تولید زباله در مازندران تهدید یا فرصت؟

به گزارش خبرنگار ایرنا، بر اساس آمار موجود روزانه به طور متوسط در شرایط عادی چهار هزار تن زباله در مازندران تولید می شود که در فصول ورود بیشتر مسافران این میزان تولید به ۲ برابر افزایش می یابد.

در زمان حاضر به خاطر نبود کارخانه های مدرن زباله سوز و زیرساخت های نوین مربوط، بخشی از این زباله ها بدون تفکیک و جداسازی در محیط زیست مازندران به‌ویژه در مناطق جنگلی و حوضه های آبریز استان دفع می شود.
به گفته کارشناسان از این زباله ها گازهای مختلف تخریب کننده محیط زیست متصاعد و شیرابه سمی تولید می شود که این مساله از عوامل خسارت باری است که می تواند شمال کشور را از جنگل تهی کند.
نکته مهم دیگر این که در مازندران به دلیل حاصلخیزی زمین برای کشاورزی و نیز بالابودن سطح آب زیر زمینی وجود دارد، زمین کافی برای دفن زباله موجود نیست که با این توصیف نیز مراکز دفن زباله های شهری استان در مناطق جنگلی، زراعی و حاشیه رودخانه ها قرار داشته که ظرفیت آن ها برای دفن زباله اشباع شده است.

مازندران از جمله استان های گردشگرپذیر کشور است که هر ساله به خاطر جاذبه های کم نظیر طبیعی و تاریخی میزبان میلیون ها مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است و سال به سال برای جمعیت مسافران این خطه افزوده می شود و مهمتر این که در یک دهه اخیر نیز بسیاری از این مسافران که از اغلبشان اهالی پایتخت هستند در این خطه سرسبز سکونت دایمی یافتند و از خدمات و امکانات بومی هر منطقه بهره مند می شوند.

بنا به گفته مسوولان امر بیشتر جمعیت مسافران و گردشگران مازندران به شهرستان های غرب مازندران که اطلس تمام نمای گردشگری است سفر می کنند که پیامدهای از جمله زیست محیطی حضور آنان نمود بیشتری دارد.

به عنوان مثال در تعطیلات نوروزی امسال بنا به آمار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران ۲۰ میلیون و ۳۳۱ هزار و ۹۹۰ نفر شب اقامت مسافران در دیار علویان ثبت شده است.

اقامت ۲۰ میلیون مسافر نوروزی در مازندران

این آمار که از ۱۶ اسفند پارسال تا ۱۴ فروردین ماه سال جاری که پایان فعالیت این ستاد در مازندران اعلام شد به نسبت تعطیلات سال گذشته رشد حدود ۱۴ درصدی داشته است، در تعطیلات نوروز پارسال حدود ۱۵ میلیون نفر شب اقامت در مازندران ثبت شده بود.

این مسافران و گردشگران در هتل ها، اقامتگاه های سنتی، مهمانپذیر، هتل آپارتمان، اقامتگاه بومگردی، هتل بیمارستان ها، هتل بوتیک سنتی، متل ها، خانه مسافر، اقامتگاه های موقت، تاسیسات اقامتی وابسته به وزارت آموزش و پرورش و سایر مراکز اقامتی اسکان یافتند.

اگرچه زباله جز مساله جدایی ناپذیر بخشی از صنعت گردشگری است که طبیعی اتفاق می افتد اما نکته اینجاست که برخی از مدیران نهادهای اجرایی و رویکرد نگاه سنتی چنین مطرح می شود که انباشت زباله مسافران و تهدیدهای زیست محیطی آن مهمترین دستاورد ورود آنان به مازندران بوده است.

برخی از کارشناسان حوزه گردشگری بر این باور هستند باید نوع نگاه به مساله زباله در مازندران تغییر یابد و باید پذیرفت که در دنیای مدرن امروز نگاه سنتی مسوولان به مقوله زباله و دردسر دانستن آن دیگرپذیرفتنی نیست.

آنان بر ضرورت فراهم کردن زیرساخت های مناسب برای بهره برداری از این تهدید و تبدیل آن به یک فرصت استثنایی و سود ده تاکید کردند که متاسفانه در این استان گردشگری مهم کشور مهیا نشده است.

