حامد نوبخت یگانه روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: نظامی گنجوی از شاعران بزرگی است که یکی از ارکان شعر فارسی به شمار می‌آید و تمایلات دینی و آفرینش مضامین مذهبی در اشعار وی کاملاً مشهود است.
وی ادامه داد: اگر از موضوع تقیه بگذریم، نظامی را باید از پیروان شافعی بدانیم؛ شافعی یکی از ائمه چهارگانه اهل جماعت می‌باشد که در احترام نسبت به ساحت مقدس اهل بیت علیهم‌السلام گوی سبقت را از دیگر هم‌مذهبان خود ربوده است؛ تا آنجا که خود «شافعی» اینگونه می‌سراید که «اگر محبت اهل بیت علیهم‌السلام نشانه‌ای برای شیعه بودن است پس باید شهادت داد که من یک شیعه هستم».
وی افزود: به همین دلیل می باشد که نظامی را در زمره یکی از مقلدان شافعی دانسته و مدایح را در شأن ائمه معصومین (ع) به حساب شیعه بودن نظامی نمی‌دانیم زیرا در کنار نعت ( مدح و منقبت ) معصومین علیهم‌السلام از سه خلیفه نخستین اهل جماعت نیز به نیکی یاد می‌کند: «به مهر علی گرچه محکم پیم زعشق عمر نیز خالی نیم».
نوبخت یگانه اضافه کرد: مطلع این شعر زیبا بدین قرار است که در مناسبت با حضرت حجت علیه‌السلام سروده «ای مدنی برقع و مکی نقاب، سایه‌نشین چند بود آفتاب» و از اینجاست که یکی از دو شرط زیربنایی ادبیات شیعی یعنی در کنار شعر وی محسوس نیست؛ این نوع از شاعران و اشعارشان را می‌توان حداقل در حاشیه شعر شیعی مورد بررسی قرار داد «من ادعی محبتنا و لم یتبرأ من اعدائنا».
به گزارش ایرنا حکیم جمال الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤید نظامی گنجوی شاعر معروف ایرانی در سال ۵۳۰ هجری در گنجه دیده به جهان گشود، مادر وی از نژاد کرد بود.
نظامی را بی شک باید در شمار سرامدان شعر فارسی و از استادان مسلم این زبان دانست. اگر چه داستان سرایی در زبان فارسی به وسیله نظامی شروع نشده است، لیکن تنها شاعری است که تا پایان قرن ششم هجری توانست شعر تمثیلی را در زبان فارسی به حد اعلای تکامل برساند.
وی در انتخاب الفاظ و کلمات مناسب و ایجاد ترکیبات خاص تازه و ابداع و اختراع معانی و مضامین نو و دلپسند و توصیف طبیعت و اشخاص و احوال آن ها در شمار کسانی است که بعد از خود نظیری نیافته است.
مهارتی که نظامی در تنظیم و ترتیب منظومه های خود به کار برده است باعث شد که بزودی شاعران از آثار او تقلید کنند. تعداد کسانی که آثار او را تقلید کرده اند بسیار است. نخستین و بزرگترین شاعری که به تقلید نظامی در نظم پنج گنج همت گماشت، امیر خسرو دهلوی است و از دیگر مقلدان بزرگ وی می توان به خواجوی کرمانی، جامی، هاتفی، وحشی بافقی و آذر بیگدلی اشاره کرد. نظامی علاوه بر پنج گنج دیوان قصاید و غزلیاتی هم دارد.
نظامی قصاید متعددی دارد که به پیروی از سنایی در وعظ و حکمت سروده است.نظامی چنان که از اشعارش بر می آید، در آغاز جوانی به تحصیل ادب و تاریخ همت گماشت و بیشتر عمر خود را در گنجه گذرانید و کمتر از موطن خود دوری گزید، مگر سفر کوتاهی که به دعوت قزل ارسلان به یکی از شهرهای نزدیک گنجه کرد و در مجلس قزل ارسلان با نهایت عزت و احترام پذیرفته شد.
وی با اصول عرفان آشنا بود و عملا نیز به زهد و تصوف می پرداخت و پادشاهان نیز رعایت مقام او را می کردند و در حضور وی از می و مطرب پرهیز می کردند.
نظامی از شاعران معاصر خود تنها با خاقانی ارتباط داشت و بعد از فوت آن استاد در مرثیه او گفت:
همی گفتم که خاقانی دریغاگوی من باشد/ دریغا من شدم آخر دریغاگوی خاقانی
نظامی غیر از دیوانی که دولتشاه عدد ابیات آن را، بیست هزار بیت نوشته و اکنون مقداری از آن در دست است، پنج مثنوی مشهور به نام پنج گنج دارد که آن ها را خمسه نظامی می گویند.
مثنوی اول از پنج گنج، مخزن الاسرار است که مشتمل بر حدود ۲ هزار و ۲۶۰ بیت است و شاعر آن را به نام فخرالدین بهرام شاه بن داوود، پادشاه ارزنگان نامیده است. فخرالدین بهرام شاه نیز در برابر این تحفه پنج هزار دینار و پنج سر استر رهوار به نظامی جایزه داد.
مثنوی دوم منظومه خسرو و شیرین است که در ۶ هزار و ۵۰۰ بیت، مثنوی سوم منظومه لیلی و مجنون است که در چهار هزار و ۷۰۰ بیت و مثنوی چهارم بهرام نامه یا هفت پیکر یا هفت گنبد است که در پنج هزار و ۱۳۶ بیت سروده شده است.
پنجمین مثنوی از پنج گنج اسکندر نامه است. این کتاب مجموعا در۱۰ هزار ۵۰۰ بیت سروده شده و شامل دو قسمت است که نظامی نخستین را، شرفنامه و دومین را اقبالنامه نامیده است.
نظر شما