همدلی الفبای اصلی آیین‌های سنتی رمضان در کهگیلویه و بویراحمد

در آن دوران مهمترین مساله ای که نیاز به تجهیزات در ماه مبارک رمضان را برای روزه داران مشهود می کرد وجود وسیله ای به منظور تشخیص زمان بیدار شدن هنگام سحری است و همچنین وسیله ای که روزه داران را از خواب برای صرف غذا در وقت سحری بیدار کند.

در آن زمان که خبری از ساعت نبود یکی از افراد معتمد و با تجربه هنگامه سحری خوردن را از حرکت ستاره ها در آسمان تشخیص می داد، چند ستاره که در فرهنگ مردم کهگیلویه و بویراحمد به آنان 'هفت برارون' می گویند راهنمای تعیین زمان وقت سحری می شد.

این ستاره ها که به صورت فلکی هفت برادران و در زبان مردم این استان به هفت برارون معروف هستند همان، ستاره‌های ملاقه‌ای شکل 'دب اکبر' هستند.

آنان می گفتند که زمان پیچش ستاره های هفت برارون در مکان ویژه ای از آسمان هنگامه سحر است،البته این روش برای شب هایی که آسمان صاف بود یا ابرکمتری داشت به کار می رفت و در سایر شب ها از بانگ خروس ها نیز زمان سحر را می فهمیدند.

معتمدان پس از تشخیص زمان سحری آن را به چند نفر در چهار سوی روستا یا محله خبر می داد و آنان با خواندن مناجات با صدای بلند می کردند اهالی را برای صرف سحری و خواندن نماز از خواب بیدار می شدند.

در آن دوران که ساعت به شکل فراگیر در اختیار مردم نبود و خبری از گوشی تلفن همراه نبود اگر چراغ خانه همسایه روشن نمی شد بچه های در خانه همسایه می آمدند و آنان را برای سحری بیدار می کردند.

آنان همچنین فرارسیدن زمان افطار را از نگاه کردن به افق آسمان متوجه می شدند به طوری که خورشید غروب می کرد یک زردی در افق بوجود می آمد که نشان دهنده روز بود و هنوز وقت افطار نشده بود اما همین که زردی به تاریکی و سیاهی تبدیل می شد وقت افطار بود اگر هم آسمان، ابری می شد مردم به اندازه ای درنگ می کردند تا سراسر آسمان تاریک شود و از غروب آسوده می شدند.

در آن روزگاران که شمار مساجد بسیار اندک بود مناجات و دعاهای ماه رمضان در خانه اهالی انجام می شد به این ترتیب که هر شب یک خانواده برای برگزاری این آیین اعلام آمادگی می کرد البته هزینه های مراسم برای درست کردن مختصر پذیرایی چون چای،قند،شربت،میوه یا موادغذایی چون انجیر،مویز،پسته کوهی به شکل مشارکتی تامین می شد.

آن روزگاران که همدلی و مهربانی پررنگ تر از عصر تکنولوژی بود برای پذیرایی از مهمانان و کارهایی مانند توزیع چای یا شربت نیز شمار زیادی از اهالی مشارکت می کردند.

کاسه بهره گل سرسبد آیین های رمضان در کهگیلویه و بویراحمد

"کاسه بَهره" به معنای دادن بخشی از افطار به همسایه ها از مهمترین سنت های رایج ماه مبارک رمضان در کهگیلویه و بویراحمد است که نشات گرفته از روح مهربانی و بخشش مداری شهروندان این استان است.

شهروندان خداجو و خونگرم این سرزمین زرخیز که متشکل از اقوام مختلف ایرانی چون ترک ، لر ، کرد، اصفهانی و بندری هستند، همواره در دستگیری از نیازمندان پیش قدم هستند اما در ماه مهمانی خداوند با سنت زیبای "کاسه بهره" سعی در سهیم کردن همسایه ها در سفره ساده اما پر از صفا و صمیمیت خود دارند.

در این سنت زیبا یکی از اعضای خانواده نزدیکی های غروب آفتاب و صرف افطار مقداری غذاهای محلی چون آش ماست، دنگو، حلوا، آش دوغ، آب‌گوشت، کلگ گوشت و دمپخت گوشتی را برای همسایه ها می برد.

همسایه ها نیز اگر وضع مالی خوبی داشته باشند ظرف "کاسه بهره" را خالی برنمی گردانند و آن را از غذا یا خوراکی در دسترس خود پر می کنند.