به تاکید شماری از مسوولان و صاحبنظران حوزه گردشگری زیرساخت های گردشگری مازندران با توجه به حجم بالای مسافر و گردشگر بسیار محدود است و باید برای تقویت آن بیشتر تلاش شود.

در همین ارتباط مقام عالی دولت سیزدهم در مازندران یکی از نیازهای اساسی در گردشگری این استان را رفع مشکلات زیرساختی و رویش اندیشه های نو در این حوزه اشتغال آفرین و درآمدزا دانست.

سید محمود حسینی پور افزود : امروز باید مراکز گردشگری این استان با کیفیت و به شکل حرفه ای در اختیار مردم، مسافران و گردشگران داخلی و خارجی قرار گیرد، اگر چنین اتفاقی رخ دهد گردشگران نوع نگاهی که به این مراکز دارند همان نگاهی است که به مراکز گردشگری دیگر کشورها از جمله ترکیه و امارت دارند.

استاندار مازندران خاطرنشان کرد: مازندران از موقعیت های ممتازی نظیر جنگل و دریا برخوردار است منتهی در بهره مندی از این مزیت ها باید همه موازین زیست محیطی رعایت شود چرا که این موضوع بسیار حائز اهمیت است و باید طبیعت استان حفظ شود.

سوالی که مطرح است این که نقش مدیریت نهادهای مربوط برای برنامه ریزی حل چنین مشکلاتی نظیر دفع علمی زباله کجاست؟ چرا تاکنون برای حل مشکل زباله مسافران تدابیر علمی اندیشیده نشد؟ در دنیایی که زباله را طلای کثیف تعبیر می‌کنند این که ما آن را تهدید بدانیم، پذیرفتنی است؟ چرا تاکنون نتوانستیم نقشه راه گردشگری را در استان تهیه کنیم تا به همه مباحث فراروی این صنعت پاسخگو بود؟ آیا نمی شود در مورد دفع زباله از کشورهای پیشرفته گردشگری در دنیا الگو گرفت و آن در کشورمان بومی سازی کنیم؟ و دهها سووال مربوط دیگر که ضروری است برنامه ریزان امر بدان پاسخ دهند.

به گفته کارشناسان امروزه دیگر تولید زباله نه تنها برای شهرهای توسعه یافته دنیا تهدید نبوده بلکه برخی آن را فرصتی برای تولید، اشتغال و درآمدزایی برای شهرداری ها می دانند.

برابر اسناد موجود، برای تولید یک تن کاغذ باید ۱۷ درخت تناور قطع شود در حالی که در شهری مثل تهران می توان از بازیافت زباله های خشک روزانه ۶۰۰ تن کاغذ به دست آورد و از قطع افزون بر ۱۰ هزار درخت در روز جلوگیری کرد و این مساله در استان گردشگری همچون مازندران چگونه است.

این که در همه ایام سال به ویژه در تعطیلات و فصول گردشگری بیشترین اخبار ناشی از تهدید زیست محیطی مربوط به پراکندگی و انباشت زباله در مازندران به گوش می رسد و بدون اینکه بدانیم زباله های که ما برای سوزاندش به هر دری میزنیم در کشورهای دیگر به عنوان طلای کثیف شناخته می شود.
در یکی از کشورهای نه چندان پیشرفته اروپایی پس از چندین بار بازیافت زباله ها در نهایت آن را در کوره ای در مرکز شهر می سوزانند و از این نیروگاه زباله سوز بدون آنکه بوی بدی متصاعد شود برای تامین آب گرم شهر استفاده می کنند و نمونه های بیشمار دیگری از بهره برداری مفید از زباله ها وجود دارد که حتی در کشورهای جهان سوم هم مرسوم شده است.

نکته مهم این ایجاد زنجیره کامل بازیافت زباله نه تنها برای شهرداری های مازندران توجیه اقتصادی دارد بلکه می توانند آنرا به عنوان یک منبع پایدار برای مخارج خود به حساب آورند.

زباله امر جدایی ناپذیر صنعت گردشگری است

استاد رشته گردشگری دانشگاه های غرب مازندران و شرق گیلان با بیان این که برای هر پدیده یا رویدادی جدولی از فرصت ها و تهدیدها تعریف می شود، گفت : اگرچه زباله یک تهدید زیست محیطی است ولی سووال اینجاست که آیا در دنیا این چالش را تبدیل به فرصت نکردند؟.

