گردشگری نباید موجب تخریب میراث فرهنگی شود

کلانتری روز سه شنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: گردشگری به سازمان میراث فرهنگی الحاق شد که حامی و موجب اعتلای آن شود، نه اینکه موجبات تخریب آن را فراهم کند ، در برخی تخریب یا نقض حریم‌ها در بافت تاریخی اصفهان، عنوان می‌شود که برای رونق گردشگری باید به سرمایه گذارها میدان داد و از آنان حمایت کرد، اما سوال اینجاست که آیا حمایت از سرمایه گذار صنعت گردشگری واجب تر است یا حفاظت از میراث فرهنگی و رعایت حریم های منظری؟

وی خاطرنشان ساخت: اگر سرمایه گذار به بناها و بافت تاریخی به عنوان میراث فرهنگی بشری و رعایت حریم آن ها پایبند است، قدمش روی چشم همه جا دارد، اما اگر قرار باشد به خاطر رونق گردشگری، میراث فرهنگی قربانی یا تخریب شود، باید عطای گردشگری را به لقایش بخشید.

این پژوهشگر با اشاره به تخریب یک خانه قاجاری و دو باب خانه پهلوی در جنوب میدان نقش جهان، گفت: بیان می‌شود که دو بنای پهلوی و دو جبهه بنای قاجاری ارزش تاریخی نداشته و تنها جبهه شمالی بنای قاجاری ارزشمند بوده و مجوز تخریب به خاطر عدم ارزش این بخش‌ها و برای حمایت از سرمایه گذار جهت ایجاد کاربری گردشگری ـ اقامتی در این بافت تاریخی داده شده است؛ باید گفت همان دو بنای پهلوی نزدیک به۱۰۰ سال از زمان ساختشان گذشته و طبق عرف جهانی جز میراث بشری به شمار می‌آید و می‌بایست توسط نهاد میراث فرهنگی ستاره دار یا حائز ثبت یا واجد ارزش قلمداد می‌شد.

کلانتری خاطرنشان ساخت: ثبت تاریخی نبودن دو بنای یاد شده چیزی از ارزش های معماری مسکونی دوران پهلوی که آخرین تلاش‌ها در جهت تداوم معماری ایرانی اسلامی در آنها جریان داشته کم نمی‌کند؛ دو جبهه شرقی و غربی خانه قاجاری نیز که فاقد ارزش قلمداد شده حتی اگر الحاق دوره های بعد بوده، تداوم معماری مسکونی هویت مند در آنها رعایت شده است.

این متخصص بافت و بناهای تاریخی در ادامه گفت: تخریب این سه باب خانه تاریخی آن هم با مجوز میراث فرهنگی نشان می دهد که دوستداران میراث فرهنگی بیشتر از هر زمان دیگری باید نگران آخرین باقی مانده‌های بافت تاریخی این شهر باشند.

کلانتری با بیان اینکه اولویت دادن به حمایت از سرمایه گذار صنعت گردشگری و پشت کردن به میراث فرهنگی برای اولین بار نیست که در شهر تاریخی اصفهان اتفاق می‌افتد، افزود: در فاجعه بار ترین اتفاق مشابه و در جریان احداث هتل ارفعی در حریم بلافصل خیابان چهارباغ اصفهان که به جای ۸.۵ متر ارتفاع مجاز، تا ارتفاع ۲۲ متر ساخته شد و مجوز آن توسط میراث فرهنگی استان اصفهان صادر شد نیز، همین نوع جواب ها را شاهد بودیم؛ در جواب مخالفت‌ها تنها می‌گفتند برای حمایت از سرمایه گذار گردشگری این مجوز داده شده و کسانی که مخالفت می کنند نمی‌خواهند گردشگری در این شهر رونق بگیرد.

وی اظهار داشت: باید گفت اگر گردشگری موجب حفاظت و مرمت میراث فرهنگی شود مجاز و پسندیده است و اگر موجب تخریب آن شود جایز نیست.

کلانتری افزود: نمونه‌های بسیاری در همین بافت تاریخی اصفهان وجود دارد که با حفظ کالبد تاریخی و اعطای کاربری گردشگری، هم بنا از خطر تخریب و ویرانی نجات یافته و هم موجبات رونق گردشگری فراهم شده است؛ هتل کریاس در جنوب میدان نقش جهان شاهد زنده این مدعاست. اگر سرمایه گذار آن مجموعه هم کالبد تاریخی را تخریب می‌کرد و کالبدی ناهمخوان و جعلی به جای آن می‌ساخت، آیا باز هم امروزه با این حجم استقبال از سوی گردشگران مواجه می‌شد؟

وی یادآور شد: گردشگر خارجی و حتی ایرانی، برای اقامت در هتل‌های لوکس چند ستاره به شهرهای تاریخی سفر نمی‌کنند، بلکه برای دیدن زیبایی‌های تاریخی شاخص و تجربه زندگی چند روزه در کالبدهای تاریخی مجاور آنها، هزینه و زحمت سفر را به جان می‌خرند.

همچنین مدیر کل میراث فرهنگی استان اصفهان با بیان اینکه نگاهشان این است که حقوق حقه مالکان را به رسمیت بشناسند ، گفت: بافت باید حفظ شود و نظر ما این است که بایستی برای مردم به عنوان مالکان بافت، انتفاعی وجود داشته باشد تا برای نگهداری آن انگیزه داشته باشند.

علیرضا ایزدی افزود:اعتقاد ما در بافت تاریخی این است که هرچقدر بتوانیم مردم را با کاربری های متناسب تر و کاربری های که بتوان در آنها انتفاعی ایجاد کرد به بافت برگردانیم و برای گردشگر رغبت حضور ایجاد کنیم.

مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان گفت: چرا خانه‌های تاریخی دارند خراب می‌شوند؟! چون مردم دیگر خسته شده اند؛ نه کسی می‌آید و نه کسی می‌رود؛ خانه‌ها خرابه و ویرانه شده اند. وقتی حمایتشان کنیم و اقامتگاه سنتی ایجاد شود؛ برای حدقل ۳۰ نفر شغل ایجاد شود، قاعدتا میانگین ۵۰ نفر مسافر اقامت و تردد می کند و اطراف آن خانه ها و بافت تاریخی رونق می گیرد و مردم ترغیب به نگهداری می شوند.

آن طور که کارشناسان بافت و بناهای تاریخی گفته‌اند، جنوب میدان نقش جهان یکی از دست نخورده‌ترین اجزای بافت‌های تاریخی اصفهان را دارد. این بافت در جنوب میدان نقش جهان دارای پلاک‌های صفوی، قاجاری و پهلوی است که مطابق نظر کارشناسان، حفظ این پلاک‌ها به سبب حفظ تداوم معماری در بافت حائز اهمیت است اما همه اینها در حالی است که هفته گذشته تخریب یک خانه قاجاری و ستاره دار در طرح تفصیلی و دو خانه پهلوی که در جنوب میدان و مسجد جامع عباسی قرار دارد، کارشناسان میراث فرهنگی را نگران کرد.

میدان نقش جهان ۸ بهمن ۱۳۱۳ به شماره ۱۰۲ در فهرست آثار ملی ایران و اردیبهشت ۱۳۵۸ به شماره ۱۱۵ جزو نخستین آثار ایرانی بود که به‌عنوان میراث جهانی یونسکو نیز به ثبت رسید.