بسیاری از کشورهایی که از ظرفیت دریا برخوردار هستند با ایجاد تفریحات سالم در سواحل همچون راه‌اندازی آکواریوم دریایی، مسابقات مجسمه‌سازی با شن و ماسه و همچنین راه‌اندازی زیردریایی کوچک ویژه توریسم زمینه آشنایی مردم با جانداران دریایی را فراهم کرده‌اند که با این کار به ایجاد فرصت‌های شغلی و درآمدزایی خوبی رسیده‌اند؛ موردی که هنوز در کشور ما آن‌طور که باید و شاید نسبت به آن توجه نشده و در سیستان و بلوچستان هنوز شکل نگرفته است.
صنعت گردشگری و توریسم جزو صنایع سودآور به شمار می‌آید، به طوریکه منبع درآمد اصلی برخی کشورها، فعالیت‌های گردشگری و توریسم است، از سویی چند دهه‌ای هست که شاهد رشد صنعت گردشگری در همه جای دنیا هستیم.
پتانسیل‌های جدید و نوآورانه گردشگری، موضوعی است که ساکنان بومی و محلی هر منطقه بهتر از هر کس دیگری می‌شناسند، همین ساکنانند که با معرفی جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و تفریحی مناطق زندگی اطراف خود، مسوولان محلی را برای سرمایه‌گذاری گردشگری تشویق و ترغیب می‌کنند.
صنعت گردشگری کشور با همه مزیت‌هایی که دارد سال‌هاست افتان و خیزان در کنار سایر بخش‌های اقتصادی کشور به حرکت خود ادامه داده، اما هرگز حرفی برای گفتن نداشته است. این در حالیست که جاذبه‌های گردشگری ایران در دنیا منحصر بفرد، بی‌نظیر و زبانزد خاص و عام است.
از سویی در کارزار گردشگری، آب‌های بسیار تمیز و سواحل طولانی دریای عمان، به عنوان بهترین و بیشترین پتانسیل سرمایه‌گذاری صنعت گردشگری در اختیارکشورمان قرار گرفته که می‌توان با کمی دقت و مدیریت در جهت آماده‌سازی زیرساخت‌های گردشگری از هر متر مربع آن درآمد کسب کرد و بازار اشتغال منطقه را رونقی دو چندان داد. اما متاسفانه سهم اقتصادی صنعت گردشگری ایران که طولانی‌ترین سواحل را به خود اختصاص داده بسیار کمتر از دیگر همسایگان جنوبی خود که هرکدام شاید کوچکتر از یک استان ایران باشند، بوده است.
کشور عزیزمان در کنار سایر جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی با داشتن بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر خط ساحلی که حدود ۳۰۰ کیلومتر آن سهم استان پهناور سیستان و بلوچستان است، از استعداد بالقوه‌ای برای گسترش توریسم و گردشگری دریایی برخوردار هست، اما متاسفانه رشد چندانی نداشته است.
در این میان از گردشگری دریایی، به دلیل نیاز به ایجاد زیرساخت‌ها و امکانات بیشتر و همچنین تا حدودی ناشناخته بودن آن برای مردم و مسوولان، بیشتر غفلت شده است.
سواحل کشورمان به تنهایی بویژه دریای عمان و خاصه آن بخشی که در سواحل سیستان و بلوچستان واقع شده دارای جاذبه‌های گردشگری طبیعی متعددی است.
همان‌طورکه می‌دانیم یکی از دغدغه‌های اصلی حاکمیت همواره بحث اشتغالزایی، بویژه در استان‌های کمتر توسعه یافته مانند سیستان و بلوچستان بوده و هست و از آنجا که این منطقه دارای نیروی کار متعهد هست می‌توان با هدایت و مدیریت سرمایه‌گذاری بویژه در بخش گردشگری با توجه به ظرفیت‌های بسیار بالای منطقه آنها را به فعل تبدیل کرد و زمینه اشتغال هزاران نفر در حاشیه سواحل استان را مهیا کرد.