محمدرضا اورمزدی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : به طور مثال حجم گردشگرانی که امروز وارد کشورهای اسپانیا، فرانسه، یونان، برخی از کشورهای جنوب شرق آسیا، ترکیه و امارات می شوند که قابل قیاس با کشور ما نیست پس این کشورهای گردشگرپذیر چگونه این چالش را برطرف کردند؟.

وی زباله را امر جدانشدنی صنعت گردشگری دانست و گفت : سازمان مدیریت پسماند زباله در شهرداری ها باید مدیریت هوشمندانه و به روز و برای این امر مهم پیش بینی هایی داشته باشد به طور مثال در شهرهای غرب مازندران در ایام خاصی از سال به ویژه تعطیلات نوروزی و ماه پایانی فصل تابستان اوج ورود گردشگران را داریم، بنابراین این سازمان می تواند حجم مسافران را رصد و برنامه ریزی و تدابیری برای حل زباله آنان اتخاذ کند.

وی خاطرنشان کرد : از زباله مسافران می شود فرآورده های تولیدی خوبی داشته باشیم و در اقتصاد، معیشت اهالی، توسعه کارآفرینی و حتی مشکلات زیست محیطی منطقه بسیار کمک کند.

این استاد دانشگاه یادآور شد : چرا شهرداری ها و دهیاری ها و نهادهای دخیل در امر زباله تدابیری نیندیشیدند و یا اگر تدبیری داشتند خروجی آن چه بوده است؟

نقش آمار در برنامه ریزی ها

اورمزدی تصریح کرد : در بحث زباله، تفکیک از مبدا، جمع آوری و حمل آن مطرح است و بردن آن به سایت پسماند و تبدیل آن به کودها و فرآورده های مختلف، حال نهادهای مربوط چقدر درست عمل کرده اند و چقدر برنامه ریزی داشتند تا جامعه از آن اطلاع یابد.

وی به عنوان مثال با اشاره به مشخص بودن جمعیت ثابت و شناور در هفت شهرستان غرب مازندران بیان کرد : آیا مسوولان امر پیش بینی جمعیت شناور را در برنامه ریزی ها لحاظ می کنند؟ هنگامی که آماری درست از جمعیت گردشگران نداشته باشیم نمی شود به حل مشکلات مربوط امید داشت.

وی ادامه داد : در بحث زباله به طور مشخص ابتدا باید تحلیل جمعیتی درست از سال های گذشته، سال فعلی و پیش بینی سال های آینده داشته باشیم که این کار اکنون با دوربین های تردد شمار مستقر در ورودی شهرها پایش می شود.

اورمزدی تصریح کرد : بنابراین باید بهره وری های حوزه مدیریت پسماند را افزایش داد و نهادهای تصمیم ساز نظیر وزارت کشور، سازمان شهرداری ها و دهیاری ها و سازمان محیط زیست باید در شهرهای گردشگرپذیر پیش یابی داشته باشند تا در زمان پیک مسافران تا دچار سکته محیط زیستی نشویم.

وی اضافه کرد : نکته دیگر این که موضوع زباله مسافران در بسیاری از کشورهای دنیا حل شده چرا که آنها پیش یابی لازم و نرم افزارهای آماری مختص این کار را دارند و آن را یک فرصت می دانند اما در کشور ما زباله را تهدید زیست محیطی می دانیم چون نتوانستیم تاکنون فرصت سازی کنیم.

این استاد گردشگری با بیان این که امروز در گردشگری دنیا بحث رقابت پذیری مطرح است، گفت : بدان معنی که شهرهای گردشگری دنیا می آیند گزارش می دهند که در فلان فصل این شمار گردشگران را خدمات دادیم بعد هم خروجی را اعلام و آنگاه عملکردشان را با شهرهای دیگر گردشگرپذیر مقایسه می کنند.

برطرف شدن چالش‌ها با داشتن نقشه راه گردشگری

وی افزود : در بحث زباله نیز رقابت پذیری مطرح است یعنی این کشورها اعلام می کنند از کنار گردشگری این مقدار زباله تولید شد و از زباله هم این مقدار منفعت اقتصادی بردند.

