نشست‌های چهارجانبه مسکو؛ این بار نوبت وزرای امور خارجه است

آخرین تکاپوها در چارچوب همکاری های این چهار کشور مربوط به اجلاس وزیران دفاع بود که در اوایل اردیبهشت ماه به میزبانی مسکو برگزار شد.
پیش از آن، چهار کشور اواخر فروردین ماه در سطح معاونان وزارت امور خارجه در پایتخت روسیه، مذاکراتی در این راستا داشتند.
آنچه که از این نشست ها در قالب گزارش های خبری و بیانیه های پایانی، به افکار عمومی اطلاع رسانی شده است که این ابتکار عمل ایران و روسیه برای پایان دادن به مناقشه میان ترکیه و سوریه، با گام هایی رو به جلو در مسیر پایان ۱۲ سال چالش در روابط آنکارا – دمشق همراه بوده است.

انتظارات دمشق و آنکارا از مذاکرات چهارجانبه
به گفته تحلیلگران، پایان دادن به حضور نظامی ترکیه در مرزها و خاک سوریه، مبارزه با تروریسم و تأکید بر خودداری از دخالت در امور روسیه از مهمترین محورهای مورد نظر دمشق در مذاکرات چهارجانبه است.
آنکارا هم تلاش می‌کند تا اقدامات لازم برای مبارزه با تروریسم را با سه کشور دیگر هماهنگ کرده و با تمرکز بر روند مذاکرات سیاسی، برای بحران پناهجویان و بازگشت آبرومندانه آنها به سوریه هم رایزنی و برنامه‌ریزی کند.

پیوستن ایران به روند مذاکرات
حلقه تلاش های دیپلماتیک برای حل و فصل مسائل سوریه و ترکیه چندی پیش با حضور روسیه شکل گرفت اما با توجه به نقش جمهوری اسلامی ایران در حفظ صلح و ثبات در منطقه، تهران نیز به روند مذاکرات دعوت شد تا حل و فصل مسائل با بهره گیری از ظرفیت ایران شتاب گیرد.
قبل از آنکه ایران به این روند بپیوندد، به گفته طرف های مذاکرات، تهران در جریان روند این مذاکرات بود و پس از مدتی، عملا حضور ایران به مثابه گامی برای شتاب بخشی به حل و فصل مسائل آنکارا – دمشق مبدل شد.
قبل از پیوستن ایران به این مذاکرات، «مولود چاووش‌اغلو» وزیر خارجه ترکیه در دیدار خود با «حسین امیرعبداللهیان» وزیرامورخارجه ضمن اشاره به مذاکرات آینده ترکیه، سوریه و روسیه گفته بود: ما همیشه ایران را در جریان کار قرار داده ایم و از نظر ترکیه، ایران نقش مهمی در حفظ صلح و ثبات در سوریه و منطقه دارد.
«رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه هم اندکی بعد از حضور ایران به عنوان یکی از کشورهای ضامن روند آستانه در مذاکرات آینده عادی‌سازی روابط با سوریه خبر داد.
بدین ترتیب، جمهوری اسلامی ایران که در دولت سیزدهم، برای تقویت مناسبات با همسایگان اهتمام ویژه ای دارد، این دعوت را پذیرفت.

نشستی برای آماده سازی اجلاس وزیران امور خارجه
پس از آن بود که ۱۴ و ۱۵ فروردین ۱۴۰۲، رایزنی‌های چهارجانبه‌ای در سطح معاونان وزرای خارجه روسیه، ایران، سوریه و ترکیه در مسکو برگزار شد.
در این مذاکرات، طرف ها موضوعات مربوط به آماده سازی نشست آتی بین وزرای خارجه چهار کشور را مورد بحث و بررسی قرار دادند.
در این نشست‌ها هر کشور مواضع و دیدگاه‌های خود را شفاف و صریح بیان کرد و طرف‌ها توافق کردند رایزنی‌های خود را ادامه دهند.
حضور «علی اصغر خاجی» مشاور ارشد وزیر خارجه ایران در امور ویژه سیاسی به عنوان مذاکره‌کننده ارشد تهران در این نشست، با توجه به سابقه دیپلماتیک وی، نشان دهنده اهمیت این گفت‌وگوها برای جمهوری اسلامی ایران بود. خاجی از فرصت حضور در مسکو برای دیدار با رؤسای هیأت‌های سوری، روسی و ترکی استفاده کرد و با «ایمن سوسان، معاون وزیر امور خارجه سوریه و بشار الجعفری، سفیر این کشور در روسیه دیدار کرد. مشاور ارشد وزیر خارجه ایران همچنین با «بوراک آکچابار» معاون وزیر خارجه ترکیه و رئیس هیأت مذاکره کننده، دیدار و رایزنی کرد. در نهایت «باگدانف» نماینده ویژه رئیس جمهور روسیه در امور غرب آسیا روز دوشنبه ۱۴ فروردین میزبان خاجی بود تا درباره مهمترین راهکارهای تسریع و تسهیل در روند عادی‌سازی روابط دمشق-آنکارا گفت‌وگو کند.