امروزه مزیت‌ها و عواید حاصل از فعالیت‌های بندری و دریایی آن‌چنان گسترده است که بیشتر کشورهایی که به دریا دسترسی دارند آن را راهی برای تبدیل شدن به قدرت اقتصادی می‌دانند.
متاسفانه با وجود فرصت‌های بسیار مناسب در کشور برای گسترش سفرهای دریایی، تاکنون توجه چندانی به آن نشده است. این در حالیست که کشورهای دیگر با استفاده از ظرفیت‌های خود و به حداکثر رساندن امکانات موجود، صنعت گردشگری و حمل و نقل مسافر را به پشتوانه اقتصادی کشور خود تبدیل کرده‌اند.
در بررسی نقاط ضعف گردشگری دریایی چند نکته مهم همچون ادغام مفهوم گردشگری دریایی و مسافرت دریایی، بیگانگی مردم با ظرفیت دریایی و دیگری نبود زیرساخت‌های متناسب با ظرفیت‌های موجود قابل بیان است؛ مواردی که در دیگر مناطق دریایی جهان مورد توجه قرار گرفته است.
البته شاید این ذهنیت ایجاد شود که گردشگری دریایی در کشورهای خارجی متفاوت با ایران اسلامی هست اما نکته اینست که گردشگری دریایی در کشور اسلامی ایران نیز می‌تواند در چارچوب موازین اسلامی و اجتماعی حاکم بر جامعه و حتی فرهنگ بومی مردم منطقه رونق یابد. اتفاقا به این دلیل که ایران از امن‌ترین کشورهای دنیا در بحث گردشگری و از مقیدترین کشورها در بحث رعایت مسائل اخلاقی است، این صنعت بهتر از هر جای دنیا می‌تواند در چارچوب موازین اخلاقی رشد و توسعه یابد.
از سویی فرهنگ‌سازی می‌تواند نقش مهمی در توسعه فرهنگ گردشگری دریایی استان و کشورمان ایفا کند، چراکه فرهنگ مسافرت دریایی در ایران جز برای افراد ساحل‌نشین و بومی که نزدیک دریاها هستند و بین مناطق همجوار ساحلی تردد می‌کنند، شناخته‌شده نیست، البته در این بحث حفظ مباحث زیست محیطی سواحل نیز جای تامل فراوان دارد.
ضرورت ایجاد اسکله دریایی
ایجاد اسکله‌های دریایی در مناطق چابهار، کنارک و زرآباد به عنوان نزدیکترین نقطه سیستان و بلوچستان به تنگه هرمز و خلیج فارس، تفریحات سالم ساحلی، رستوران‌های دریایی، ایجاد مناطق حفاظت شده در دریا به منظور حفظ زیستگاه آبزیان و غیره می‌تواند جذابیت خاصی به این سواحل دهد، چیزی که متاسفانه هنوز مورد توجه بخش خصوصی قرار نگرفته است.
از طرفی راه‌اندازی موزه دریایی، رستوران‌های دریایی، آموزش راهنمایان تخصصی گردشگری دریایی و ایجاد غواصی در سواحل می‌تواند رونق بسیار ویژه‌ای به صنعت گردشگری دریایی دهد امکاناتی که هنوز در استان‌مان یا وجود ندارد و یا بسیار کمرنگ است.
از سویی صنعت لنج‌سازی کشور که اتفاقا بخش مهمی از آن در کنارک فعال هست، میراث بزرگی است اما این صنعت امروزه با تکنولوژی‌های روز دنیا مطابقت ندارد. از طرفی ساخت اسکله‌های ویژه گردشگری نیز ضرورتی است که باید به آن توجه ویژه شود.
مناطق گوردیم کنارک و درک شهرستان زرآباد و گالک زرآباد در کنار مناطقی از چابهار از جمله مناطقی است که از جنبه‌های گوناگون دارای پتانسیل ایجاد اسکله‌های گردشگری هستند.
در چابهار، کنارک و زرآباد پدیده‌ای وجود دارد با عنوان «فیورت» یا شکستگی ساحل، وقتی در طول ساحل پیش می‌روید، در ابتدا دسترسی راحت به ساحلی ماسه‌ای و تمیز را دارید و بعد از آن و با فاصله‌ای بسیار اندک شکستگی‌های ساحلی با ارتفاع گاه تا صد متر می‌رسد که قابل شیرجه، سقوط آزاد یا پرواز با کایت است.