اورمزدی خاطرنشان کرد : سازمان جهانی گردشگری که مقر آن در کشور اسپانیا است تمام این نوع گزارش ها را به ریز اعلام می کند اما در کشورمان وزارت میراث فرهنگی، سازمان محیط زیست و یا سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور گزارش هایی از این دست دارد اما منسجم نیست، بحث به هنگام سازی آمار از یک سو و تجمیع این گزارش بحث دیگری است که متاسفانه نداریم.

به طور مثال از مجموع افزون بر ۶۲ هزار روستای کشور به گفته این استاد دانشگاه معلوم نیست چه تعداد روستاهای گردشگری هستند تا بشود برای آن ها برنامه ریزی کرد.

وی نداشتن نقشه راه را چالش اصلی صنعت گردشگری کشور به ویژه در استان مازندران برشمرد و گفت : اگر نقشه راه گردشگری داشته باشیم همه چالش های فراروی این صنعت برطرف می شود.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران گفت : مازندران استانی گردشگرپذیر و یکی از ارکان توسعه منطقه است بنابراین لازمه اش این است که امکانات و خدماتی که در شهرها و روستاهای آن متناسب با جمعیت گردشگران باشد.

مهران حسنی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : این خدمات و امکاناتی که در شهرها و روستاهای گردشگرپذیر هستند باید به عنوان یک ظرفیتی ایجاد بشود که شهروند بومی بعلاوه گردشگر باشد یعنی وقتی که یک بوستانی در این مناطق احداث می شود باید برای جمعیت گردشگران هم برنامه ریزی داشته باشیم.

وی ادامه داد : زباله هم بخشی از ورود گردشگران بوده که خواسته یا نخواسته به همراه نمی شود آن را حذف کرد و مساله جدایی ناپذیر صنعت گردشگری است.

وی خاطرنشان کرد : اکنون مساله زباله مسافران باید مدیریت بشود نه مدام بگوییم گردشگر زباله ساز داریم، مدیریت نهادهای مربوط باید برای این مساله تصمیم مدیریتی اصولی اتخاذ کنند که چه طوری آن را جمع آوری، دپو و امحاء کنند.

حسنی تصریح کرد : این که استان ما مقصد سفر باشد از منافع اقتصادی منتفع بشود اما خدمات ارایه شده در حد محلی برای جمعیت بومیان باشد این امر غیرممکن است.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی استان مازندران اظهارداشت : در شرایط عادی مقدار زباله تولیدی هر شهرستان این استان مشخص بوده و به طور قطع نیز این میزان در پیک مسافران چند برابر افزایش می یابد و این مساله هر سال تکرار هم می شود، مدیریت نوین می گوید تصمیم جدیدی باید برای این مساله گرفته شود.

به گفته وی سازمان های مدیریت مقصد سفر در کشور بر اساس سند راهبردی توسعه گردشگری حداقل ۲۴ دستگاه اجرایی هستند که احکام تکلیفی برای سفر مسافران دارند.

حسنی گفت : کشورهای پیشرفته گردشگری دنیا در این بخش با فناوری نوین وارد شدند و کشور و استان ما هم در این حوزه باید بحث کارخانه های زباله سوز و کمپوست و تبدیل زباله به کود را نیز در برنامه ریزی ها بگنجاند که با فراهم کردن این تجهیزات موضوع زباله مسافران برطرف خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد : اگر بخواهیم از طرفی شهر و استانی گردشگری داشته باشیم که خدمات ارایه شده در حد محلی و برای بومیان باشد به طور قطع مدیریت مربوط با چالش جدی مواجه خواهد شد.

ساماندهی زباله در قالب پروژه های مختلف

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران با بیان این که ساماندهی زباله در قالب پروژه های مختلف با جدیت در استان دنبال می شود، گفت: دغدغه ما در مدیریت پسماند مازندران شیرابه ها و زباله های تر است و باید در این بخش مشکلات برطرف شود.

رضا علیخانی کوشک افزود: براساس آمار موجود ۷۰ تا ۷۵ درصد زباله های این استان را مواد آلی تشکیل می دهد.

وی با اشاره به تولید روزانه چهار هزار تن زباله در مازندران، بر لزوم اهمیت جداسازی زباله های تر و خشک تاکید کرد و اظهارکرد: زباله های تر به ویژه زباله های آشپزخانه ای و ضایعات میوه منبعی سرشار از مواد آلی هستند که پس از تبدیل به کمپوست به عنوان کود در کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد.

