در کشورمان مردم به مناسبت‌هایی چون عید، موفقیت، مسافرت، تولد و ازدواج به یکدیگر هدیه می‌دهند اما هدایایی که به‌عنوان عیدی بین مردم رد و بدل می‌شود از اهمیت بیشتری برخوردار است ،عیدی دادن، بسته به نوع جوامع (سنتی و مدرن) متفاوت است به عنوان مثال در جوامع سنتی رسم بر این است که هدیه و پیشکش عید را به صورت جنسی (گوسفند، کله قند، پارچه، آجیل و …) می‌فرستند اما در جوامع مدرن بیشتر خانواده‌ها تمایل دارند به عنوان عیدی پول نقد هدیه دهند.
از آنجا که عیدی ملاهای مکتب خانه های قدیمی باید از سوی دانش آموزان تامین می شد یکی از دغدغه های کودکان پس از تحویل سال نو تامین عیدی معلمانشان بود در آن روزگاران بچه ها سرودی را برای پدر، مادر،عمو و سایر بستگان می خواندند تا از آنان برای آموزگاران خود عیدی بگیرند مانند این اشعار:
نوروز نو باز آمده بلبل به آواز آمده
کار جهان ساز آمده بابا بده نوروزی ام
تا بَر خورم از روزی ام
بابا تو هستی تاج سر از من مکن قطع نظر
چون از ملا دارم خطر بابا بده نوروزی ام
تا بر خورم از روزی ام
ملا به دارم میزند صد چوب به لارم می زند
خفیف و خوارم می کند بابا بده نوروزی ام
تا بر خورم از روزی ام
ای مادر حوری سرشت جای تو بادا در بهشت
ملا به من عیدی نوشت یک خلعت خوبی نوشت
مادر بده نوروزی ام تا برخورم از روزی ام
عمو تو هم چیزی بده یک کیز مویزی بده
یا اشتفی (طلا) ریزی بده عمو بده نوروزی ام
تا بر خورم از روزی ام
شهروندان کهگیلویه و بویراحمدی می گوید در روزگاران گذشته برای عیدی دادن بیشتر کالاهایی چون قند و چای می دادند اما گاهی پول هم به عنوان عیدی مورد استفاده قرار می گرفت.
عیدی بردن ساکنان مناطق روستایی برای خان یکی دیگر آیین های مرسوم بوده ،یکی از هدیه های مخصوص که برای خان می بردند خوراکی به نام «مَیدَه» بود، مَیدَه نوعی شیرینی یا حلواست که با استفاده از آرد گندم و دوشاب تهیــــه می شد به این ترتیب که مقداری آرد گندم و دوشاب را با هم مخلوط می کردند سپس آن را در ظرف مسطحی مانند سینی ریخته تا خشک شود و سپس با چاقو آن را به شکل قالب های کوچک برش میدادند این شیرینی در واقع چیزی شبیه به سوهان امروزی بود.
دیگر آیین های فراموش شده نوروزی در کهگیلویه و بویراحمد
اگرچه آیین های زیبای سنتی خانه تکانی،درست کردن نان شیرین، آجیل محلی، چهارشنبه سوری،خیرات به یاد درگذشتگان، عوض کردن لباس سیاه صاحبان عزا،چاله گرم کنون یا سفره پر کنون و آشتی دادن افرادی که با هم کدورتی دارند از جمله سنتی نوروز در استان کهگیلویه و بویراحمد است که همچنان رواج دارد اما برخی از آیین ها به فراموشی سپرده شده است.
نوروز در فرهنگ قدیم مردم کهگیلویه و بویراحمد جایگاه ویژه ای داشت به گونه ای که حلول سال نو دروازه ای رو به امید و روشنایی است و در باور مردم آن زمان حلول سال نو و بهار مقدمه و پیشاهنگ زندگی در یک سال آینده است، به همین خاطر با هزار امید و آرزو نماد های زندگی را در آیین های نوروزی شکل می دادند.
آیین های نوروزی مردم این دیار بر محورهای شادی، برکت ، زایندگی، سرسبزی و نشاط، تندرستی، نور و روشنایی استوار بود به همین علت سنت های نوروزی را شوق انجام می دادند.
پخت نان محلی
در فرهنگ کهگیلویه و بویراحمد نان مقدس و مایه برکت زندگی است، به همین دلیل پیش از تحـویل سال بانوان به تعداد زیاد نان می پختند و سبد نان خانه را پر می کردند و یک برگ سبز از درختان مثمر در کنار نان ها می گذاشتند تا خانواده سالی خوب و پر خیر و برکت داشته باشد.
برنامه ریزی برای تولد جوجه در نوروز
بیست روز قبل از سال نــــــو تعدادی تخم مرغ را در سبد مخصوص می گذاشتند و مرغ را روی آن می خواباندند تا روز عید جوجه ها متولد شوند در آن زمان مردم بر این باور بودند که تولد جوجه ها همزمان با تحویل سال نو باعث برکت و زایش در آن سال می شود.
سیر و سیاحت های نوروزی در روزگاران گذشته
یکی از اهالی روستای نیمدور در شهرستان باشت از توابع استان کهگیلویه و بویراحمد می گوید که سیر و سیاحت از سنت های به یاد ماندنی مردم این دیار در دوران گذشته بوده اما شکل سیر وسیاحت با امروز تفاوت داشت.
علی شریفی افزود: در گذشته های دور سیر و سیاحت به صورت کاروانی انجام می گرفت و مسافران اسباب سفر را بر روی چهارپایان می گذاشتند و پیاده راهی سفر می شدند.
وی بیان کرد: در راه هر یک از افراد کاروان به شکلی مردم را سرگرم می کردند تا حلاوت سفر برای کاروانیان بیشتر شود.
وی عنوان کرد:خواندن اشعاری در مدح خداوند متعال و بزرگان دین (چاوشی خوانی) و شعرهای محلی شاد و کل و سرود از برنامه های طول سفر بود.
شریفی با بیان اینکه بیشتر سفرهای مردم نیمدور به روستای موگ و به شکل زیارتی و سیاحتی بود تاکید کرد: هنگامی که مردم از دور گنبد امامزاده اسماعیل (ع) را می دیدند با سلام و صلوات از آن استقبال می کردند.
او اضافه کرد :روزگاران کهن روز سیزده به دخترها و پسرهای روستای در یک آیین جالب به منطقه به نام «پشت کُرده ها» می رفتند و یک روز کامل را به تفریح و بازی های کودکانه می پرداختند.
شریفی تاکید کرد: در این آیین ها دخترها غذا می پختند و در کنار هم بازی های دخترانه مثل خاله بازی ،بیگ بازی و هُشتَمَه گُل و پسرها هم بازی هایی مانند چارکوس انجام می دادند.
کهگیلویه و بویراحمد را به دیار آریوبرزن سردار نامی ایران در دوره هخامنشی می‌شناسند،این استان بخشی از تمدن عیلام بوده و در دوره بعد از اسلام و همچنین بعد از ورود آریایی‌ها جزیی از خاک تمامی حکومت‌های ایران بود.
کهگیلویه و بویراحمد در دوره‌های تاریخی مختلف با نام‌هایی بلاد شاپور، جبال گیلویه و کهگیلویه شناخته شده است.
استان کهگیلویه و بویراحمد با حدود ۷۲۶ هزار نفر جمعیت در جنوب غربی ایران قرار دارد.
نظر شما