ما برای استفاده از این پتانسیل‌ها نیازمند مدیریتی هماهنگ هستیم و در واقع گردشگری یک سازمان هماهنگ است و ما می‌توانیم در حوزه‌های پژوهشی، شناسایی و هماهنگی متمرکز یا مناطق مناسب اکوتوریستی را معرفی کنیم. هم اکنون در سیستان و بلوچستان و بویژه جنوب این استان باید روی «ترین‌های» منطقه تکیه کند و با بیان کردن امتیازات این «ترین‌ها» آنها را به برندی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی معرفی کرد: تنها بندر اقیانوسی، زیباترین و امن‌ترین سواحل کشور و پاکیزه‌ترین سواحل کشور.
باید با توجه به قابلیت‌ها، امکانات و جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی سواحل استان، به آنها به مثابه فرصتی برای انواع مختلف گردشگری نگریسته شود که با یک برنامه‌ریزی حساب شده ملی و استانی، عایدات و منافع بسیاری برای این استان و کشورمان به ارمغان خواهد آورد.
توریست ساحلی، اکوتوریست تنها نمونه‌هایی از آنها هستند که با ارائه طرح و پروژه‌های مشخص و عملی حتی می‌توان سرمایه‌گذارهای خارجی را نیز برای این مهم جلب کرد.
البته این امر می‌بایست حتماً با توجه به شرایط محلی و زیست بوم و جغرافیای فرهنگی و طبیعی این مناطق صورت گیرد، به طوریکه آسیبی به آنها نرسد، چرا که میراث فرهنگی و تاریخی ما نیاز به پاسداری و مراقبتی حساب شده دارد و گرنه خسارت وارده به آنها قابل جبران نخواهد بود.
بد نیست بدانیم که مهم‌تر از میراث فرهنگی، میراث طبیعی ماست که متاسفانه پیش از این، مورد کم توجهی واقع شده است که باید با طرح‌ها و برنامه‌های کارشناسی و جامع زیست محیطی حفظ شود و برای نسل‌های آینده باقی بماند و تنها در آن صورت است که می‌توان به منافع حاصل از گردشگری آن خوشبین بود، که در این راه باید به طرح‌ها و نوآوری‌های جدید در برنامه‌ریزی‌ها توجه ویژه شود و جدی گرفته شوند.
به بیانی دیگر، تمام جنبه‌های مختلف گردشگری باید با در نظر گرفتن آسیب‌های زیست محیطی‌شان پیش روند و مواردی که راه چاره‌ای ندارند، از آن اجتناب کنند. بویژه مناطق ساحلی که عمدتاً از توریست‌های تفریحی پر می‌شوند، باید آسیب‌های احتمالی و آلودگی‌های زیست محیطیِ خاکی، ساحلی و آبی را نیز از نظر دور ندارند و طرح‌های مشخص برای جلوگیری از آلودگی‌ها یا برطرف‌کردن‌شان داشته باشند.
فرهنگ میزبان نیز از اجزای اصلی اکوتوریسم است و مردمی که سال‌ها با روابط اجتماعی و فرهنگ خاص‌شان در یک منطقه زندگی می‌کنند، برای هر نوع تغییری از جمله باز شدن پای گردشگران به منطقه، باید در هر برنامه‌ای لحاظ شوند و حتی منابع فرهنگی به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری در نظر گرفته شوند، با علم به اینکه ارتباط بین فرهنگ و گردشگری بر کسی پوشیده نیست. آنها از یک سوی، رابطه‌ای دو جانبه با یکدیگر دارند؛ به طوری که فرهنگ و گردشگری از هم تاثیر می‌پذیرند و از سویی دیگر، گردشگری سهمی مهم در توسعه فرهنگی دارد.
مدیرکل دفتر هماهنگی امور اقتصادی استانداری سیستان و بلوچستان
نظر شما