معاون استاندار مازندران با اشاره به اهمیت بازیافت زباله های تولیدی ناشی از این گونه مواد گفت: به منظور استفاده و تبدیل زباله های ناشی از مواد آلی، این زباله ها پس ازتفکیک به صورت هوازی به کود کمپوست تبدیل می شود.

علیخانی با اشاره به مشکلات ناشی از دفن اینگونه زباله ها افزود: با توجه به رطوبت بالای زباله های تشکیل شده از مواد آلی، پسماند ناشی از این گونه زباله ها شیرابه بیشتری نسبت به سایر زباله ها تولید می کند که مراقبت لازم باید در این زمینه باید صورت گیرد.

وی شیرابه های زباله را تهدیدی جدی برای منابع آب سفره های زیرزمینی عنوان کرد و گفت: از هشت کارخانه تاسیس شده در مازندران، ۶ کارخانه بازیافت پس از تبدیل زباله به کمپوست به عنوان کود در زمین های کشاوری مورد استفاده قرار می گیرد.

وی در بخش دیگر سخنان خود بر لزوم اهتمام بیشتر سرمایه گذار به منظور تکمیل و راه اندازی نیروگاه زباله سوز ساری تاکید و خاطرنشان کرد: تنها ۱۲ درصد از کارهای مربوط به تکمیل نیروگاه زباله سوزی ساری از جمله نصب تجهیزات مورد نیاز باقی مانده است که تلاش می شود با تامین منابع مالی مورد نیاز، این طرح بزرگ اقتصادی در آینده نزدیک به بهره برداری برسد.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مازندران از تشکل هیاتی به منظور شناسایی و بررسی موانع و مشکلات فراروی نیروگاه های زباله سوز در سطح این استان خبر داد و افزود: کارشناسان پس از انجام کار کارشناسی، باید راهکارهای لازم در ارتباط با رفع موانع فراری این نیروگاه ها را ارایه دهند.

علیخانی، بر لزوم بررسی دقیق میزان تولید روزانه زباله با توجه به جمعیت ساکن و بومی و همچنین جمعیت غیربومی در مازندران تاکید کرد و افزود: کارشانسان باید نیازهای هر یک از شهرستان های استان را برای احداث کارخانه کمپوست و یا نیروگاه زباله سوز مورد بررسی دقیق قرار دهند.

وی از موضوع زباله در استان مازندران به عنوان چالش جدی و مهم یاد کرد و گفت: با توجه به افزایش جمعیت و تولید زباله های زیاد، با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی درست می‌توان این تهدید را به یک فرصت اقتصادی ارزنده در استان تبدیل کرد.

به اعتقاد کارشناسان و صاحب نظران، در خطه شمال کشور، تنها شیوه ای که به حفظ محیط زیست در روش های مدیریت پسماند کمک می کند استفاده از تکنولوژی زباله سوز است چرا که این مناطق به خاطر اقلیم حساس، تراکم بالای جمعیت، کمبود زمین و ارزش بالای آن، محدودیت های فضا، بالا بودن سطح آب های زیرزمینی، حجم بالای مسافران و وجود جنگل های انبوه و شیب تند دامنه شمالی البرز همواره در دفع زباله ها دچار مشکلات عدیده ای است.
همچنین تمامی زباله های تولید شده مازندران در ۲۷ نقطه از مناطق جنگلی، ساحلی و حاشیه رودخانه ها دفن می شود و این وضعیت عامل تهدید کننده بهداشت عمومی، سلامت مردم و خسارت های جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کند به گونه ای که این وضعیت نگرانی خیلی از حامیان محیط زیست این خطه شمالی را برانگیخته است.
حدود ۷۵ درصد زباله های تولیدی در شمال کشور بویژه خطه مازندران تر و بقیه خشک است و در این میان حدود ۱۷ تا ۲۰ درصد آن غیرارزشمند و یا به عبارتی پسماند است و تنها نقش کلیدی نیروگاه زباله سوز امحای این زباله های آسیب‌رسان است.
هم اکنون روزانه به طور میانگین چهار هزار تن و در فصول گردشگری ۲ برابر این مقدار زباله در مازندران تولید می شود به طوری که سرانه تولید زباله استاندارد مقدار ۳۵۰ گرم است و این میزان در مازندران حدود ۸۰۰ گرم است.