در حاشیه این نشست ها برخی گمانه زنی های رسانه ای مطرح شد که در صورت مثبت بودن روند مذاکرات، علاوه بر نشست وزیران امور خارجه، می‌توان به دیدارها و رایزنی‌هایی در سطح سران چهار کشور هم امیدوار بود.
با این وجود، الکساندر یفیموف سفیر روسیه در دمشق پیش از این ضمن آن که اعلام کرد که نشست چهارجانبه وزرای خارجه ایران، روسیه، سوریه و ترکیه به ماه می (اردیبهشت ماه) موکول شده است، اظهار داشت: مسیر عادی سازی روابط آنکارا و دمشق طولانی است و نمی توان تمام پرونده ها را طی یک دور گفت وگو و یا مذاکره بررسی کرد.
وی اضافه کرد که این مسیر طولانی است اما ما گام به گام پیشروی خواهیم کرد.

نگاهی به بیانیه وزیران دفاع چهار کشور در مسکو
پس از آن بود که مذاکرات چهارجانبه وزرای دفاع فدراسیون روسیه، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری عربی سوریه و جمهوری ترکیه پنجم اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ در مسکو برگزار و با تاکید بر مبارزه مشترک با تروریسم همراه شد. در این مذاکرات اقدامات فعلی در زمینه تحکیم امنیت در جمهوری عربی سوریه و عادی سازی روابط با جمهوری ترکیه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در بیانیه مشترک این مذاکرات آمده است:در این مذاکرات توجه ویژه ای به موضوع مبارزه با تمام اشکال تهدیدات تروریستی، مبارزه با داعش و سایر گروه های افراطی در سرزمین سوریه صورت گرفت.
وزیران دفاع روسیه، ایران، سوریه و ترکیه در این مذاکرات بر تمایل خود در حفظ تمامیت ارضی سوریه و لزوم فعال سازی تشریک مساعی برای بازگشت هر چه سریعتر آوارگان سوری به کشور خود تأکید کردند.
بر این اساس، وزرای دفاع چهار کشور همچنین به طور خاص، لزوم گفتگوهای سازنده درفرصت موجود و لزوم تداوم آن به نفع صلح و ثبات پایدار در جمهوری عربی سوریه و کل منطقه را حائز اهمیت دانستند.
امیر سرتیپ محمدرضا آشتیانی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که در این نشست حضور داشت، دیدارهای جداگانه ای نیز با همتایان خود از کشورهای روسیه، سوریه و ترکیه داشت.

بدین ترتیب، با تمایل طرف های مذاکرات به ادامه این روند تا دستیابی به حل و فصل مسائل آنکارا – دمشق، اینک باید در انتظار اجلاس وزیران امور خارجه چهار کشور در مسکو بود تا بلکه گام عملی در مسیر گشودن گره از مشکل ۱۲ ساله در مناسبات این دو کشور همسایه برداشته شود.
ابتکار عمل تهران و مسکو در حل و فصل مسائل منطقه ای، الگوی عملی و عینی دیگری از لزوم همکاری های منطقه ای برای حل و فصل موضوعات تلقی می شود که به ثمر نشستن آن، طرفداران مداخله قدرت های غربی در امور کشورهای منطقه را در انزوا خواهد برد.