات گردشگری مورد نیاز، موافقت کرده ایم که اینجا با رعایت ضوابط بافت تاریخی مصوب تبدیل به اقامتگاه سنتی شود.
ایزدی ادامه داد: گفته ایم جانب شمالِ خانه ستاره دار حفظ شود و متقارن با آن با تجمیع دو پلاکی که اصلا ارزش تاریخی ندارد ، نقشه مصوب بیاورند که بررسی کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان با بیان اینکه ۲ پلاک پهلوی واجد ارزش نبوده اند، گفت: این خانه یک دیوار گلی آسیب دیده داشت که در بارندگی بخش‌هایی از آن ریخته بود . مالک یک پروسه چند ماهه گذراند ، نقشه‌ها را به میراث آورد و اصلا بحث ایجاد پارکینگ مطرح نبوده است .
وی تاکید کرد: اعتقاد ما در بافت تاریخی این است که هرچقدر بتوانیم مردم را با کاربری های متناسب تر و کاربری های که بتوان در آنها انتفاعی ایجاد کرد به بافت برگردانیم و اصطلاحا برای گردشگر پاخور ایجاد کنیم.
ایزدی همچنین در رابطه با طرح جنوب میدان نقش جهان به خبرنگار ایرنا گفت: طرح جنوب مسجد جامع عباسی و میدان نقش جهان طرحی بود که از سنوات گذشته ادامه پیدا کرده و به تصویب رسیده است اما یک بخشی از آنها را گفتند تغییر کاربری بدهید؛ مثلا اینکه املاک شخصی را به کاربری گردشگری تبدیل کنند که این موضوع از لحظ حق و حقوق شرعی درست نیست .
وی با گریز دوباره به سه باب خانه تاریخی تخریب شده در جنوب میدان نقش جهان، افزود: مالک ملکی که راجع به آن صحبت شد، می‌گوید می‌خواهم این ملک را بخرم و دو قواره غیر ارزشمند را تخریب کنم؛ کمک کنید به من تا تغییر کاربری بدهم . ما هم رفته ایم پیگیری کرده ایم و آن را به کمیسیون ماده ۵ برده ایم؛ تغییر کاربری را برایش مصوب و تخریب کرده ایم. همچنین دستورالعمل و ضوابط به مالک اعلام کرده ایم.
ایزدی ادامه داد: مثلا ۱۰ تا ۱۵ قواره از باغ زره سازان در طول سنوات ۵۰ یا ۶۰ سال پیش به افراد واگذار شده است و نوسازی کرده اند. نمی توانیم حقوق مالکان این ۱۵ قواره (پلاک) که در آن ها ساکن هستند را به خاطر اینکه می خواهیم کاربری آنها را گردشگری بگذاریم نادیده بگیریم. ما قانونا حق چنین کاری را نداریم اما اگر روزی خواستند بفروشند، ما هم برای خرید پای میز مذاکره می رویم و اگر خواستند مثل مورد پیش آمده(تخریب و تغییر کاربری سه خانه تاریخی جنوب میدان)بسازند و اقامتگاه ستنی کنند، آن را در پروسه آیین نامه و ضوابط اجرایی می بریم و حتی تسهیلات می دهیم که یک کار عام المنفعه برای ساماندهی انجام بدهند.
ایزدی تاکید کرد: حمایت از مالکان و حفاظت از بافت برای ما اولویت است. در طرح ساماندهی بافت تغییری ایجاد نشده است و فقط کاربری ها را بر اساس نیاز تغییر می دهیم.
وی با بیان اینکه نگاهشان این است که حقوق حقه مالکان را به رسمیت بشناسند ، گفت: بافت باید حفظ شود و نظر ما این است که بایستی برای مردم به عنوان مالکان بافت، انتفاعی وجود داشته باشد تا برای نگهداری آن انگیزه داشته باشند.
به جز برای تخریب دیوار مشرف بر گذر، مجوز دیگری نداده ایم
در پایان اما روایت محمدباقر کلاهدوزان، شهردار منطقه ۳ در رابطه با ماجرای تخریب سه خانه تاریخی جنوب میدان نقش جهان این است: خانه های پهلوی قبلا تخریب شده بودند، قسمتی از خانه هم میراثی بود که تخریب نشده است.
وی افزود: درخواست مالک از طریق مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان بررسی شد و به این ترتیب من ، مالک و مدیر کل میراث فرهنگی از محل بازدید داشتیم. دیوارهای پیرامونی که به گذر مشرف بودند، احتمال ریزش داشتند که با هماهنگی آقای ایزدی این دیوارها تخریب شد.
این مقام شهرداری اصفهان با بیان اینکه قرار است سه پلاک با هم تجمیع شوند، گفت: قسمتی که میراثی است باید با همان شرایط حفظ شود و بقیه زمین قرار است با نظر میراث پروانه بگیرد و ساخته شود. بنابراین تا میراث تایید نهایی را به ما ندهد پروانه ای هم صادر نمی شود.
وی با تاکید بر اینکه صرفا دیوار جانبی که خطر ریزش داشته تخریب شده است، افزود: این دیوار را به اتفاق دکتر ایزدی و مالک بازدید کردیم و این دیوار برداشته شد و غیر از این مجوز هم هیچ مجوز دیگری صادر نکرده ایم .
کلاهدوزان در حالی که پاسخ روشنی در رابطه با داشتن یا نداشتن مصوبه کمیسیون ماده ۵ مبنی بر تخریب پلاک های یاد شده و تغییر کاربری نداد، تصریح کرد: چون پلاک ها صاف شده اند، مالک فعلا قصد دارد از زمین به عنوان پارکینگ استفاده کند اما برای پروانه باید مالک با میراث هماهنگ کند و به محض تایید میراث فرایندهای قانونی را طی می کنیم و پروانه صادر می شود.
برآیندها نشان می دهد بافت تاریخی چندانی برای اصفهان باقی نمانده است؛ بافت تاریخی شرق میدان نقش جهان که در سال‌های اخیر با طرح عبور گذر آقا نجفی تهدید و البته در بخش‌هایی تخریب شد، بافت پشت مسجد جامع عتیق به دلیل رها شدگی و اقدام جهت تغییر کاربری در شرایط مبهمی قرار گرفته و حالا هم بافت جنوب میدان نقش جهان که به گفته کارشناسان میراث فرهنگی با پروژه های شخصی یا بی توجهی متولیان بیم تهدیدش وجود دارد.
همه اینها اما در حالی است که بافت‌های یاد شده در حریم یا نزدیکی آثار ثبت جهانی اصفهان قرار دارند و حساسیت حفاظت و نگهداری آنها حائز اهمیت است؛ دارایی‌های که با تهدید و تخریب به عنوان هویت شهر اصفهان از دست می روند و جبران ناپذیر هستند.
میدان نقش جهان ۸ بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران و اردیبهشت ۱۳۵۸ به شماره ۱۱۵ جزو نخستین آثار ایرانی بود که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسید.
نظر شما