آبگوشت متداول ترین غذای محلی است که در سنت "کاسه بهره" شهروندان برای همسایه های خود می برند که این غذای لذیذ از گوشت و حبوبات درست می شود.

قورمه از دیگر غذاهای محلی است که دادن آن به همسایه ها از قدیم تاکنون متداول بوده است برای تهیه این غذا گوشت گوسفند را از استخوان جدا و با پیه سرخ می کنند.

شله ماسی یا آش ماست دیگر غذای سنتی سفره افطاری در کهگیلویه و بویراحمد است که از گذشته های دور تا کنون به عنوان "کاسه بهره" به همسایه ها داده می شود از دوغ، برنج، آویشن، پیاز داغ و روغن محلی تهیه می شود.

شله ماشکی که از موادی چون برنج، ماش، انار خشک شده، پیاز داغ و روغن محلی تهیه می شود نیز به عنوان "کاسه بهره" استفاده می شود.

کله ‌جوشک یا کلک سوز که با پیاز، پونه، ادویه و نان محلی تهیه می شود دیگر غذای محلی سفره افطاری است که روزه داران به همسایه های خود می دهند.

آش کارده (هره) برای تهیه‌ این غذا، کارده را که گیاهی گرمسیری با برگ‌های پهن است، خرد می‌کنند و در دوغ ترش می‌خوابانند و بعد از دو روز آب به آن اضافه می‌کنند و پس از جوشیدن، گندم و برنج نیم‌کوب به آن اضافه می‌کنند.

پلو محلی که از موادی مانند برنج، قارچ و نوع گیاه کوهی به نام لیزک تهیه می شود از دیگر غذاهایی است که در سبد کاسه بهره جای می گیرد.

دیگر آیین های سنتی رمضان در کهگیلویه و بویراحمد

آیین های سنتی ماه مبارک رمضان در کهگیلویه و بویراحمد شامل سه بخش استقبال، حین ماه مهمانی خدا و سنت های وداع می شود.

یکی از آیین‌های پیشواز ماه مبارک رمضان در کهگیلویه و بویراحمد که البته با بهبود دسترسی به امکانات رنگ باخته برپایی علم بوده در این آیین تعدادی از افراد معتمد علمی بر پا و در روستاها و ایلات حرکت می‌کردند و با نوازندگی و کوبیدن برطبل آمدن ماه رمضان را نوید می‌دادند و نذری‌ جمع می‌کردند.

نگاه کردن در آیینه و فرستادن صلوات یکی دیگر از سنت های دیرینه مردم این استان است که بعد از اعلام رویت هلال ماه رمضان انجام می شود.

مردم کهگیلویه و بویراحمد معتقد بودند که برای ورود به ماه ضیافت الهی باید دلی چون آیینه صاف و خالی از هر کدورتی داشت.

رمضان در زمان حاضر

گردگیری از مساجد از مهمترین آیین های پیشواز از ماه مهمانی خدا در کهگیلویه و بویراحمد است که در این سنت دیرینه زنان و مردان این خطه از یک هفته پیش از شروع ماه مبارک رمضان شروع به پاکیزه کردن مساجد و حسینیه ها خود می کنند.

دادن هدایایی به کودکان و نوجوانان روزه اولی، تشویق آنان به روزهای کله گنجشکی (کله بنگشتی) از رسوم رایج مردم این خطه برای سهیم کردن نسل نوجوان در آیین های ماه مبارک رمضان است.

جمع آوری کمک های مردمی، برپایی محافل ادعیه، ختم قرآن، اطعام نیازمندان و توزیع غداهای نذری از دیگر آیین های مرسوم مردم کهگیلویه و بویراحمد حین ماه صیام است.

آئین های بدرقه ماه رمضان نیز شامل بازدید از وابستگان و آشنایان و انداختن سفره های بزرگ عید فطر و دادن عیدی به فقیران پایان می شود.

برپایی آیین های وداع با ماه رمضان و جشن و شادی در عید فطر از رسوم مردم این دیار است که در پایان ماه رمضان بیشتر در بقاع متبرکه انجام می شود.

استان کهگیلویه و بویراحمد متشکل از ۹ شهرستان ۱۷ شهر و یک هزار و ۷۰۰ روستا با جمعیت ۷۲۶ هزار نفر در جنوب غربی کشور واقع شده است.

۶شهرستان گچساران، کهگیلویه، بهمئی، چرام، لنده، باشت در بخش گرمسیری استان و سه شهرستان بویراحمد،مارگون و دنا در بخش سردسیری در دامنه دنا قرار دارند.